Katalog

‘Dostluğumuz özgür bir kabuktur’ Savaştan önce gerçeküstücü bir şair olan René Char (19071988), savaş sırasında Fransız Direniş hareketine katıldı, büyük yararlılık gösterdi “Les Matinaux” (1950) ve “Fureur et mystere” (1984) gibi kitaplarında, Güney Fransa’nın kır ve köy yaşayışından esinlendi. Şiirini, insanın mutluluk özlemi ve olumlu değerlere duyduğu inançla besledi. Örnekler sunduğumuz şiirler, Samih Rifat’ın 1990’da Ada Yayınları tarafından yayımlanmış “Seçme Şiirler” kitabından alınmıştır. René Char RENE CHAR/ ŞİİRLER /ÇEVİREN: SAMİH RİFAT GERİ VERİN ONLARA Geri verin onlara, artık onlarda olmayanı. Göreceklerdir yeniden, hasat tohumunun başakta kapanıp kalışını, otların üstünde sallanışını. Öğretin onlara, düşüşten yükselişe yüzlerinin on iki ayını. Seveceklerdir bir sonraki isteği dek yüreklerinin boşluğunu; Çünkü hiçbir şey batıp gitmez ya da küllerde kalmaz; Ve sonunda toprağın yemişlere ulaştığını görmeyi bilen kişi, Sarsılmaz başarısızlıktan, yitirse bile her şeyi, SÖYLE Söyle ateşin söylemeye çekindiğini. Havanın güneşi, gözüpek aydınlık. Ve öl, herkes adına söylediğin için. BİR KUŞ Telin üzerinde bir kuş, türküsünü söylüyor Bu yalın ve toprağa kıl payı yakın yaşamın. Cehennemimiz seviniyor buna. Sonra rüzgâr acı çekmeye başlıyor Ve bunu fark ediyor yıldızlar. Ey bunca derin yazgıyı aşıp gitmekten Deliye dönen yıldızlar! BİZİ TAŞIYAN O DUMAN Bizi taşıyan o duman, taşı yerinden eden sopanın ve gökyüzünü açan bulutun kız kardeşiydi. Küçümsemezdi, olduğumuz gibi kabullenirdi bizi; çenelerinde bir sürgü, bakışlarında bir dağ, umut ve şaşkınlıkla beslenen ince dereler gibi. TUTUKLUNUN KALEMİ Ağzı sis demeti bir sevi, Çiçek gibi açıyor ve yok oluyor. Bir avcı izleyecek onu, bir gözcü öğrenecek bunu; İkisi tiksinecekler birbirlerinden, sonra da üçü lanetleyecek birbirini. Dışarıda don var, ağacın içinden geçiyor yaprak. YARDIMCILAR Yeryüzünde güzelliği duyurmak için Bağlanmamız gereken kişiler, Bildik ya da yabancı, Fırtınaya benzer. Ne beklerler birbirinden? Ansızın bir bulut kovar onları. Bir martı aynı anda Var oldular ya, yeter. BAHÇEDEKİ DOSTLAR Andre du Bouchet ve Jacquet Dupin’e İnsan havanın bir çiçeğidir yalnızca, toprağın tuttuğu, yıldızların lanetlediği, ölümün bir soluk gibi içine çektiği; bu ortaklığın esini ve gölgesi, kimi zaman çok yükseklere kaldırır onu. Güneşin gözde beyaz bulutudur dostluğumuz. Dostluğumuz özgür bir kabuktur. Yüreğimizin yiğitliklerinden kopup gitmez. Nerede ruh kökleri koparmaz, tersine yeniden diker ve sularsa ben orada doğarım. Nerede çocukluğu başlarsa halkın, ben orada severim. XX. yüzyılda erkek en aşağılara düştü. Kadınlarsa aydınlanıyor ve yalnızca gözlerimizin görebileceği bir düşeyden sapma üstünde hızla yer değiştiriyorlardı. Bir güle bağlanıyorum. Biz yönetilemeyiz. Bize en uygun efendi Şimşek’tir; bir aydınlatır, bir ikiye biçer bizi. Şimşek ve gül, kısa süreklilikleriyle eklenirler birbirlerine içimizde, kusursuz kılmak için bizi. Elinde ot gibiyim, yeniyetme piramidim benim. Kapanmış bin çiçeğinin üstünde seviyorum seni. Geleceği bırakarak tomurcuğa, donat onu derinlerdeki çiçeğin tüm parıltısıyla. Senin acımasız ikinci bakışın bunu yapabilir. Böylece don zarar veremez artık ona. İçimizde taşıdığımız doğa parçasının elimizden alınmasına izin vermeyelim. Bir tek erciği yitirmeyelim, tek dere çakılından vazgeçmeyelim. Hasatçılar gittikten sonra IledeFrance yaylalarında topraktan çıkan o küçük ve yontulmuş çakmaktaşı, elimize alır almaz, benzer bir çekirdeği bulup çıkarır anılarımızdan. Ne değişimine ne de sonuna yetişeceğimize inandığımız bir şafağın çekirdeğini, yalnızca yüce kızıllığını ve dikilmiş yüzünü görebileceğimiz. Suçları: içimizdeki tanrıları küçümsemeyi öğretmek istiyorlar kudurmuşçasına. Gelecek kötümserleri yetiştirir. Kaygılarının gerçekleştiğini görürler sağlıklarında. Oysa hasadı izleyen salkım, kütüğünün üstüne kıvrılır. Ve alışılmışın dışında bir araya gelen mevsim çocukları dalganın sınırındaki kumları pekiştirirler hızla. İşte bunu da görür kötümserler. Ah, bambaşka ulanabilme gücü! Söyleyin, o olduğumuz şey bir demet çiçek gibi fışkırtabilir mi bizi? Ozan ardından geçmişinin izlerini bırakmalıdır, kanıtlarını değil. Yalnızca izler düş gördürebilir. Yaşamak, inatla bir anıyı bitirmeye çalışmak mı? Ölmek, canLıya –ama hiçbir yerde dönüşmek mi yoksa? Gerçek, kimi zaman umudun susuzluğunu giderir. Bu nedenle, tüm beklentilerin tersine, umut ölümü aşar. Öyle acılarla doldur ki bedenimiz, öyle deli düşünceler vardır ki yüreğimizde. İnsan bir gübre yığınına dokunabilir gölgesiyle; yine de içinde bir kutsallık bulunabilir. Düş gördüğüm ve ilerlediğimde, söylenemezi yakaladığımda, uyandım mı diz çökmüş bulurum kendimi. Tarih, efendilerinin kılığının tersidir yalnızca. Ve bir korku ülkesi, içinde kurtların avlandığı, zehirli yılanların yerlerde süründüğü. Sıkıntıysa insan topluluklarının ve Zaman’ın bakışındadır, yükselen yengilerle birlikte. Parıldamak ve ileri atılmak hızlı bıçak, yavaş yıldız. Yaşadığımız evren patlamasında, mucize! Düşen parçalar canlı. Kışlarımızın bizden istediği, yerde eğe talaşı ya da alay konusu olan şeyin göklere yükseltilmesi. Kışlarınızın bizden istediği, sizin için ağız tadına bir başlangıç hazırlamamız; yemiş uygarlığının kanatlı yuvarlaklığı altında türküsünü söylediği tada benzer bir tat. Beni avutuyor, öldüğümde orada olma düşüncesi parçalanmış, korkunç şiir olarak görmek için kendimi. Çalgımın beni tanımasını istemem ve dizelerimin yazabileceklerim gibi olmasını. Bu yaratıktaki olağanüstü yan: Her kaynak onun içinde bir ırmak doğurur. Yeteneklerinin en küçüğüyle, bir güvercin sağanağı iner gökten. Ormanlar hazırlanıyor bahçelerimizde. Özgür kuşlar kendilerine bakılmasına dayanamazlar. Karanlık kalalım, kendimizden vazgeçelim onların yanında. Ey ölümden öte yaşam yine, her zaman daha iyi! n 14 16 Ağustos 2018 KITAP