Katalog

SÜHA ILGAZ’DAN “SSCB NEYDİ VE NEDEN ÇÖKTÜ?” Bir karakter çözümlemesi Süha Ilgaz, kitabını Ekim Devrimi ile kuruluşundan başlayarak Sovyet aygıtının, yani ‘yeni tip devlet mekanizmasının’ hangi tarihsel koşullarda önce aksamaya sonra da işlemez olup çöktüğü üzerine kurulmuş. ‘1905 Devrimi’nin yenilgisi sonrasında gelişen karşıdevrim ve gericilik atmosferi, Bolşevik Parti saflarında gerici felsefe ve ideolojileri moda hâline getirmişti. Ekim Devrimi’nin yenilgisiyse benzer bir şekilde ve çok daha büyük ölçekte, bütün dünya çapında bir karşıdevrim ve gericilik dalgasını yükseltti; ideolojik ve felsefi düzeyde ‘yeni’ arayışlara kapıyı sonuna kadar araladı’ diyor yazar. HACI YILDIZ Rusya’da 1905 Devrimi’nde kitlelerin yarattığı Sovyetler, Ekim Devrimi’ne öncülük edecek Bolşevikler tarafından başta tereddütle karşılansa da çok geçmeden benimsenecekti. 1917 Ekim Devrimi’yle işçi sınıfı kendi göbeğini kendi kesecek, sınıf egemenliği Sovyet biçiminde ete kemiğe bürünecek, işçi sınıfı kendi kendini yönetmeye başlayacaktı. Ekim Devrimi’nin başarılabilmiş olması bir yana, böyle bir kalkışmaya girişilmesi bile İkinci Enternasyonal çizgisinden kopup onu aşmış olmanın sonucuydu. Devrimin sıcak ortamında Bolşeviklere karşı ileri sürülen iddialar (burjuva devrimi, darbe vs.) hâlen savunulabiliyor olsa da Bolşevikler, Marksizm geleneğininin iyi bir takipçisi ve uygulayıcısı olduklarını, ilk olarak, işçi sınıfı hareketinin önünü tıkayan reformizmi ve İkinci Enternasyonal’in parti anlayışını alt ederek kanıtlamışlardı. Sonrasındaysa devrimin karşılaştığı sorunların çözümünü her ne kadar başarılı oldukları söylenemezse de kitlelerin insiyatifini geliştirerek aşmaya çalışmalarıyla Marksizme olan bağlılıklarında ısrar ettiler. Kapitalizmi bütün dünyada ortadan kaldırıp tarihe gömme girişimi olarak Sovyet deneyimi ne yazık ki başarılı olamadı! Çünkü kapitalizmden apayrı bir temelde “başka bir üretim biçimi”nin inşasına girişen Sovyet sistemi, kendi özgün koşulları nedeniyle daha kuruluşundan başlayarak çöküşüne neden olabilecek unsurları bünyesine eklemek zorunda kalmıştı! Bu olumsuz unsurları köreltmek ve sistemi sağaltmak ne yazık ki mümkün olmayacak, süreç tersine gelişecekti! İŞÇİ SINIFININ SİYASİ YABANCILAŞMASI SSCB Neydi ve Neden Çöktü? kitabının konusu da işte bu türden olumsuzlukların nasıl gelişme imkânı bulup sosyalizmi çürütebildiği, çöküşünün maddi koşullarını hazırladığı. Yazara göre maddiekonomik düzeyde sosyalizmin inşası için ileri atılan her adım, yönetim işini tabana yayıp genelleştirerek yönetenyönetilen ilişkilerini ortadan kaldırmalıyken süreç tam tersine gelişmiş, makas iyice açılmıştır. Tersine gelişen yönüyle devlet biçimi düzeyinde verilen tavizler, işçi sınıfının sırasıyla partisine, parti aygıtına ve bir kişiye (Stalin’e) devrettiği iktidarının, aslında nasıl olup da bürokrasinin politik iktidarına, yönetim ayrıcalığına dönüştüğünün yanıtlarını içinde barındırmaktadır. İşçi sınıfının siyasi düzeyde başlayan yabancılaşması ideolojik yabancılaşmasıyla olumsuz anlamda desteklenerek ekonomik kayıtsızlık ve yabancılaşmasına ulaştı. Bu da sosyalizmin dinamiği olan kitlelerin yaratıcı insiyatifinin, sisteme olan desteğinin sona ermesi anlamına gelmekteydi. Revizyonizmin hâkimiyetine karşılık gelen politik iktidarın aşılması için SBKP dışında, komünist bir alternatifin örgütlenememesi ve tıkanıklığın “politik devrim”le aşılamaması Sovyetler’in çöküşünü sadece bir zaman meselesi hâline getirmiştir. Çöküş için geriye kalan koşul, bardağı taşıran son damlanın beklenmesi dışında başka bir şey değildir artık! Son damlayı tayin eden şey ise sorunların çözümsüzlüğünün saklanamaz, idare edilemez boyutlara ulaşması olmuş ve yönetici bürokrasinin bir kesimini, bütününün “siyasal intiharına” karşılık gelecek şekilde bir “ölüm perendesi”ne zorlamıştır. Bu perendeyi atmayı başaran kesim kapitalistlere dönüşürken, bürokrasinin çoğunluğu eski ayrıcalıklı konumlarını kaybederek kitlelerin sefaletine ortak oldu. Geniş kitleler ve işçi sınıfının büyük bölümü sosyalizmin ve Sovyetler’in hikâyesini bitmiş sansa da kapitalizm açlık, sefalet, cehalet ve savaşlar biçiminde var olduğu sürece, kuşkusuz ki “bu öykü burada bitmeyecek!” Bu nedenle ne kadar farklı gözükürse gözüksün Sovyetler’in hikâyesi, tıpkı Sisyphos’un bitmeyen çilesi gibi sürüyor! Çünkü işçi sınıfı o kayayı tepeye kadar taşıyıp sabitleyemezse eğer altında kalıp ezilmek dışında bir seçeneğe sahip değil! MARKSİZM’İN KAVRAM SETİ Bu durumda doğru soru, “kitlelerin kapitalizmin eşitsizliklerine daha ne kadar katlanacağı”, hatta “her gün ve her yerinden kan ve ter sızdıran kapitalizmin ne zaman aşılacağı” değil, kitlelerin eylemlerini yönetecek, birleştirerek öncülük edecek bir sınıf örgütlenmesi ve programının nasıl ve ne zaman yaratılacağı, kapitalizmin tanrılarının ne zaman iktidarlarından edileceği olsa gerek! Sovyet biçiminin Rus Devrimi’nin malı değil de işçi sınıfının uluslararası hareketinin herhangi bir parçasının iktidara yönelme hâlinde aldığı kaçınılmaz somut biçim olduğu ve olacağı unutulmazsa bu tarihsel deneyimin önemi ve sonuçlarının program düzeyinde içselleştirilmesinin zorunluluğu kendiliğinden anlaşılır. Bu kitapta yazar, Marksizmin kavram setini eğip bükmeden kullanarak gerçekleştirdiği incelemesini ve konuya ilişkin tezlerini paylaşıyor. Ekim Devriminden Sovyetler Birliği’nin yıkımına kadar geçen sürecin her bir aşamasını, titizlikle ve bütünlüğüyle inceleyip programatik sonuçlar çıkartıyor. Burada gerçekleştirilen inceleme ve oluşturulan tezler, yaşanmış ve bitmiş sayılan Sovyet vakasına yönelik arkeoloji merakından değil, kapitalizmi aşalabilme imkân ve bilgisinin eksik parçalarının, daha önce bu yolda yürüyenlerin tecrübesinden çıkartılabileceği anlayışından kaynaklanıyor. n SSCB Neydi ve Neden Çöktü? / Süha Ilgaz / Ütopya Yayınevi / 512 s. 22 22 Şubat 2018 KITAP