Katalog

BİRGÜL YEŞİLOĞLU GÜLER’İN “TOPLU OYUNLAR”I Zamanı delip geçen oyunlar Birgül Yeşiloğlu Güler’in “Toplu Oyunlar I” kitabında, ‘Dejavu’, ‘Düşen Maskeler’ ve ‘Hesaplaşma’ adlı oyunları yer alıyor. Oyunlarda temel izlekler zaman paradoksu ile birlikte kırılıyor. Bu tarz metinler, günümüzde postdramatik olarak adlandırılabiliyor. Bu izlekler, öyküde ve aksiyon planında kırılmalar olarak karşımıza çıkar. Güler’in oyunlarında, neyin gerçek neyin düş olduğunun bilinemediği, dramatik kırılmaların yaşandığı günümüz dünyasının, tiyatro uzamına yansımalarına rastlıyoruz. serkan fırtına B irgül Yeşiloğlu Güler okullu bir yazar; Dokuz Eylül Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü mezunu ve alanında yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapan bir isim. Uludağ Üniversitesi’nde akademisyen. Bazı okuyucular onu özellikle yazdığı oyun eleştirilerinden hatırlayacak. Tiyatro gazetesinde yazdığı birbirinden nitelikli eleştiri ve inceleme yazılarıyla bu alana da önemli katkılar sunan bir yazar. Mesleğinde birçok ödüle değer görülen yazarın, alanında ulusal ve uluslararası makaleleri bulunuyor. Karşımızda üreten, üretmekten mutlu olan ve bunları paylaşan bilge bir insan var. DÜŞÜN VE GERÇEĞİN BİLİNMEZLİĞİ Toplu Oyunlar I kitabında, “Dejavu”, “Düşen Maskeler” ve “Hesaplaşma” adlı oyunları yer alıyor. Kitabın girişinde okurlar ve sahneye koyucular için Prof. Dr. Hülya Nutku’nun “Birgül Yeşilooğlu Güler ve Zaman Kavramı” başlıklı bir inceleme yazısı yer alıyor. Nutku’nun da yazısında belirttiği gibi yazarın oyunlarında ‘zaman kavramı’nın kullanımı; geçmişgelecekşimdiki zaman, zaman kırılması, zaman geçişleri, zamansızlık gibi çok farklı ve ilginç şekillerde karşımıza çıkıyor. Yazarın “Dejavu”, “Düşen Maskeler” ve “Hesaplaşma” adlı oyunlarında temel izleklerin, “zaman paradoksu” ile birlikte kırıldığı görülüyor. Bu tarz metinler, günümüzde “postdramatik” olarak adlandırılabiliyor. Oyunların izlekleri, öyküde ve aksiyon planında kırılmalar olarak karşımıza çıkar. Bu oyunlar; “neyin gerçek neyin düş olduğu”nun bilinemediği, dramatik Birgül Yeşiloğlu Güler’in oyunları, okur ve sahneye koyucuların “imgelem” gücü çerçevesinde yaratıcılığını özgürce gösterebileceği aktif metinler. kırılmaların yaşandığı günümüz dünyasının, tiyatro uzamına yansımalarını oluşturuyor. Oyunlarda söz konusu iki karşıt zaman, kurguda birleşip bütünleşerek bir üçüncü zaman, yani “oyun gerçeğinin zamanı”nı oluşturur. “Dejavu”da, parçalı bir yapı içerisinde, yıkılan klasik nedensonuç ilişkisi ve doğrusal zaman algısından oluşan altı katman bulunuyor. Oyunda şimdiki zaman, geçmiş ve gelecek, hepsi var. “Geçmiş zaman şimdiki mi, yoksa şimdiki zaman gelecek midir? Yoksa hepsi iç içe midir?” sorusuna aranan yanıt, dramatik olan açısından zamanüstü bir merkez ortaya çıkarır. “Oyun içinde oyun tekniği” ile oluşturulan “Dejavu”, “oyun kavramı”nın sanat eylemine tanıdığı yaratıcılıktan sonuna kadar yararlanıyor. Yazar, “Dejavu” ile Soğuk Savaş dö neminde yaşanan trajedilerin, istihbaratçıların hayatı üzerinden açımlandığı bir oyuna imza atıyor. Oyun, savaşa ve savaşın insanlarda yarattığı yıkıcı etkilere karşı önemli göstergeler sunarken hem yüzeyde hem de derinlerde çeşitli anlam katmanları ile psikanalitik çözümlemeye uygun bir yapıda seyrediyor. İlginç reji çalışmalarına imza atılabilecek oyunda klasik olay dizisi yok. Yazar, yarattığı kurgu ile okuru ve izleyiciyi paralel bir evrende gezdiriyor gibi. OYUNLARDAKİ KONUŞMA ÖRGÜSÜ “Hesaplaşma”; adını birebir yansıtan bir oyun. Yazar bu konuyu da zaman kavramı açısından ele alarak “zamansız” bir atmosfer yaratıyor. Saatçi karakteri üzerinden geçmişe dönük bir hesaplaşmanın peşine düşerken zaman karşısında oluşan yabancılaşmanın da altı çiziliyor. Oyunun sonunda, çember açıldığı yerden kapanıyor ya da biz kapandığını düşünüyoruz. Yazar, Nietzsche’nin “edebî dönüş fikri” diye tanımladığı, çember imgesi etrafında “oyun”un tekrarlı ve döngüsel yapısını çağrıştıran bir metne imza atmış. Oyun, bu yönüyle de incelemeciler için büyük bir alan oluşturuyor. “Hesaplaşma”da saatçi dükkânında yaşanan ve geçmişe dönük bir hesaplaşmayla ilerleyen “oyun zamanı” aslında gerçeküstü bir yapıyı gösteriyor. Tiyatro tarihine saygı duruşu niteliğindeki “Düşen Maskeler”, oyun içinde oyun olarak yapılandırılmış. Metinlerarası ilişkiler yönteminin kullanıldığı, özellikle oyuncular için yaratı ve yoruma açık bir oyun olarak göze çarpıyor. Yazar bu oyununda, “Örümcek Kadının Öpücüğü”, “Vişne Bahçesi”, “Godot’yu Beklerken” ve “Sersem Kocanın Kurnaz Karısı” oyununun karakterleri ve “Fasulyaciyan”ın tiradı ile birlikte, yeni bir oyun üzerinden “yeniden yazım” işlemi gerçekleştirmiş. “Zaman”sızlığın egemen olduğu “Düşen Maskeler”, gerçeküstü bir evrende geçiyor. Yazarın oyunları; okur ve sahneye koyucuların “imgelem” gücü çerçevesinde yaratıcılığını özgürce gösterebileceği aktif metinler. Bu oyunlar, klasik anlamda tamamlanmış metinler değil, her biri alımlayıcı ve sanatçılar tarafından yoruma açık bir görünüm sergiliyor. Güler, “zaman”ı delip geçen oyunlar kaleme alıyor. Yazarın oyunlarında oluşturduğu konuşma örgüsü, örtülü bir simge ve çağrışım yaratabilecek özellikler taşıyor. Örneğin “Hesaplaşma”da, yazarın kullandığı saatçi dükkânı, zaman kavramını yansılayan bir simge olarak okurun ve izleyicinin imgelem gücünü seferber edip gerçeği boyutlarıyla kavrama olanağı yaratıyor. Bu oyunlarda, yüzeyde yatanın altındakini aramak isteyenler, oyunları yapısalcı açıdan da inceleyebilir. Metinlerdeki dilsel göstergelerin çeşitliliği de göstergebilimsel inceleme yapmak isteyenler için fazlasıyla zengin olanaklar sunuyor. Birçok yazımda yineliyorum ve yinelemeye devam edeceğim; Türk tiyatrosunda yeni metin sorunu yok; yeni olanı göremeyen, eskiye saplanıp kalmış, oyun yazarlığımızdaki gelişimin farkına varılamama sorunu var. n Toplu Oyunlar I / Birgül Yeşiloğlu Güler / Dramatik Yayınları / 94 s. 8 22 Kasım 2018 KItap