Katalog

TEFRİKALARA YENİDEN MERHABA ‘Mabvaadrı’ Tefrika olarak basılan ancak gazete sayfalarında ‘unutulan’ romanlardan ikisi, çok özenli baskılarla yeniden okura ulaştı: Selahattin Enis’ten “Orta Malı” ve Belkıs Sami Boyar’dan “Aşkımı Öldürdüm”. eray ak [email protected] Gazetelerin edebiyatla iç içe olduğu zamanların en önemli göstergelerinden biri tefrika geleneği. O dönemde sadece tefrika romanlar da basılmaz bu gazetelerde üstelik; öykü, şiir, kitap eleştiri ve tanıtımları da yayının sayfaları arasında kendine yer bulur. Tefrika romanlar ise edebiyatla gazete sayfalarında sağlanan birlikteliğin lokomotifi olma görevini üstlenir âdeta. Şimdilerin televizyon dizisi mantığında ilerleyerek okurunu gazeteye ve yazılan hikâyeye bağlar. Tefrikaların yayımlandığı dönemi ve o dönemki kitap basımının maliyetini de göz önüne alırsak, bir anlamda çok önemli bir ihtiyacı da karşılar ayrıca; okuma ihtiyacını günlük bir gazetenin sayfalarından giderir. Gazete sayfalarında böyle bir geleneğin izini dahi görmüyoruz bugün fakat bu gelenek form değiştirerek yaşamaya devam ediyor. İnternetin yeni platformları tefrika geleneğinin yeniden yaşam bulduğu alanlar oldu. Yani tefrika formuna gereksinim hâlâ sürüyor. Adı, niteliği ve yayın alanı değişse de alıcısını hâlâ buluyor. Tefrikanın romantik bir özlem mi yoksa gerçek bir okur ihtiyacı mı olduğu sorusu da bu anlamda kendiliğinden yanıtını buluyor. Tefrikalar basında yer almaya ise 1980’lere kadar devam ediyor. Bu konuda kırılma noktasının 1928’de gerçekleşen Dil Devrimi olduğu söylenebilir. Latin alfabesine geçişten sonra gazete sayfalarında pek çok roman “unutulur”. 1928’den 1980’lere kadar yayımı yapılan romanlara gazete arşivlerinden bir şekilde ulaşmak mümkün Fakat Dil Devrimi ile gerçekleşen kopuş ve devamında Osmanlıcanın unutulması neden oluyor bu romanların gazete sayfalarında kalmasına. Nereden bakılsa acı bir durum... Ancak bu gazete sayfalarında “unutulan” romanların ikisi, çok özenli baskılarla okura ulaştı: Selahattin Enis’in Orta Malı ve Belkıs Sami Boyar’ın Aşkımı Öldürdüm adlı tefrika romanları... “TÜRK EDEBİYATINDA TEFRİKA ROMAN TARİHİ” “Türk Edebiyatında Tefrika Roman Tarihi (18311928)” adıyla 2013 Mayısı’nda başlanan TÜBİTAK destekli proje kapsamında okura ulaştı kitaplar. Proje kapsamında, tefrikaların başladığı tarih olan 1831’den Dil Devrimi ile kopuşun yaşandığı 1928’e kadar geçen, az önce de açıklamaya çalıştığım bu “kaybolan zamana” odaklanılıyor. Aşkımı Öldürdüm’ün Sunuş yazısında; “(...) projemiz nihayaete erdiğinde tahmin edeceğimizden çok daha fazla ‘yeni’ yazara ve romana ulaştık,” deniyor. Şimdilik elimize ulaşanlar Orta Malı ve Aşkımı Öldürdüm sadece fakat anlaşılan o ki dizi kapsamında yayımlanacak daha epey kitap var. Tefrikaların yarına kalacak kısımlarına “devamı gelecek” anlamında “mabadı var” yazılır. Anlayacağınız bu tefrika romanların da “mabadı var”; “devamı gelecek”... Tefrika roman; biçimsel olarak da, anlatı düzeyinde de kitap formundan farklı özellikler taşır. “Bu dizinin tasarımı da bu biçimsel farklılığı büyük oranda yansıtarak okurların bu roman biçimiyle yeniden tanışmasını sağlayacaktır,” deniyor Sunuş yazısında. Gerçekten de baktığımızda hem dönemin gazetelerinin boyutunda yaprak yaprak basılmış tefrika hâli var elimizde hem de o yap Romanlar hem tefrika hem de kitaplaşmış halleriyle yayımlanmış bu baskıda... rakların bir araya gelerek kitaplşamış hâli. Bu diziden yayımlanmış ve Belkıs Sami Boyar Selahattin Enis yayımlanacak romanların ise hem çeviri yazısı hem de bugünün ginlerle yoksulların eşitsiz yaşamlarını Türkçesine aktarılş metinleri bir arada güzel bir kadına yönelen arzu üzerinden sunulmuş, sunulacak. anlatıyor. Şöyle bir yargı da var Selahat ALTERNATİF KÜLTÜR tin Enis’in Orta Malı ile ilgili: Romanın, natüralist akımın önemli bir yansıması Dizi kapsamında öncelikli yayımlan olduğu görüşü... Bu bağlamda Orta mış kitaplara gelirsek... Selahattin Enis Malı’nın sayfaları arasında dolaşırken ve Orta Malı’ndan başlayalım. insanın en can acıtan taraflarıyla yüzleş Yaşadığı dönemde edebiyat çevrelerin tiğimizi söyleyebiliriz. de önemli bir yeri olan yazdıklarıyla ses getirip tartışma yaratan yazarlardan biri HAFIZAYA HİZMET olan Selahattin Enis, sadece bir yazar Aşkımı Öldürdüm’ü ise rahatlıkla değil, döneminin neşriyatında hemen bugünün popüler aşk romanlarıyla her aşamada çalışmış bir basın emekçisi kıyasa sokabiliriz. Olayların akışı ve aynı zamanda. Yazar olarak tanınırlığı karakterlere biçilen kaderle klasik aşk ise 1918’den sonrasına dayanıyor ve romanlarımızdan sayılabilecek nitelikler o tarihten itibaren romanlarını tefrika barındırıyor Aşkımı Öldürdüm. Yazarın, hâlinde gazetelerde yayımlamaya baş kahramanlarının hayatı bağlamında lıyor. Orta Malı da Enis’in bu tefrika bize gösterdiği yaşayış ise dönemin üst romanlarından biri. Unutulup gitmiş tabakasının hayatlarına kayda değer bir yazar olarak görülse de Selahattin pencereler açıyor. Aşkımı Öldürdüm’ün Enis’i Zaniyeler romanıyla hatırlayanlar anlatıcısı bir kadın; Ferhunde ve hikâye çıkacaktır mutlaka. 1922’de Fitnat’ın daha çok Ferhunde’nin tuttuğu günlük Sergüzeşti olarak tefrika edilen, 1923’te ler çevresinde gelişiyor. Ünlü bir beste Zaniyeler adıyla kitaplaşan roman, ciyle olan evliliğinin yıpranış ve yıkılış 1943’te de Latin alfabesine aktarılıyor. süreçleri anlatılırken romanda, diğer Bu anlamda hatırlanan, bugüne kalan, yandan gönlünü çalan bir başka adamla çok okunmasa da en azından baskısı taze bir aşka yelken açışı da işleniyor. bulunan bir kitap olma özelliğini taşıyor Aşkımı Öldürdüm de tıpkı Selahattin Zaniyeler ve bir anlamda Selahattin Enis’in Orta Malı gibi günün yaşayışına Enis’i bugünlere kadar getiriyor. dair pek çok nüve veriyor okura. Az önce Orta Malı ise 1926’da tefrika ediliyor de söylendiği gibi bunlar bir anlamda fakat kitaplaşmıyor. Romanın ne izi “sosyete” yaşantısının parçaları. Briç ne de tozu vardı ortada bu yeni bas partilerinde, gece davetlerinde geziyoruz kısına kadar. Bir “alternatif kültür” Aşkımı Öldürdüm’ün dünyası içinde. okuması yapıyor Selahattin Enis âdeta Romanı daha da ilgi çekici hâle getiren Orta Malı’nda. Eski İstanbul yaşayışı bir diğer mesele ise yazarı Belkıs Sami nın farklı bir gözle ortaya çıkmasını Boyar’ın, Halide Edip Adıvar’ın baba bir, sağlıyor böylelikle. Neredeyse eski anne ayrı kız kardeşi olması. Romanın, İstanbul’un tüm yaşayışını kucaklıyor Son Saat gazetesinde yayımlandığı tarih yazar. Beyoğlu’ndan Şişli’ye, Fatih’ten olan 1926 düşünüldüğünde, kadın yazar Eminönü’ne kadar uzanan geniş bir sayısının ne kadar az olduğu da dikkati yelpaze bu. Her bir mekânda farklı bir çekecektir. Bu bağlamda bir aileden iki sınıfı, farklı bir yaşayışı, farklı bir kültü kadın yazarın çıkması da hayli çarpıcı. rü cümlelerine taşıyor. Orta Malı’nın da, Aşkımı Öldürdüm’ün Romanın kahramanı ise sürekli farklı de bu basımlarını değerli kılan yan ise zevklerin peşinden koşan Fikriye fakat Türk edebiyatının unutulmuş, hatta yok Fikriye tek başına kahramanı değil sayılmış kitapları arasından çıkarılmış romanın. Çevresiyle birlikte tanır okur olması. Bu özenli baskılar sadece unutul onu yeni çevresiyle birlikte farklı cinsel muş bir dünyayı bize yeniden açmakla deneyimler ile İstanbul’un randevu kalmıyor, hafızaya hizmet anlamında da evleri ve Şişli apartmanları gibi farklı çok önemli bir yerde duruyor. n mekânları gezeriz. Enis’in 1926’da Son Saat gazetesinde tefrika edilen bu roma Orta Malı / Selahattin Enis / Koç nı, Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşı’nın Üniversitesi Yayınları / 304 s. ardından, imparatorlukla cumhuriyet Aşkımı Öldürdüm / Belkıs Sami Boyar arasında sıkışmış bir İstanbul’da zen / Koç Üniversitesi Yayınları / 170 s. 6 29 Haziran 2017 KItap