Katalog

O Rachel Kushner “Küba’dan Teleks”te, Küba’daki sosyalist devrimin arifesinde yaşananları farklı bir açıdan, Oriente vilayetindeki Amerikan Kolonisi’nde olup bitenlerden yola çıkarak anlatıyor. kuduğum Kitaplar METİN CELÂL Küba’dan Teleks rimcilere de darbecilere de silah satıyor. Silah satacak ortam yoksa yani barış hakimse de ticaretini gerçekleştirecek provakasyonları yapmaktan geri durmuyor. La Mazière’in Küba’ya gelme nedeni adada bir isyanın filizlenmekte olduğunun duyumunu alması. İsyanı bastırabilsin diye Küba yönetimine silah sattığı gibi Fidel ve Raúl Castro kardeşlerin önderlik ettiği devrimcilerle de bağlantı kurmayı ihmal etmiyor. BELGESEL ROMAN Rachel Kushner sonunda ne olacağını “teaser” olarak başta anlatıp United Fruit’un şeker kamışı tarlalarının yakılmasını anlattıktan sonra birkaç yıl geriye gidip Küba Devrimi’ni oluşturan şartların nasıl olgunlaştığını bu şartları yaratan Amerikalılar cephesinden anlatmaya başlıyor. Everly Lederer ve K. C. Stites’in yaşamları, anne ve babalarını ilişkileri, Amerikan Kolonisi’ndeki insanlarla ilişkileri, yanlarında kölelik koşullarında çalışan ve yaşamaya çalışan Kübalılar, Haitililer ve Çinliler’in durumu akıcı bir dille hikâye ediliyor. Sömürü en üst düzeyde, sömürücülerin keyfi yerinde. İş dışındaki yaşam sürekli partilerle yani sürekli bir eğlence halinde sürüyor. Hemen yakınlarındaki dağlarda başlamakta olan isyanın ise farkında değiller ya da her zamanki gibi ABD destekli Küba yönetimince bastırılacağını zannediyorlar. ABD’yi rahatsız etmeye başlayan Prio bir darbe ile görevden alınıyor, yerine Batista geliyor. Bu sırada da Castro’lar başkentte istihbarat ağlarını oluşturmaya başlıyor. Castro’lara ölümü göze alarak bilgi aktaranlardan biri de Rachel K. Onun gibi hükümet ve yöneticilerle ilişkisi olan birçok kadın da bilgi aktarıyor devrimcilere. “Küba’dan Teleks” Rachel Kushner’in ilk romanıymış. Kitabın arka kapağında belirtildiğinde göre Kushner’in annesi Oriente’deki Amerikan Kolonisi’nde büyümüş. Bu açıdan bakılırsa otobiyografik bir aile romanı olarak değerlendirilebilir. Romanın sonundaki teşekkür bölümünde de annesinin ve teyzesinin katkılarını belirtiyor Rachel Kushner. Ama “Küba’dan Teleks” bir aile romanından daha çok önemsenmesi gereken nitelikli bir yapıt. Belgesel roman olarak değerlendirmek sanırım daha doğru. Roman boyunca hem tarihsel anlamda gerçeğe uygunluk var hem de ana kahramanların dışında hemen tüm kahramanları gerçek kişiler. Roman kahramanlarının Hemingway, hatta Sartre’la yolunun kesişmesi, küçük sohbetler yapmaları da bu gerçekçiliğe katılmış hoşluklardan. “Küba’dan Teleks” günümüzde pek rastlanmayan “büyük” romanlardan. İyi bir yakın tarih romanı. Kushner’in daha ilk romanında böyle bir anlatı gücüne erişmiş olması ve böyle “sahici” bir konuyu tüm açılarından nesnel bir bakış açısıyla hem de oldukça akıcı ve okurun merakını sürekli canlı tutacak bir üslupla anlatabilmiş olması da dikkate değer. Onlarca yıldır süren ABD ambargosunun bittiği bu günlerde sosyalizmin son kalesi Küba’nın başına neler geleceğini merak ederken okunması gereken, anlatılanlardan bugüne ışık tutacak dersler çıkartılabilecek bir roman “Küba’dan Teleks”. n K İ T A P S A Y I 1328 üba’nın tarihine birçoğuyönetim biçimi oluşuyor. Sözde demokmuz aşinayız ama yine ratik aslında diktatörlük olan bir yönetim de kısaca anımsamakta biçimi. Hileli seçimler ve askerî baskılarla yarar var. Küba’nın sömüyönetimler belirleniyor. Bu “kukla” devlet rülme tarihi Ekim 1492’de Kristof başkanlarından biri de 1948’den 1952’ye Kolomb’un adayı keşfederek kadar görev yapan Carlos Prío Socarrás. “İspanyol Toprağı” ilan etmesiyle Rachel Kushner’in “Küba’dan Teleks”i başlıyor. İspanyolların 1511’de (Mayıs 2015, Çev. Suat Ertüzün, Can adada ilk koloniyi kurduğu sırada çoğunYay.) 1950’lerin başında Prio yönetimluğunu Taynoların oluşturduğu yerlilerin deyken başlıyor. Romanın üç ana aksı sayısı 80100 bin. Çömlek ve alet yapıvar. Oriente vilayetinde yüz binlerce mında belirli bir düzeye ulaşmış tarımcı dönüm arazide şeker kamışı yetiştirip ve barışçı bir halk olarak tanımlanıyorlar. sonrada şeker hammaddesi üreten UniSömürgeci politikalarla gelen baskı ve ted Fruit’un önemli bir rolü var. United zulüm sonucunda 100 bin nüfus beş Fruit “sürekli olarak çıkar sağlamak amabine kadar düşüyor. Bölgede sağlanan cıyla çeşitli ülke hükümet yetkililerine “barış ve düzen”le bu nüfus ancak 18. rüşvet vermek, işçilerini sömürmek, vergi yüzyılda 50 bine ulaşıyor. Küba Karayipvermeyerek faaliyet gösterdiği ülkeye ler’deki konumu nedeniyle stratejik önem yatırım yapmamakla eleştirilen” bir şirket kazanıyor. Tütün ve şeker kamışı üreve halen Chiquita Brands International timiyle de ticari önemi daha da artıyor. adıyla varlığını sürdürüyor. Üçüncü DünAfrika’dan çok sayıda köle getiriliyor. ya ülkelerinden aldığı yaş meyveleri işleKöle ticaretinin yasaklanmasından sonra yip ABD ve Avrupa’da satıyor. da iş gücü talebi Meksika ve Çin’den United Fruit Küba yönetimi üzerinde gelen işçilerle karşılanıyor. büyük bir etkinliği olmasının İspanya’ya karşı özerklik talebiyle yanında birçok ayrıcalığa 1868’de başlayan On Yıl Savaşları sonda sahip bir şirket. Küba rasında imzalanan barış anlaşması süryasalarına tabi değil. dürülemeyince sürgündeki Kübalı Şair Vergi vermediği gibi Jose Marti’nin önderliğinde bağımsızlık işçilere de herhangi bir savaşı başlıyor. İspanya adaya 200 bin sosyal hak tanımıyor. asker çıkartıyor. Savaşlar süresince Haiti’den getirilen adadaki şeker üretiminde söz sahibi işçiler haftanın yedi olan ABD’nin Havana Limanı’nda günü çok kötü demirli Maine gemisinin batırılmasıkoşullarda şeker nı bahane ederek İspanya’ya savaş kamışı tarlalaaçması ile yeni bir evre başlıyor. rında çalışıyorİspanya’nın yenilgisi ile biten lar. United Fruit, savaş sonucunda Küba bağımGuantanamo sızlığına kavuşuyor(!) “Bağımsız” üssüne çok Küba Devleti’nin tüm işleyişinde yakın bir bölge ABD söz sahibi oluyor. ABD olan Oriente’de 1901’de Guantanamo Koyu’nda adeta kendi deniz üssü kuruyor. ABD’nin krallığını kurdesteği ya da göz yumması muş. Şirket ile rüşvet, yolsuzluk ve sosyal yöneticileri ve Rachel Kushner adaletsizlik üzerine kurulu bir aileleri için kuS A Y F A 1 0 n 3 0 T E M M U Z 2 0 1 5 K rulan evlerden oluşan mahalle zengin bir Amerikan kasabasını andırıyor ve izinsiz olarak bir Kübalı’nın girmesi mümkün değil. Sosyalist Devrim öncesi burada yaşananları United Fruits’un Küba yöneticisinin ergenlik çağındaki küçük oğlu K. C. Sitites’in gözünden okuyoruz. ORIENTE’DEN ABD’YE Küba madenler açısından da zengin bir ülke. Dünya nikel üretiminin yüzde 6.4’ü Küba’da gerçekleştiriliyor. 1950’lerde Nikel madenini çıkartıp üretenler de yine Amerikalılar. Nikel madenleri de Oriente ve Guantanamo’nun hemen yakınındaki Nicaro’da. Yani ABD şeker ve nikel üretimini Guantanamo’da kurduğu askerî üsle korumaya almış. Burada da çok ağır şartlarda haftanın yedi günü işçiler nikel madeninde çalışıyor ve nikel madenin yakınındaki fabrikada çevre kirliliği önemsenmeden üretiliyor. Buradaki ABD yerleşimini üzerindeki kırmızı pusla kilometrelerce öteden tanımak mümkün. Everly Lederer, nikel madeni işletmesinin yeni müdürünün ergenlik çağındaki kızı. Sosyalist Devrim öncesi burada yaşananları da onun bakış açısından öğreniyoruz. Oriente’den bin kilometre ötedeki Havana’da da iki kahramanımız var. Bunlardan biri kendini Fransız olarak tanıtan gece kulübü dansçısı Rachel K. ve geçmişi oldukça karanlık bir silah tüccarı olan Christian de La Mazière. Rachel K. sevilen beğenilen, karizmatik ve güzel bir kadın. Kübalı devlet büyüklerinin dostu. Diktatörlerin gizli sevgilisi. Devrik başkan Prio’nun da yeni diktatör Batista’nın da gözdesi, sırdaşı. La Mazière, İkinci Dünya Savaşı sırasında hem Fransız Direnişçileri ile hem de Nazilerle birlikte çalışmış, savaş suçları işlemiş, savaşın bitiminde de çareyi Amerika’ya kaçmakta bulmuş. Karayiplerde yaşanan darbeler ve askeri yönetimler ortamında silah satarak geçiniyor. İyi bir silah tüccarı olarak müşteri seçmiyor dev C U M H U R İ Y E T