Katalog

olağanüstü hal başlar. Bu, “günahlarçok devrimciden farklı kılan “kimsenin dan arınmanın tek yolu” olarak sunulur. kimseyi öldürmediği bir dünya için öldürüyoruz” demesi: Cinayet göze alıVebanın ete kemiğe bürünmüş ve valinacak fakat zorbalığı yok etmek adına den koltuğunu isteyen inançsız biri olarak yapılacak bir eyleme dönüşür böylece. karşımıza çıkması ise hem iktidar kavgasıKaliayev, suikast girişiminin ilkinde, nı hem de ölümün yakınlığını temsil eder. kendisini hazırlamasına rağmen dükün Diğer yandan “ha Vali ha Veba, aynı arabasında o gün yeğenlerinin de budevlet hep başta” sözü, ilginç bir kinaye lunması yüzünden bombayı atamaz ve biçiminde önümüzde durur. Devlet (ya başarısız olur; “çocukların bakışları” da Veba), salgına maruz kalanları işaretler onu engeller. Suçsuz olmayı isteyen (tıpkı Hitler Almanyası’ndaki gibi kapıKaliayev, ikinci girişiminde dükü tek larına yıldız, kara yıldız asmayı zorunlu başına yakalar ve öldürür: Zorbalığı yok kılar). Hastalık bulaşanlara yardım yasakedecek bir insan sevgisiyle şiddetin kaylanır ve tüm stoklar ortak kullanıma açılır: nağı olan kişinin hayatına son verir. Sıkıyönetim ilan edilir ve hastalığın daha Camus’ye göre Kaliayev ve arkadaşlafazla yayılmaması için herkesten susması rının varlığı, 1905’i devrimci hareketin istenir. Fırınlar harlanır, temizlik başlar. en önemli yılı yapar. Daha sonraki yıllarVeba, resmen yönetimi ele geçirir; yaşam da ise çürüme başlar. Kaliayev’in dükü ve ölüm karneye bağlanır. O noktadan öldürmesiyle kendi hayatını da feda sonra slogan da belirginleşir: “Tek veba, etme arzusu bir çeşit “üstün intihar” tek halk!” “Kural” da artık netleşmiştir: olarak algılanabilir. Camus’ye göre bu ve Suç yasaya döner ve suç olmaktan çıkar! benzeri davranışlar, bir daha görülmezDiego’nun “Başkaldırmasın diye insanoğken diğer devrim ve devrimciler suça lu, açlığın acısını, ayrılığın ıstırabını yaşatbatar. tınız ona (...) Her birimiz yalnızız başkalaCamus için tiyatro sanatın zirvesiydi. rının korkaklığı yüzünden!” sözü Çağının parçalanmışlığının ve ölçüaslında her şeyi özetler. süzlüğünün üstesinden gelme yolu Veba’nın rehin aldığı, inCamus’ye göre sanattan geçiyordu: sanların konuşmasına bile taBu noktada sanatın birleştiricilihammül edemediği ve elindeki ğine atıf yaparken sanata değerini polis gücüyle her şeyi yapabileveren şeyin başkalarıyla paylaceğini düşündüğü ortamda dişılması olduğunu belirtmişti. reniş için kolları sıvayan Diego ve Sanatın bu yönleri, arkadaşları, Camus’nün başCamus’nün tiyatkaldırı düşüncesini temsil ro eserlerinde ediyor. Güçlünün suçyoğun biçimde luluğu ve “haklılığına” göze çarpar. karşı hayata tutunuş Tiyatro (insandemek bu: Mutlu ollarla oyuncular mak için “başkasının arasında bağ canını yakma mecbukurarak) kişiyi riyetine” dur deme yalnızlıktan savaşımı; bir bakıma kurtaran bir adil bir adalet arayışı etkinlikti. Bunve cellatları hor ların dışında görmenin zorunCamus’ye göre luluğu, Sıkıyönetiyatroda ve tim’deki en önemli Camus’nün, hayatı boyunca yazmaktan en öbür sanat ayrıntılardan. O ayrın keyif aldığı ama bir o kadar da az ilgi gören yapıtları tiyatro oyunlarıydı; hepsi “biz” diyerek dallarında estılar ise Camus’nün, birlikteliğe ve paylaşıma vurgu yapmıştı. tetik kaygısı da oyunda vebayı hem bir hâkim olmalıydı; bu da “güzellik duygumetafor hem de gerçeklik (hastalık) olasu, insanı tanıma ve onu sevme düşüncerak kullanışıyla bizi yüzleştiriyor. sinden başka bir anlama gelmemeliydi.” “KİMSENİN KİMSEYİ 1930’lardan 1950’lere kadar kaleÖLDÜRMEDİĞİ BİR DÜNYA İÇİN me aldığı oyunlar Camus’nün çağını ÖLDÜRÜYORUZ” yorumlayışının yanında, bir gelecek öngörüsünü ve evrensel değerlere sahip Daha önce Türkçeye “Doğrular” çıkışını da yansıtıyor. Yazdığı oyunlar ismiyle çevrilen Adiller’de Camus, devhiçbir şekilde savunmaktan vazgeçrimci ahlak sorununu işlerken şiddetin mediği “biz”in; birliktelik ya da dayaeleştirisine yönelir ve artık başkaldırı nışmanın ve “absurde”e başkaldırının felsefesine oyunlarında da tam anlakâğıda dökülüp hayata uyarlanmış bir mıyla geçiş yapar. Camus’nün “Kibar dökümü. Kısacası Camus’nün oyunları, Katiller” dediği Adiller’in kahramanı yalınlığının altında gayet derin anlamlar Kaliayev ve arkadaşları, nihilist evrende ve çözümü zor konular barındırıyor. “çelişkilerden kurtulmak ve eksikliğini Dün de öyleydi bugün tekrar tekrar duyduğu değerleri yaratmak” ister. okunduğunda da böyle... n Camus’ye göre “her şeye izin varsa” bu, alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr devrimcileri cinayet işlemek için “mantıklı” nedenler aramaya yöneltebilir. Asturya’da İsyan/ Albert Camus/ Devrimciler, bir ahlak yaratarak insanÇeviren: Ayberk Erkay/ Can Yayınları/ cıl bir ortam kurmaya çabalaması, Ka68 s. liayev ve arkadaşlarının da sorunu: ŞidCaligula/ Albert Camus/ Çeviren: Aydet hem kaçınılmaz hem de onu doğruberk Erkay/ Can Yayınları/ 140 s. lamak mümkün değil; öldürmek, “hem Yanlışlık/ Albert Camus/ Çeviren: zorunlu hem de bağışlanmaz” bir şey. Ayberk Erkay/ Can Yayınları/ 94 s. “Kibar Katiller”, büyük dük Sergey’e Sıkıyönetim/ Albert Camus/ Çeviren: suikast planlar ve Kaliayev, onların bu Ayberk Erkay/ Can Yayınları/ 160 s. suikastını haklı çıkaracak tek şeyin, Adiller/ Albert Camus/ Çeviren: Aydükün “Rus halkı adına öldürülmesi” berk Erkay/ Can Yayınları/ 128 s. olduğunu savunur. Kaliayev’i başka pek C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1308 1 2 M A R T 2 0 1 5 n S A Y F A 9