Katalog

Carlos Gamerro’dan “Che’nin Birliği” Che olmak zor zanaat Arjantinli yazar Carlos Gamerro’nun kaleme aldığı “Che’nin Birliği”, beyaz yakalı Marroné’nin gerillalara katılışının ardından değişen hayatını anlatıyor. Gamerro, Che’nin yapıp ettiklerini yeniden hatırlatan 1970’lerin Arjantini’ndeki bu hareketle birlikte devrimdevrimcilik, sistemdüzen ve aşk üzerine bir dizi sorgulamaya kahramanları aracılığıyla girişiyor. r Ali BULUNMAZ Arjantinli yazar Carlos Gamerro, Che’nin adını, eylemlerini ve gerçek kimliğini kitabıyla anan biri. Shakespeare, Auden ve Bloom’un eserlerini İspanyolcaya çeviren, eleştirmenlik de yapan Gamerro’nun, bugüne dek yazdığı romanlar içinde “Che’nin Birliği” öne çıktı. kendi yazdıklarında açığa çıkıyor; söz konusu olan onu taklit etmek değil de ona öykünmek, onun teşkil ettiği örneği körü körüne değil yaratıcılıkla takip etmek, atıl durumdaki potansiyelini geliştirmek, onun yaptığı hatalardan ders çıkarmak ve onun başarısız olduğu noktada zafer kazanmak. Mesele Che’yi anlamak değil, mesele kendini Che’ye dönüştürmek, onun bıraktığı yerden silahı devralmak.” “Che’ye öykünmek” veya “Che olmak”, Marroné’nin bulunduğu birlikte bir fotoroman çekimine evrilir; üyeler de Che’nin yanındaki gerillalar olarak rolleri bölüşür ve zamanında Che’nin gittiği yollara düşülür. Zorlu bir çekim süreci başlar ve bu, gerçekle kurgunun buluştuğu bir eylem haline gelir. Adeta yakın geçmiş yeniden yaşanır ve yaşatılır. Derken gerek dağlarda gerek şehirlerdekilerin hayatının akışını değiştirecek haber gelir: Arjantin’de darbe olur… GAMERRO’NUN ÜÇ ELEŞTİRİSİ İşine geç kalmış bir çalışanın yaşadığı paniğin bir benzeri, polis ve gizli servis tarafından kovalanan gerillalar için de söz konusudur artık. Marroné’nin bulunduğu grup, yeniden kimlik değiştirmek zorundadır. Aynı günlerde gerillalar, Bay Tamerlan’ı yargılamaya başlar ve neyle suçlandığını bildirir: Devrimci örgüt temsilcilerinin, Tamerlan ve Oğulları’na ait işyerlerine erişimini engellemek ve Peronizmin etkisizleştirilmesini sağlamak… Gamerro, gerillalarınkine karşılık savunma ve karşı suçlama şeklinde kurguladığı diyalogları, Tamerlan’ın sistem eleştirisi ve devrimcilik yergisinin altlığı olarak okura sunuyor. “Che olma” fikri ve güdüsü, yıllar sonra Marroné’ye, on altı yıl ve daha öncesinin muhasebesini yapma imkânı veriyor: “Che Guevara, sıra dışı bir insandı, bu zaten besbelli bir şey ama arıza tam da buradan kaynaklanıyor. Onun savunduğu türde bir toplum, işlevini ancak istisnasız tüm üyeleri Che Guevara olursa yerine getirebilir. Ama elbette kendisi bile her an, her saniye Che olamıyordu. İnsan katır gibidir, çok yük bindirdin mi yere çöker.” Carlos Gamerro’nun, Che’nin Birliği’ndeki kurgusunun, gerçeklere dokunan tarafları hayli fazla. Yazar, bunun yanında kitabını üç güçlü eleştiri üstünde yükseltiyor: Birincisi, sistemdüzen, ikincisi gerillaların ve örgütlerin eleştirisi, üçüncüsü ise Marroné aracılığıyla kişinin inandığı, idealize ettiği ve sonradan gittiği ya da saptığı yolun eleştirisi. Kısacası Gamerro, kitabıyla Che olmanın veya olmaya çalışmanın güçlüğünü, kimi zaman aldatıcılığını ya da büyüleyiciliğini ve bunun dışarıdan nasıl göründüğünü, Marroné’nin anıları etrafında dolaşarak anlatıyor. n alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr Che’nin Birliği/ Carlos Gamerro/ Çeviren: Özgül Erman/ Ayrıntı Yayınları/ 320 s. K İ T A P S A Y I 1337 opüler kültür ikonu haline getirilmeden evvel, Ernesto Che Guevara’nın devrimciliğinin nasıl bir şey olduğunu anlamakla meşguldük. Bugün o işin ucundan tutanların sayısı azaldı. Artık Che, hem bir pazarlama nesnesine dönüştürüldü hem de onun kötü taklitleri türedi. O taklitlerin, aslını yaşattığı söylenen Che’yi alıp bir başka yere koyma riski vardı, bu da gerçekleşti. Bir başka sıkıntı ise Che’nin (ve onun gibi nice ismin), tarihsel kimliğinden ve bağlamından koparılıp soyut bir hale getirilmesiydi. Böylece üstlendiği görevlerden ve eylemlerinden uzaklaştırılan, tişörtlerde ve çantalarda taşınıp duvarları süsleyen salt bir kahraman yaratıldı kendisinden. Mücadelesi sulandırıldı, söyledikleri biraz güme gitti. Sonuçta Che’nin ismi olur olmadık şekillerde karşımıza çıktı. Arjantinli yazar Carlos Gamerro, Che’nin adını, eylemlerini ve gerçek kimliğini kitabıyla anan biri. Shakespeare, Auden ve Bloom’un eserlerini İspanyolcaya çeviren, eleştirmenlik de yapan Gamerro’nun, bugüne dek yazdığı romanlar içinde Che’nin Birliği öne çıktı. P “BİR SİRK GÖSTERİSİ” Che’nin Birliği, beyaz yakalılarınkiyle gerillaların dünyası arasında mekik dokuyan bir roman. Hayli ünlü bir inşaat şirketi olan Tamerlan ve Oğulları’nın çalışkan elemanı Marroné, Gamerro’nun baş karakteri. Şirketin sahibinin kaçırılması üzerine açılan kapıdan, beyaz yakalı şirket çalışanı olarak giren Marroné, gerillaların dünyasına S A Y F A 1 4 n 1 kadar uzanıyor. Peki ama nasıl? Marroné, sonradan finans müdürlüğüne kadar yükseldiği şirkette, sıradan ama işine kendini adamış bir şekilde görev yapıyor. Tabii zihninin bir köşesinde duran ideallerini söylemeden olmaz: Belli bir zamanın ardından “ütopik” ve “bayağı” bulduğu, elinde tüfekle yağmur ormanlarında gerilla olup başka bir dünya uğruna mücadele etmek. Geriye dönüp baktığında, hayatının tamamen değiştiği o vakitleri tebessümle anıyor. Şimdi filmi geriye sarıyor ve Arjantin’in 1970’lerdeki haline gidiyoruz. O sıralarda, Tamerlan ve Oğulları’nda çalışan ve gerillalara sempati duyan Marroné, yaşamında bir eşik atlamak üzere. Ülkede hemen her gün nüfuzlu kişiler kaçırılıp öldürülüyor. Anlayacağınız, sokaklar hayli tehlikeli, herkes gergin; kimi devletin kimi de kendi içinde fraksiyonlara bölünmüş sol örgütlerin tarafında. Böyle bir ortamda kaçırılan Bay Tamerlan’a ölü süsü veriliyor. Bayan Tamerlan ve Marroné’yle beraber birkaç kişi bu sırrı biliyor. Bayan Tamerlan’ın deyişiyle bu “bir sirk gösterisi” ve ölüm ile cenaze töreni tam bir düzmece; polis ve istihbarat servisi için oynanan bir oyun. Öbür taraftan bu oyun, önemli her ismin ölümünün ardından başlayan tartışmaları ve eski defterlerin tekrar açılışını da tetikliyor. Ayrıca Marroné’yle ilgili kuşkular da var şirkette: Bir kısım çalışan, onun Küba’da eğitim görmüş bir gerilla, bir kısım da CIA ajanı olduğunu düşünüyor. Bayan Tamerlan ise ona, kocasını kaçıran örgütün içine girmesi için teklif götürüyor. Ortalık E K İ M 2 0 1 5 yangın yeri, her şey birbirine geçmiş durumda. Marroné, gerillalar arasında yer almadan önce de içinde bulunduğu düzeni sorgulayan biri. Ancak bu, gerillaları tanıdıkça ve onların yapmak istediklerini kavradıkça şiddetini arttırıyor. CHE FOTOROMANI Örgüte katıldıktan sonra, üyelerin Marroné’ye “Ernesto” diye hitap etmesinin bir nedeni var: Girdiği birlikteki herkes, ünlü bir gerillanın adıyla anılıyor. Marroné’ninki ise “Che.” Dolayısıyla uzun zamandır gıpta ettiği bir role soyunuyor ama işler Che’nin dönemindekinden biraz farklı; en azından her şey günün koşullarına daha uygun biçimde yürüyor. Gamerro, Marroné’nin içinde bulunduğu “Che’nin Birliği”nin çerçevesini çizerken aslında ideal gerilla anlatısını, romandaki olaylarla bütünlediğini görüyoruz. Örneğin burjuva ahlakının eleştirisi, öznelliğin geri plana atılması gerektiği ve yeri geldiğinde özeleştiri yapma gibi temel noktalar dikkat çekiyor. Arkadaşlık ve devrimci aşk da bunlara ekleniyor. Olay, Bay Tamerlan’ın kaçırılışı ve fidye meselesinin ötesine taşınıyor. Tabii bir yandan gerillalar arasında “Hangi devrim modeli?” sorusu etrafında şekillenen “fikir” tartışmaları da gerçekleşiyor. Biz de bu anlarda, Marroné’nin “Che” olduğu günlerdeki hayatına yoğunlaşıyoruz. Haliyle devrimin tasarlandığı arazilerde, ormanlarda, kırlarda ve ülkelerde geziniyoruz. Elbette Che’nin ve Marroné’nin günlüklerinin satırlarında da: “(…) Anahtar kavram, Che’nin C U M H U R İ Y E T