Katalog

Palahniuk’un denemeleri Chuck Palahniuk, Kurgudan da Garip‘te gerçeklikle kurmacanın sınırında geziniyor. Hayatın yer yer kurmacadan tuhaf olduğunu söyleyen yazar, hem başka hayatlardan hem de kendisininkinden ilginç örnekler veriyor. Ë Ali BULUNMAZ “İnsanlar kaybedeceği hiçbir şeyin kalmadığı yerlerde en çıplak gerçekleri anlatır.” Chuck Palahniuk huck Palahniuk, kitaplarıyla bizi hiç hayal kırıklığına uğratmadı. Kendine özgü diliyle hepimizi arka sokaklarda, girilmez denen bataklıklarda, korkuyla bakılan kuytu köşelerde, eğlenceli mekânlarda, “tuhaf” adamların arasında ve en önemlisi kendi ruhumuzda gezdirdi. Palahniuk’un garip konulara el atma yeteneği hiçbir zaman tartışma konusu olmadı zaten. Aslında bunları buluşu ve işleyişi bize karanlık noktalarımızın açığa çıktığında eğlenceli olabileceğini gösterdi. Palahniuk, çoğunlukla şaşırttı bizi, şaşırtmaya da devam ediyor. Hep bir karakterin etrafına serpilmiş güçlü yan karakterler ve olaylarla örülü kitaplarının yerini bu kez dinlenme denemeleri alıyor. Kurgudan da Garip, Palahniuk’un roman aralarında yazdığı denemelerden oluşuyor. Kaçış metinleri de denebilir bunlara: Kurgudan uzaklaşma, bir çeşit zihin dinlendirme. Palahniuk’a göre yazar kaçar, kaçmalı da. Kurgunun kıçına takılan yazar, zamanla kurgudan ve daha sonra o kurgunun büyüsüne kapılanların üstüne üstüne gelişinden kaçar. Kendi deyişiyle “gerçek, kurmaca, gerçek, kurmaca” döngüsünün işleyişi bu: “Yeterince dibe vurduktan sonra Dövüş Kulübü’nün, apartman dairesine tıkılmış ya da Görünmez Canavarlar’ın, kendi güzel yüzünden ötürü yalıtılmış anlatıcısı gibi o güzel yuvanızı yok eder ve kendinizi tekrar, daha büyük dünyanın parçası olmaya zorlarsınız. Aslında birçok açıdan roman yazmak da böyledir. Plan ve araştırmalar yaparsınız. Yalnız vakit geçirip her şeyi ama her şeyi kontrol ettiğiniz bu güzel dünyayı kurarsınız. Telefonları açmazsınız. Epostalar birikir. Ta ki onu yok edene kadar kendi hikâSAYFA 8 ? 11 NİSAN diyen Marilyn Manson’da biraz duraklamamız gerek. Palahniuk, Manson’a veriyor sözü: “Ölüm tehdidi, hayatı çok daha yaşamaya değer kılıyor. Sıkıntıdan nihai kurtuluş bu. Her şeyin tam ortasında olmak. ‘Söylemek istediklerimi yaymak için her şeyi o kadar uç noktaya taşımalıyım ki en dipten başlayıp kendimi en çok tiksinilen insan haline getirmeliyim’ diye düşündüm. ‘Karşı olduğunuz her şeyi temsil edeceğim ve söyleyeceğiniz hiçbir şey beni incitemeyecek, bana kendimi daha kötü hissettiremeyecek. Daha dibe vuramam ki ben!’ Bence bu, yani beni incitecek bir şey yapamayacakları hissi, son derece faydalı bir şeydi. Yapabilecekleri tek şey beni öldürmek olabilir. Çünkü ben her şeyin dibini temsil ediyorum (...) Müziğimi sevmiyorsanız umurumda değil. Hakikaten benim için sorun değil. Görüntümü, söylediklerimi sevmiyorsanız bu tam da benim istediğim şeyin bir parçası. Bana istediğim şeyi vermiş oluyorsunuz.” PALAHNIUK’UN GARİPLİKLERİ Palahniuk’un kitapta yaptıklarından biri, kendi hayatından pek bilinmeyen, bilinse de üzerinde çok durulmamış kimi ayrıntılara yer vermesi. Örneğin hastanedeki refakatçilik günleri, Dövüş Kulübü’nün yayımlandığı ve senaryoya dönüştüğü zamanlardaki heyecanı, yolculuk ve turneler sırasında karşılaştığı trajikomik olaylar, Dövüş Kulübü’nde anlatılanları gerçek sanan garsonla arasında geçen gülümseten diyalog... Kitabın adında “garip” kelimesinin geçmesi de rastlantı değil. Çünkü Palahniuk’un anlattıkları bunu karşılıyor. Örneğin Montana Taşak Festivali, Olimpiyat Güreş Seçmeleri, kaotik bir ortamı tasvir eden ve buradan bir gerçeklik ya da keyif çıkarmanın yollarının arandığı Biçerdöver Parçalama Yarışması, köpek kılığında dolaşan Palahniuk ve arkadaşları. Tüm bunlar Palahniuk’un garipliklerinin yansıması. Palahniuk denemelerde, kazanan ve kaybedenlerin karıştığı, hatta belirsizleştiği bir tablo çiziyor. Gerçeklik içinde gerçeküstü bir durum var burada: Biraz mücadele biraz absürdlük ve hepsinin ötesinde, yaşamda güdük kalan hakların eşitlenmesi. Palahniuk bir anlamda hem kurmacadan hem de hayattan intikam alıyor. Anlattıkları, Dövüş Kulübü’nün kenarına düşülmüş notlar gibi: Birbirini hırpalayıp toksin atan ve sonrasında el ele kol kola yola çıkan adam ve kadınlar. Palahniuk’un denemelerinin her biri küçük öykülere de benziyor. Ama kurmaca olmanın ötesinde sanki gerçeküstü bir ânın fotoğrafı ya da kısa filmi adeta. Kurmaca, gerçek, yalnız ve beraber döngüsünden sıyrılan Palahniuk, aynı döngü üzerine eğiliyor. Denemeler de romanları gibi yırtık; yazar, kendi karanlık noktalarına da girerek “hiçbir yerde fazla takılıp kalınmaması gerektiğini” söylüyor. Kitaptakiler gerçek olabilecek kadar sahici ama bir taraftan da hayal ürünü olabilecek kadar uçuk. Bu yüzden sarsıcı ve bir o kadar da tuhaf. ? alibulunmaz@cumhuriyet.com.tr http://bulunmazali81.blogspot.com Kurgudan da Garip/ Chuck Palahniuk/ Çeviren: Ahmet Ergenç/ Ayrıntı Yayınları/ 256 s. Romancının kaçışı yedünyanızda kalırsınız.” Palahniuk’un romanlarının özünde Amerikan Rüyası’nın tersyüz edilişi yatıyor. Bu rüya ona göre yalnızlık, uzaklık ve kontrol edilebilirlik üzerine kurulu. Uyandığınızda denetleyemediğiniz bir evrenle karşılaşıyor ve bocalıyorsunuz. Dolayısıyla Palahniuk, Amerikan Rüyası’nın üstüne gidiyor, onun kurgusallığına kafayı takıp nasıl bir balon olduğunu kendi diliyle anlatıyor. Kurgudan da Garip, Palahniuk’un kendi kurmacasının dışına çıkışının ve mola verişinin simgesi. Ama sakın yanlış anlaşılmasın, gariplikler devam ediyor. GERÇEK HİKÂYE ARAYIŞI Palahniuk’un bundan önceki kitaplarında tek karakterin merkezde olduğu bir kurgu vardı. Buradaki denemelerde ise pek çok karakterle yüz yüze geliyoruz. Palahniuk, hikâyelerden ve kurmacadan ileri bir yere gidip sanki onu kurcalıyor: “Hayatlarımızı hikâyelere göre yaşıyoruz. İrlandalı ya da siyahi olmaya, çok çalışmak ya da eroin enjekte etmeye, erkek ya da kadın olmaya dair hikâyelere göre. Hayatımızı, hikâyemizi destekleyecek kanıtlar gerçekler ya da ipuçları bulmaya çalışarak geçiriyoruz. Yazar olarak, insan doğasının bu yönünün ayırdına varıyorsunuz. Bir karakter yarattığınızda, dünyaya bu karakterin gözünden bakıyor, bu gerçekliği tek hakiki gerçeklik kılan detayları arıyorsunuz.” Palahniuk, insanın kim olduğunu unutacak kadar abartarak hayatını pazarlanabilir bir hikâye uğruna istismar edip etmeyeceğini sorup soruşturur. Bu, bir romancı olarak Palahniuk’un garipliklerinden. Öte yandan sıkıcı ve sakin hayatlar sürseydik heyecan verici, 2013 C sarsıcı kitap ve filmleri yaratmak mümkün olabilir miydi? Palahniuk, bunu sorar kendine. Kurgudan da Garip, Palahniuk’un gerçek hikâyeleri kovaladığı bir kitap aynı zamanda, bunları nasıl ve nerede bulduğunu bize çıtlatıyor: “Eskiden en kötü yönlerimizi, günahlarımızı ifşa etmek için kiliseye giderdik. Hikâyelerimizi anlatmak için. Fark edilmek için. Affedilmek için ve kefaretimizi ödeyip tekrar topluma kabul edilmek için. Bu ritüel, insanlarla bağlantımızı sürdürmek ve insanlıktan tamamen uzaklaşıp yok olmadan önce kaygılarımızdan kurtulmak için kullandığımız bir yoldu. Bu gibi yerlerde gerçek hikâyeleri buldum. Destek gruplarında. Hastanelerde.” Palahniuk, gerçek hikâyelerle kurmacaya ara verirken bir anda portrelere yönelip adeta kamera arkasına yöneliyor. Makyajlarından arınmış ve kendisi kalan ünlülerle muhabbet açan yazar küçük korkuların, ufak travmaların ve acı tatlı anıların evrenine dalıyor. Listede kimler mi var? Juliette Lewis, Andrew Sullivan, Michelle Keating, Brian Walker ve belki de listenin en sansasyonel ismi Marilyn Manson. “Neden yalnızsınız?” diye sorunca Lewis bunu “Aslında hepimiz yalnızız, yalnızlık hayatın ta kendisi” diye yanıtlar ve devam eder: “Önemli olan şey yalnızlığımızın niteliği. Söz konusu olan kaliteli bir yalnızlık mı değil mi? İşte asıl mesele bu. Ben yalnız bir insanım. Hep böyle oldum, çocukluğumdan beri. Bence zor bir şey. Birini hayatıma almak için çok çaba sarf etmem gerekiyor.” Tarot kartlarıyla kendi falına bakarken konuşan ve “çok garip ama son derece utangaç biriyim; teşhirci ve insanların gözü önünde olmanın ironisi de bu” CUMHURİYET KİTAP SAYI 1208