Katalog

RENKLER n SESLER n HARFLER AYTÜL AKAL n NİLAY YILMAZ n ÇİĞDEM GÜNDEŞ n MAVİSEL YENER n MUSTAFA DELİOĞLU KİTAP GÖLGESİ Çocuk, Yeter ki Cesur Ol! Turgut Özakman’ın ilkelerini kavramak, kitaplarını okuyup Cumhuriyet devrimlerini anlamaya çalışmak, Anadolu’nun toprağının, suyunun, dağlarının, denizlerinin sesini dinlemek anlamına da gelir. r Mavisel Yener İtalya’nın yetiştirdiği en iyi çocuk kitapları yazarı olarak tanınan Gianni Rodari’nin, Mantova Cüceleri adlı fantastik yapıtı Filiz Özdem çevirisiyle Türkçeye kazandırıldı. Rodari (19201980), küçük yaşlarda edebiyat ve müziğe ilgi duymuş, yirmi yaşında müzik öğretmeni olmuş. İkinci Dünya savaşı patlayınca, ülkesinde gerçekleşen faşist düzene karşı girişilen harekete katılmış. Uzun süre gazetecilikle uğraşan yazar, bir çocuk gazetesinin de yönetmenliğini yapmış. 1947’de çocuklar için yazmaya başlayınca hayatının ikinci dönemine adım atmış. Sonunda da, dünyanın en iyi çocuk kitapları yazarlarına verilen büyük ödülü, Hans Christian Andersen Ödülü’nü 1970 yılında almış. 1951’de yazdığı, büyülü bir sebzemeyve krallığında geçen olayları anlattığı Soğan Oğlan ile ünü dünyanın dört bir yanına yayılmış. Mavi Ok, Keşke Görünmez Olsam, Görünmez Olan Tonino’nun Maceraları, Hayvanat Bahçesi Kaçkınları, Masal İçinde Masal, Bir Telefonluk Masallar, Masallar Ve Kurgu Masallar, Gökyüzünden Gelen Pasta, Marko İle Mirko’nun Serüvenleri, Televizyona Düşen Çocuk Gip, Soğan Oğlan, Türkiye’de Can Yayınları tarafından okurla buluşturulan Rodari kitapları. Rodari’nin çocuk kitaplarının ortak paydası çağdaş konuları, peri masallarının anlatımıyla işlemesi. Rodari’nin olağanüstü kitaplarından olan Mantova’nın Cüceleri’nde de bu kural bozulmuyor.DEVAMI » “Mincio tepelerindeki Mantova’da/ Düklük Sarayı’nda/ Yaşar büyük büyük beyler/ Tam beş yüz odada.// Altta oturur cüceler,/ Öyle bir kattır ki burası/ Sanki tavan/ Yere değer.// Kafese kapatılmış hayvanlar gibi/ Tıkılmışlar oraya/ Ve fena halde öfkeli hepsi/ Cüce olarak doğduğuna./” Gonzaga Hanedanlığı’nın hüküm sürdüğü Mantova Düklük Sarayı’nın bodrumunda, sarayın cüceleri için yapılmış bir kattayız. Günün birinde oraya bir grup çocuk ve yazar geliyor. İçinde insanlaS A Y F A 1 6 n 2 4 E K İ M rın ve devlerin de bulunduğu bir cüce öyküsü düşünüyorlar; bu öyküyü yazıp resimliyorlar. Sonra, eski zamanlardaki hikâye anlatıcıları gibi resimli öykülerini ellerine alıp yollara düşüyorlar. Mantovva sokaklarında şarkılar söyleyip şiirler okuyorlar. Cüceler hemen her gece talihsizlikleri üzerine konuşup fikirler üretirler. Boylarını uzatmaya karar vermişlerdir. Peki, bunu nasıl yapacaklar? Büyümenin bir sırrı olmalı… En cesur cüce düşer yollara, büyümenin sırrını öğrenmeye. Té Sarayı’na ulaşır. Orada, Zeus’un yaşadığı Olimpos Dağı’nın doruklarına tırmanan efsanevi devlerle karşılaşır. Büyümenin sırrını devlere sorar, yanıtı duyar ama anlamaz: “İnsanların çoğu duyar ama ne dendiğini anlamaz zaten.”(s.16) O arada, Yüzbaşı Bombardo, dük ve düşesi eğlendirmek için cücelerin birbiriyle dövüşmesini ister. Buna zorlanan cüceler öfkelenip saraydan kaçmaya karar verirler. Ne yapacaklarını bilmeden sokaklarda do laşırken sarayın soytarısı Rigoletto’nun evine sığınırlar. Rigoletto’nun kızı Gilda onları dostça karşılar. Sığıntı bir yaşam sürecek değiller ya, hemen kendilerine iş ararlar. Sarayın adamı Yüzbaşı Bombardo’nun onların kokusunu almasıyla işler karışır… Bombardo mu kazanacak, yoksa da cüceler devleşip özgürlüklerine mi kavuşacak, göreceğiz… Rodari’nin kaderlerine başkaldıran ve özgürlüklerini elde etmek için mücadele eden cücelerin kendi güçlerini ve cesaretlerini keşfetmelerinin hikâyesini anlattığı Mantova’nın Cüceleri kitabını Filiz Özdem çevirisiyle okumanın büyük keyif olduğunu söylemeliyim. Rodari, cücelerin nasıl devleştiğini anlatırken özgün bir teknik kullanarak öyküyü ken onlarda –iç dünyalarını büyüttüğünü de duyumsadıklarından büyük bir haz/ ongunluk yaratır. Doğal ki, iyi, doğru, güzel kitaplarla karşılaşma olgusuyla doğru orantılıdır bu söylediklerim. Sıralanabilecek daha birçok nedenler yanında bu üç temel olgu yüzünden çocuklar kitabı çok sever. Tüm yazarlar kendilerini çocukluk dönemine ışınladıklarında bu saptayımla karşılaşacaklardır diye düşünürüm. Bir okurunuzla aranızda geçen sizin için hoş bir anı… Son dönemlerimde altı yıl –sizin de gelip gördüğünüz bir dağ köyünde yaşadım. Buradaki köy çocukları taşımacılıkla kent okulunda okuyorlardı. Köy çocukları yaz tatillerinde kitaplarımın ve kitaplığımın müdavimi olmuşlardı. Onlardan tek istediğim birer küçük defter edinmeleri ve okudukları kitaplara değgin bir cümle yazmalarıydı. Bunlardan Ayşe Yılmaz tam bir kitap kurduna dönüşmüştü. Ona kitap yetiştiremiyordum. Okul açıldığında öğretmeni, “Yazın neler yaptınız?” yaratmış. Çocukların düş güçlerini, yaratıcılıklarını besleyen kurgunun yanısıra kitabın renkli resimleri okura verilmiş bir sergi bileti gibi… Resimlerin büyülü renklerinin baskı sırasında hiç kayba uğramamış olması sevindirici. Rodari, yazdığı son kitap olan Mantova’nın Cüceleri’nde ilhamını iki şeyden alır: Kuzeybatı İtalya’da bulunan opera şehri Mantova ve Gioseppe Verdi’nin ünlü Rigoletto operası. Mantova Dük Sarayı’nda gerçekten de “Cüceler” adı verilen, alçak tavanlı, rengârenk boyanmış bir oda vardır, yazarın esin kaynağı bu odadır. Rigoletto adlı operanın başkarakteri Dük’ün Soytarısı Rigoletto ile kızı Gilda bu masalda okura el sallarlar. Aynı zamanda bir müzisyen olan Rodari, operaya gönderme yaparak edebiyatı müzikle birleştirmiştir. Verdi’nin eserindeki Rigoletto karakterinin kambur, kısa biri olması, cüceler ile arasında fiziksel bir paralellik olduğunu gösterir. Mantova’nın Cüceleri’nin okura verdiği pek çok ileti var ama ben yine de birini öne çıkarmak isterim: Çocuk, yeter ki cesur ol! *Mantova’nın Cüceleri/ Gianni Rodari/ Çeviren: Filiz Özdem/ Resimleyen: Margherita Micheli/ YKY/ 28 s./ 2013/ 8+ RENKLİ KALEMLER r Aytül Akal Yazarlara merak ettiklerinizi sorduk. Konuğumuz Erol Büyükmeriç. Hangi türlerde kaç kitabınız var? Altı roman, bir karikatür, bir karikatürlü bilmece ve bir şiir kitabı olmak üzere dokuz kitabım var. Sizce çocuklar okudukları bir kitabı neden sever? Birincil ve en önemlisi; çocukların birer kâşif yapılarında olmalarıdır. Evreni, insan dünyalarını büyük bir tutkuyla öğrenmek isterler onlar. Bu merakcıl itkiyle kitaplar, onlar için varlıkları dışına açılan birer gizemli, coşkulu pencerelerdir. İkincil olarak; çocuklar arı varlıklarında sanatsal duyarlılıkları barındırır. Güzele düşkün, iyiye yönseliktirler ve bunu hepimiz gözlemlemişizdir sıkı doğrucu davutturlar. Bu yüzden kitaplar varlıklarında dolanır2 0 1 3 Erol Büyükmeriç sorusuna, kırka yakın kitap okuduğu yanıtını verince; inanmamış öğretmeni, “Getir onları göreyim,” demiş. Verdim Ayşe’ye kitapları ben de. Sırtlayıp götürdü… İnandırdı öğretmenini! Ayşe şimdi Anadolu Üniversitesi’nde öğrenci… Son okuduğunuz çocuk kitabı... Serap Deliorman’ın armağan ettiği “Nasreddin Hoca ile Düşünmeyi Öğrenmek” adlı kitabı (Tudem Yayınları) bir çırpıda okudum. Aslında kendisi bir filozof olan Hocamızı, Batılı filozoflar Oscar Brenifer ve İsabelle Millon’un gözleriyle ve Serap’ın o güzelim yorumları eşliğinde okumak çok hoş… K İ T A P S A Y I 1236 C U M H U R İ Y E T