Katalog

Janet Frame’den bir çocuğun anlatımıyla dünya Baykuşlar Öterken Janet Frame’in kaleme aldığı Baykuşlar Öterken, 1940’larda Yeni Zelanda kırsalında yaşayan yoksul ama eğitimli bir işçi ailesinin beş çocuğunun, özellikle de hassas ve duygusal Daphne’nin zor koşullarda büyüyüp yetişkinliğe adım atışının trajik öyküsünü anlatıyor. Chicks, “Sürpriz olarak bu gece eve getirdi onu. Eski ütümü Daphne’ye vermeliyim, böylece iyileştiği zaman yeni hayatı için bir tür maddi dayanak edinmiş olur.” Bir eski ütünün yeni bir hayat için maddi dayanak olabilmesinin işaret ettiği yoksulluğun derecesi bir yana, Daphne hasta. Bir akıl hastanesinde tutuluyor. Daphne’yi, kafası karışık, delilik sınırlarında gezinen ve şiirsel, atlayan zıplayan ama akışkan bir dille anlatıyor. 1940’ların Yeni Zelandası’nda binbir güçlükle varolmaya çalışan bir ailenin ve çocuklarının yaşamları Güney Kutbu’yla Ekvatorun tam ortasında, tam olarak kırk beşinci derecede bulunan Waimaru kasabası gibi. Kırk beşinci derecede bulunmak ya da yaşamak nasıl bir fark yaratır ki insanın duygularında? Anlatıcı, kitapta bu duygu için “Hiç de farklı değildi” diyor. Hakkında çok bir şey bilinmeyen Yeni Zelanda’ya bakmak için bir pencere aralıyor kitap. Coğrafi özelliklerinde bugüne değin pek fazla değişiklik beklenmeyebilir ama romanın geçtiği o dönemin sosyal ve kültürel özellikleri ile günümüz Yeni Zelanda’sı arasındaki farklılıklara içeriden, günlük hayattan rahat bir bakış sağlayacaktır meraklısına. Baykuşlar Öterken için klasik bir olay örgüsü, tır Ë Zeynep ÖZER aykuşlar Öterken, Janet Frame’in ilk romanı. Yirmi altı yaşındayken yayımlanan ilk kitabı The Lagoon and Other Stories ile Yeni Zelanda’nın en önemli edebiyat ödüllerinden Hubert Church Memorial Ödülü’nü almamış olsaydı, doktorların kendisine lobotomi uygulayacağı gerçeği insana tokat gibi çarpıyor. Bir yazarın henüz diğer eserlerini vermemiş ömrü akıl hastanelerinde çürüyüp gidecekti çok büyük olasılıkla. Yeni Zelanda’nın kırsalında beş çocuklu bir işçi ailesinin üçüncü çocuğuydu, uyum sağlayamayanlardandı, girdiği bir bunalım sonucu hastaneye yatırıldı; yazdı ve iyileşti. Nasıl tümce kurarsak kuralım tariflemekte güdük kalır bir yazmaiyileşmeçalışmayaşama süreci elbette sözü edilen. Yaşamına on bir roman, beş öykü kitabı, iki şiir kitabı ve üç ciltlik vurucu bir otobiyografi sığdırdı Janet Frame. Yazmak onun için üstünde durması gereken yetenek değil sevdiği şeydi. Şiirsel ve özgün diliyle şöyle bir dokunduğu dünyadan 2004’te, seksen yaşında göçtü gitti. O şöyle bir dokunuş, aslında ağır bir tokattı. Baykuşlar Öterken, Frame’in özyaşamöyküsüne dayalı pek çok öge içeriyor. Yeni Zelanda kırsalında yaşayan bir ailenin yoksulluğu, çocuklarının çok ağır şartlarda geçen çocuklukları, kız kardeşlerinin (Francie) ölümü, bu ölümden etkilenişleri... Zaman atlamaları, önünüze çıkıveren bilinçakışları, düşler içeren şiirsel bir dil benimseyen yazar klasik bir anlatım tekniği benimsemiyor. ÜÇ AYRI ANLATIM Kitapta Daphne, Toby ve Chicks (daha sonra kendi isteğiyle Teresa) için üç ayrı anlatım var. Bir epilepsi hastası olan Toby ailesinin yanında mutsuz bir hayat yaşıyor, dış dünyadan uzak duruyor ve bezgin. Chicks’in büyüyüp evlendiğini, iki çocuğunun olduğunu, hatta kendisinin Teresa olarak çağrılmasını istediğini, tuttuğu günlükten öğreniyoruz. Karı koca Timothy’lerin bir iş arkadışını ziyarete gittikleri, Toby’nin de çocuklara bakmak için evlerinde kaldığı bir gece bulduğu ve okumaktan çekinmediği günlükten. Maddiyatı çok önemseyen Chicks ve kocası bulundukarı toplulukta kabul görmek, saygınlık kazanmak için yanıp tutuşuyor, en büyük dertleri bu. “Bana bir buharlı ütü verdi” diye yazıyor SAYFA 18 14 TEMMUZ B manan ve inen çatışmaları olmadığından, bir deneysel roman denebilir mi? Delilikle akıllılığın sınırlarında dolaşan tümcenin öznenin birbirine girdiği bir düzensizlik içinde kolayca kuruluvermiş gibi görünen şiirli şarkılı bir düzeni var. Noktalama işaretlerinin farklı kullanılışına, yazarın benimsediği bilinçakışına ve sıradan gibi görünen ama etkileyici diyaloglara da bağlayabiliriz bu düzeni. Eğretilemeleri, keyif verici betimlemeleri ve farklı diliyle birçok tümce ve paragrafı tekrar okuma isteği uyandıran roman, eğlenceli ve zengin bir okuma serüveni vaat ediyor ama kolay bir yolculuk değil okurun önünde uzanan. Alışılmadığın okunma zorluğu ve olaylara yaslanmayan bir hikâye. Romanda delilikle akıllılık arasındaki ince çizgi, toplumun delilikle, deliyle ilişkisi. Toplumun kendisiyle arası iyi olmayan “aykırı”ya karşı tutumu, onu kendi çıkarına göre tanımlayışı. Hastalıklar, arzular, hırslar, kızgınlıklar, küslükler, aptallıklar ve hayat. Dünyanın neresinde olursa olsun ama özellikle baykuşların öttüğü bir yerde, acısıyla tatlısıyla ama daha çok kederiyle insan olmanın başa getirdikleri karşımıza çıkıyor. Baykuşlar Öterken/ Janet Frame/ Çeviren: Z. Ceyil Özmen/ Yapı Kredi Yayınları/ 200 s. H. N Ö H. Ne mınd mokr si mü rın ka uzan Ë E Tarihi gerçeklerden bir demet Mübadiller için atlas Mübadiller için önemli sayılabilecek Mübadele Öncesi ve Sonrası Eski ve Yeni Adları ile Kuzey Yunanistan Yer Adları Atlası, Lozan Mübadilleri Vakfı (LMV) tarafından yayınlandı. LMV Genel Sekreteri Sefer Güvenç’in on yıldır üzerinde çalıştığı Atlas, önce mübadiller, sonra gazeteciler ve konuya ilgi duyan akademisyenler için değerli bir başvuru kaynağı niteliğinde. Ë İskender ÖZSOY unanistan’la ilişkileri düzelmeye başladığı 1990’ların ortalarından, hele 1999 depreminden sonra atalarının doğduğu topraklara gitmek isteyen mübadiller hiç beklemediği bir sorunla karşılaştı. Aile büyüklerinden duydukları köy adlarını haritalarda bulamıyorlardı, çünkü Yunanistan 1926’dan başlayarak Türkçe ve diğer dillerdeki köy ve kasaba adlarının neredeyse yüzde 7580’nini Yunancalarıyla değiştirmişti. İşte Sefer Güvenç’in derlemesinin önemi bu noktada ortaya çıkıyor. Güvenç, çalışmasını iğneyle kuyu kazarcasına on yılda tamamladı. Bu konuda ne yazılmışsa araştırdı, buldu ve inceledi. Ayrıca yerleşim yerlerinin eski adlarını doğru tespit edebilmek için Yunanistan’a git2011 Y tiğinde köylerde yaşayanların bilgisine başvurdu, LMV’nin birinci kuşak mübadillerle yaptığı sözlü tarih çalışmalarından ve vakıftaki bilgi formlarından yararlandı. Mübadele Öncesi ve Sonrası Eski ve Yeni Adları ile Kuzey Yunanistan Yer Adları Atlası‘nda Güvenç’in ele aldığı on dokuz ilin ayrı ayrı haritası yapılmış, yerleşim yerlerinin eski ve yeni adları haritada birlikte gösterilmiş. Her il haritasının başına eski ve yeni adların fihristi konulmuş. Eski adlar fihrist ve haritalarda Türkçe söylendiği gibi Yunanca adlar Yunanca söylendiği gibi Latin alfabesiyle yazılmış. Haritalarda ve fihristlerde terk edilmiş köyler özellikle belirtilmiş. Sefer Güvenç’in mübadillerin başucu kitabı olması gereken çalışmasında ele aldığı on dokuz il şöyle: Doğu Makedonya/ Trakya Bölgesi: Evros, Rodop, İskeçe, Kavala. Orta Makedonya Bölgesi: Serez, Selanik, Halkidikya, Kılkış, Vodina, Karaferye, Katerini. Batı Makedonya Bölgesi: Florina, Kesriye, Kozana, Grebene. Epir Bölgesi: Yanya, İgoumenitsa, Preveze. Kitapta bu illerdeki yaklaşık 3 bin 700 yerleşim biriminin eski ve yeni adları da yer alıyor. Mübadele Öncesi ve Sonrası Eski ve Yeni Adları ile Kuzey Yunanistan Yer Adları Atlası/ Sefer Güvenç/ Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları/ 170 s. Sefer Güvenç liy he ti. ba lan bir huriyet lar aynı lardı! G ken jan tım. He ma süre baskı ve ğim bu Sekse mokras rak söy Şahhüs nin de i yük bed yor. Öz “Komü sanların mürüde den bir Şahh rasi ile arasınd kendi s tim biçi si dedil ki daya özürlü. kuruluş olur.” Yapıt okura “ ye soru ğımsızlı okuyuc döküyo si” adın Kurtulu sında sa partiler deneme “Milli Ş Bu bölü ayrıntıla Demok mesiyle te, siyas karşı ba getirdiğ anımsat başlığı “ lacak”. lümde d başladığ uğruna kasında rı yaptık nasıl ge cı grup propag CUM H CUMHURİYET KİTAP SAYI 1117