Katalog

Okuduğum Kitaplar METİN CELÂL Şiir okuma notları yor. Belki de şiirlerin böylesine çok bestelenmelerinin nedeni de budur. Hasretinden Prangalar Eskittim, mükemmel bir ilk ve tek kitap. Şiirler yıllarca dillerde gezindikten sonra kitaplaşmış. İlk şiirini 1942’de yayımladığını, 1944’den itibaren dergilerde yoğun olarak görüldüğünü düşünürsek ilk kitap için 1968 oldukça geç bir tarih. İlk şiirinden 26 yıl sonra... Ahmed Arif kitap yayımlandığında 41 yaşında. Zaten çok sayıda olmayan şiirlerini dikkatle ayırdığını, kurduğu bütünlüklü yapının dışında kalan gençlik şiirlerine yer vermediğini, kitap dışında bıraktığını biliyoruz. Bunlar ve daha sonraları yazdığı birkaç şiir şimdi kitabın sonunda yer alan “Ekler” başlıklı bölümde yer alıyor. 2003’te bu şiirler Yurdum Benim Şah Damarım adıyla ayrı bir kitap olarak basılmıştı. Hasretinden Prangalar Eskittim’e katmak doğru bir tercih. Ayrı bir kitap halindeyken şairin büyüklüğüne uymayan bir biçimde zayıf kalıyorlardı. Zaten Ahmed Arif’in bu şiirleri kitabına almamasının en önemli sebebi de budur sanıyorum. Ahmed Arif şiiri, kendine has, özgün, iyi bir şiir. Çağdaş Türk şiirinin klasiklerinden. Çok okunmayı, çok sevilmeyi hak ediyor. Okurunu her zaman bulmuş, gelecekte de bulacak. TOPLU ŞİİRLER Ahmet Güntan’ın Toplu Şiirler’inin (Yapı Kredi Yay.) başlığının altında (1976 2005) tarihleri var. Buradan şiir yayımlamaya 1976’da başladığını anlıyoruz, anlamalıyız. Yayımlamaya başlanılan tarih, bazılarına göre ilk kitapladır, bazılarına göre ise ilk şiirinin yayımlanması. Toplu şiirlerin ilk sayfasındaki biyografide “Şiirleri ilk olarak Kasım 1977’de Birikim dergisinde çıktı” denildiğine göre şiir yayınından bakarsak bu tarih 1977’dir. İlk kitaba göre bakarsak 1984. İlk kitabın adı İlk Kan, yayıncısı şair Mehmet Taner, Tan Yayınları. Anlaşılan Güntan şiirlerin yazılış tarihine göre bir belirleme yapmış. İlk Kan yayımlandığında Ahmet Güntan benim için bildik bir şair değildi, sadece dergilerden bir iki şiirini hatırlıyordum. Kitabın arka kapağında “genç, güzel ve karnı aşağıya dümdüz inenler için” yazıldığı belirtilen bu şiirler daha ilk okuyuşta sarmıştı. 78 kuşağının, bizim gençliğin hislerine tercüman oluyordu. Söyleyişinde hem İkinci Yeni’nin hem de 60 Kuşağı devrimci şairlerinin tınıları vardı ama özde anlattıkları (politik ya da apolitik) 78 kuşağının yaşadıkları, hissettikleri, düşündükleriydi. Bu kitaptaki Beyaz Peugeot adlı şiiri tipik ve akılda kalıcı bir örnektir. İkinci kitabı Köpüklü Bir Kan, Bir Duman’da (1989) aynı izlekte daha da olgunlaştırır, geliştirir şiirini Ahmet Güntan. Bu kitapta yer alan Ormanların Gümbürtüsü daha dergilerde yayımlandığında sevdiğim şiirlerden olmuştu. Lale Müldür’le birlikte yayımladıkları Voyıcır 2’de (1990) yer alan şiirler ise gitgide olgunlaşmakta, ustalaşmakta olduğu çizgisinden koptuğunun bir göstergesiydi. Ahmet Güntan şiirini değiştiriyordu. Çöl imgesi çevresinde yazılan bu şiirler ses ve dize tekrarlarıyla yapılan denemeler olarak belleğimde kalmış. Bütün olarak ilginç, değişik olsa da çarpan, aklımda kalan bir şiir yok. Dikkati çeken nokta Güntan’ın önceki iki kitaptaki dize ve imge yoğunluğundan vazgeçtiği... 1995’te yayımlanan Romeo ve Romeo, Ahmet Güntan’ın Voyıcır 2’de Nezle başlığı ile yer alan şiirlerindeki denemelerini daha da geliştirdiğini örnekliyordu. Bu kez tekrarlarla yazıyordu şiirlerini; ses, imge, dize tekrarlarıyla. Doğal olarak aynı temayı tekrarlarla geliştirerek… O anlamda izleyen kitabın adının İkili Tekrar (1999) olması da anlamlıdır. “Güzel” sıfatıyla başlayan üç dörtlükten, toplam on iki dizeden oluşan, belirli kafiye düzenine sahip bu şiirleri tam anlamıyla bir biçim denemesi olarak değerlendirebiliriz. 2005’te yayımlanan Mahkeme Gonca Özmen Ahmed Arif HASRETİNDEN PRANGALAR ESKİTTİM ir kült kitap, Hasretinden Prangalar Eskittim (Metis Yay. Mart 2008). 1968’de yayınlanmış. Başta 68 ve 78 Kuşakları olmak üzere devrimcilerin hayatında özel bir yeri olmuş. Her zaman çok okunmuş, çok sevilmiş, çok paylaşılmış bir kitap. Yayımlanışının kırkıncı yılı anısına yapılan özel basım, kitabın 58. baskısı. Korsan yayıncılar tarafından da fütursuzca yayımlandığını biliyoruz. Yani her zaman çok okunmuş nadir şiir kitaplarındandır Hasretinden Prangalar Eskittim. Ahmed Arif şiirinin bu denli çok sevilip, okunmasının sırrını merak etmemek elde değil. Nâzım Hikmet çizgisinden geliyor gibi görünse de siyasal bilinç dışında o akımla bir ortak yanı yok. Köklerini daha derinlerden türkülerden, ağıtlardan, destanlardan alan bir şiir olduğunu daha ilk okuyuşta hissediyorsunuz. Ahmed Arif şiirinde, yaşadığı toplumun, halkının acılarını dile getirmenin yanında bu acıları yaratanlara karşı isyan eden, edebilen de anlatılır. Sonu ölüm, mahpusluk, kaçaklık olsa da isyan edebilenler... Hem biçimiyle hem de özüyle genç, delikanlı bir şiir. Devrimcilerin bu şiirleri böylesine sevmesinde, benimsemesinde bu niteliğin önemli payı olduğuna inanıyorum. Ahmed Arif şiiri söylenebilir bir şiir. Kolayca dile yerleşiyor, ezberlenebiliyor. Ama söylevci, slogancı değil. Destansı, lirik, imgeci… Alttan alta beliren, kendini hissettiren hikâyeler barındırıyor içinde. Bana her okuyuşta Yaşar Kemal’in romanlarını hatırlatan dizeler var. Sanki Yaşar Kemal’in yüzlerce sayfada anlattığı olayları, olguları tek bir şiirde anlatmak ister gibi. Şiirlerin kendi içlerinde barındırdığı bir müzik var. Bir yiğitleme, bir ağıt, bir destan, bir aşk türküsü müziği duyuyorsunuz içinizde. En sıradan görünen bir sözcük, bir cümle bile bu söyleyiş içinde başka bir niteliğe bürünüyor. Diliniz o müziklere kayı B Kitap’ın giriş şiirinin adı Cümle. Cümlelerle yazılmış bir şiir. Şair şiirsellikten kaçışında, deneylerinde yeni bir evreye giriyor. Lirizmden kaçarken şiirden de uzaklaşıyor. Şiiri dizede değil de cümlede bulmak istiyor gibi. Ahmet Güntan’ın Toplu Şiirler’de yer almayan, (belki de bu nedenle bu kitaba “toplu şiirler” demememiz gerek. Şair başlıkla ironi yapmış sanki), bir manifestoyla da taçlandırdığı, Parçalı Ham şiirleri dergilerde yayımlandı. Manifesto (bkz. Şiirimizde Manifestolar Der. Necmi Selamet, İlya, 2007) ve manifesto uyarınca yazılmış şiirler de kitapta yer alsaydı, “Toplu Şiirler” adı hak edilecekmiş. Güntan, bu 134 maddelik (bir polemik metni olarak da değerlendirilebilecek) manifestoda sık sık “şiir sanatını (Bir Edebiyat Türü Olarak Şiir) terk ediyorum. Bir karın ağrısı olarak şiiri seçiyorum” diyordu. Toplu Şiirler’e baktığımızda bunu Nezle’den (1990) itibaren yapmaya başladığını adım adım “şiir sanatı”ndan uzaklaştığını görüyoruz. Şiiri var eden tüm niteliklerden olabildiğince uzağa giderek “şiir = şiir değil”e varabilecek mi merak ediyoruz. BELKİ SESSİZ Gonca Özmen’in ikinci kitabı Belki Sessiz’de (Yapı Kredi Yay. Şubat 2008) yer alan şiirlerde şiirin en önemli niteliklerinden biri olan az ve öz sözle ifade etmenin sırrına varmış gibi. Rahat, kendine güvenli bir söyleyişi var. Şiirlere çok çalışılmış olduğu belli, fire vermiyor. Olabildiğince az sözcükle katmanlı imgeler yaratmış. Çoğunlukla ikili ve tekli dizelerle gelişen şiirler. Ama sözcükler, dizeler kadar boşluklar, suskunluklar da önemli. Aza ve öze bu es’lerle de varılıyor. Yalın şiirler… Belki Sessiz’in ilk şiiri Eski Alınganlık, bana nedense ilk sayfasında “Baktık acımız bir perde / Kapattık” dizeleri ile bitmiş gibi geldi. Meğerse arka sayfada devam ediyormuş. “Şimdi durup dokunsam bir yalnızlığa” dizesiyle yeni bir şiir başlayabilir (gibi). Aynı şey, kitaba adını veren Belki Sessiz adlı şiirde de var. Bence şiir “Belki şaşırır vaktini ezanlar ve ölümler / Nasılsa çiçek açar bir çocuğun kesik kolu” dizeleri ile bitiyor, arka sayfadaki son üç dize başka bir şiir. Gonca Özmen, akılda kalacak dizeler, şiirler yazmış. Daha ilk dizeden itibaren bizi dünyasına çekip, sarmalıyor. Ama sırlarını da kolay ele vermiyor. Üstü örtülmüş, acılar, sıkıntılar, aşk ve erotizm… İmalar var. Ancak tahmin edebilecek kadar imgeler. O imgelerden siz kendi hikâyenizi yazıyor, anılarınıza sarılıyorsunuz. Zaten şiir de budur. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 953 Ahmet Güntan SAYFA 22