Katalog

Yasmine Ghata Me "Hattatların Cecesi" üzerîne 'Benim için hattatlar, yaşayanların dünyasının sınırlarında dolaşan, gerçek ötesi varlıklar.' mın kopmasına neden ol du, ben bu eksıklığın aci sını daha sonra, ergtnlık donemımde hıssettını Ba bamın sanat kttaplarını ın celemeye basjadım, arala rında Furk sanatı ıiKMine çok sayıda esc r bıılunu vordu ltıraf elınehyım kı, bu kıtaplara baktıkça, ıç leıındekı Osınanll sııslc melerı (çını, tekitıl, hat) zamanla benım ıçın, ıç hu zuıu ve sorulanmın ce vaplarını bııldug'um bııer sıgınak halıne donuştu Bu motıfleı bana dığerlerınden çok daha faz la sey ıfadc cdıyordu, bir "deja vıı" ı/lenımı ve bu sonsu/ aıabeskleıın gızeınını ço/.ebddı ğım duygusu vcrıyordu Sonrasında, bu kışı sel maccram, hotalar, dcrsler ve sergder ara c ılığıvla zengınleştı ve gelıştı sının sınırlarında dolaşan, gerçek otesı vaılık lar Hat sanatı bir çe^ıt ıbadet vc bence bu cs tetık ıığıaşı yalnı/ca bir nıeslek olarak tanım lamak ımkânsız Benım gozıımde, bir çeşıt dın adamlığı Ben hattatlaıı Allalım kelamını ıleten so7uıler olarak tanımlıyorum I layatla ıı boyunta Allaha hızmct ettıkten sonra, hıç olmeyeceklennı ve yaşayanları zıyaret ederek aletlerıne ula^maya çalışacaklarını hayal edı yorunı Aıle albıımlerınden bırınde bulunan bir fotoğralın benı hep buyuledıg'ını ıtıraf etmelı yım Pek net olmayan, sıyah beyaz bir fotog" raf buyukluk sırasına gore di7ilmış hat alet lerı yazı masası, kalemlık, makas ve ıkı ka lem Bunların buyııkannemın kendı aletlerı olduğunu hayal ettım Bu goruntu bende bir husran duygusu vaıattı Bu aletler onun çalıs,malarının, kışılığının gunluk bir rutının ta nıklaıı ulnıu^lardı, ^ımdıysc sonsuza kadar sessızlığe mahkumdular Kıtabı ya/maya başlarken bu aletlen hıkâyenın anlatıcıian olarak du^unniu^tum Bıçem sorunu nede nıyle bunıın gerçekleştınlmesı mıımkıın de ğıldı Bu nedenle farklı bir anlatım ^cklı scçtım ()lmuş bir kadın hattatlara bahş edılen ozel statu sayesınde hayatını anlatıyordu ttıraf etmelıyım kı, kıtabın yazım surecınde ıyı nıyetlı varlıg"ımn bana her an eşlık ettığı duy gusu da bu tuı bıı edebı yontenıı seçmeme neden oldu Kıtabın sonlarma do^nı ortaya çdcan aıle sırrı ıse tanıamen kuıgusal Kıtapta bırçok yerde hat sanatı vc yazının guzellığı şııru l bir anlatım ve çarpıcı ımgelerle hetımlentnnı Bu vınatın ozellıkle rubanı yo nunun altı cıztlmı\ Buyukannenız derın dını duyguları olan fakat bununla bı rabc r modt rn bir duyarlılık ve bafcımsızlık duygusttna da sa hıp bir kiji olarak guzı çarpıyor Hatttn dog"ası ıtıbartyla ruhanı bir yonu olduğu soylent btlır mu' Bclkı dı gencldt sanat tçın bunu soyleme 1 mız nıumkun mu Kanımta hat sanatı, tanrısal olanla dıya log kuımaya dığeı estelık uğra^lardan tok daha fa?la musaıt I Ieı /aman dıkkatııııı tekmıs, olan bir s,cy, hattatın eserın yaratılma su recıne kattığı neles alıp verme gayretıdır Hattat başka bir boyııtta, ıkı dunyanın sını rında ya^aımı^ gıbı gelır bana Bir esenn mukemmellığı yazdarın gu/ellığı ba/en uzıın bir yokıdugun gostergesıdır / lal sanatının Alaturk'un reformlart vt IMtın alfabcsme geçışle yok olmaya yuz lutmau da kıtapta defındtg'tmz konular arasında Kı tapta geçmijc olan ozlcmınızın tamamt n duygMal vt \anatsal açıdan olduğu at, ıkça anhijtlt yor Buna rağmtn, bu konuların Turkıyt de tabu olıı^u goz onune alındığında, yanlt\ anla jilma vc aşırı duyarlılık wz kımusu olabılır Buna/ırsat vermemck ıçın bızc modırn Iurkıye ve laıklık uzerıne du^uncelertnızden de bahselmek ıs/c r mnımz? KALBİMDEKİ ULKE Atatıırk I urkıyesı uzerıne polemdt yara tacak bir bakısjm yok bir geçmış,ı ve bu taıı hı değerlendıımemı sagiayacak tarıhtı bırıkı mıne sahıp değılım Ben yalnı/ca hıkâyemı ve ıçmdekı ınsanları anlatmak ıçın taııhsel bir bağlamı /emın olaıak kullandını Bu açı dan bakarsak anlatımın devınımı ıçın taııhsel bagiaından yararlandını dıyebılırı/ Ya/arın ve tarıhçının rollerını karıştırınamak gcrek Tarıhçı gerçeklerı kullanarak tarıhı olaylaıı ırdeler, yazaı ıse kurgu yoluyla edebı bir at mosfer yaratır KİŞİSEL MACERA I ouvrc Mu/esi'nde Sakıp Sabanu kolcksı yonu sergısındc buyukannemın adına rastla dığıniıla saısddığımı lıissettım ü tarıhte bir sanatçı oldug'unu bıhvordum (evımi7de at uzerındc suvan portrclcıı, kcndı elınden Fars mınyaturu kopyalnıı ve elle boyanmı^ (ıldısı bir kutu bulunuvordu) ama mu7ehhıb oldu ğundan habcısı/dım () gunku çıhe l)iı tesa dııftu, bmnıısı orada tam o ramanda btılu ııuvuı olınaın dığen ıse unlu bir mu/chhıb oldııgıınıı keşretmem ttııaf etınelıvım kı hat sanatı bıııım ın sevdlğım alanlardan bırıydı Hu alana vakıııla^mam o sualaıda çalıs.tıg'ıni ıı/manl.ır kurulu (Soustıel Oavıd Kıırulu Pa rıs) dolayısıyla olmuijtu, burada Osmanlı hat sanatı u/eı ıne çok sayıda kıtap bulunuyurdu ve bu da btndc daha çok şcv oğrcnme ısteğı uvandıııvoıdu Bu saısılma duygusu aslında dıha i\.ı guçlu bırrakını geıçekleıın ıladesıy ılı Osmanlı sanatınaolan tııtkumun benı nraya getmnış olması, mantık otcsı bu scvlc rın bana daha çok sey oğrcnmem gerektıgını soylenıesı ve bir tur hatırlama odevı vcrmesı Sorıınıı/a tevap olarak şunıı soylevebılı rım, kurgu ve roman bir anlamda bu mırasın yukuııden kuıtulnıanıa yarduncı oldu Aslm da buyukanncmın eserlen ıi7erıne bir tez de yazmayı du^uıiebılırdım, ama hakkındakı belgclcrın (,oğu I urkı,e ydı Ozctlc Hattatların decesı ıkı ayrı mırasın tarıhı Inıyukannenun aıabeslderı \e annenun ya7lları Annem Venus Khoury dhata nın ol dukça buyuk bir bıııkımı var ve ben de hep bu edebı havıyı soludum Kurguya yonel n Elif Burcu AKTEN nıenı dı^aldı, bana daha (azla ozgurluk tanı yarak buyukanncmın kı^ılıgını kaf.tmda geı r y ılapta da bahsetttğtnız gıbı, bu çek vc hayal arası bir yerdc canlandırmama l/ yukannenızın bir hattat olduğu ı/ın verıvordu f\ mı bir sans c u rı, Louvrc Mıızt kıtıibın bu\ulcyııı vc doğan\ln bıralmus L. v . sı'ndı Sabancı Koleksıyonu scr jirı var olmu\ bat ustalarının ruhları bııyıt gısını gezcrkcn esırlınm rastladığınızda oğ kanncnızı ya^arken sık sıkzıyant tdıyor ımarenmıs \ımz Bu oldukça saşırtıcı bir lc saâuf olmalı, ozclhkle de sızın hlam saruıtları uzı rı nı muzıplıMcr vc kapmlcr yapıyor bı> yandan da otıa yun apstırmcyt çalışıyorlar Ha/ta, kı nı uzmanlasmıs bırsanat tarıhçsı olduğunuz tabın anlatuiM olan buyukattntmznı Lındıu gozonum alınına Sızı bu kıtabı yazmaya tlcn dt artık onlardan hırı, bızc kıtabın daha ılk nedenlırdın vt kıtabın \ızın tçın taşıdığt an lumliMtıdı olımıundtn bahudıvor bu tur bir lamdan balncdır mısınız? anlatınıı daha gcrçckç bir yakkşıma tcn ıh el tslam sanatlannı O7ellıkle de ()smanlı sa rncnızın ntdcnı ntdtr^ natını heı zaman buyuleyıu bulmuijumdur Benım iı,ın hattatlar yaşayanl.ırın dunya Babamın vcfatı 1 urk kokenımle olan bağı SAYFA 6 Yasmine Ghata ile "Hattatların Cecesi" adlı romanı üzerine bir söyleşi yaptık. Chata, bir hattat olan büyükannesinin yaşamından yola çıkarak yazdığı romanında duyarlı bir sanatçının başından geçenleri anlatırken, hat sanatının şiirsel ve tanrısal yönünü gözler önüne seriyor. Tuıkıye koklenmın ulkcsı, kalbımdekı ul ke Çocukluğumdan berı guruıla besledığım bir ulkc Kıtabıma yakı^tınlabılecek, eleştıren ve vargdayan bu tutumdan çok u/ajiını Ktılturlnın zaman ıçınde değijmetı ve ba zen yok olması kaçınılmaz bir olgıı Gelışmek te olan ulkelerdc {ağtiaşlaşma sonutu bazı v> resel geleneklerın vefolklorık og'elenn kaybol mau btr^oklarımn tU\tırdı Bırçok yazarın ılk kıtabı g~ı bir durum Hu baki) açı ozyaşarmryku\ı I oğı h r tçe unda bır çıftc standartyok rtr, amak \ızınkı daha da mu sızı c •> Bir yı rdt bu top gcrıltn uzanıyor Buyukan lumların yenı baştan nıo nenızın hıkâye^ınm m ka dcrrı bir kultıır \aratama\a J darı ^cr(,tkkn yanutıyor, lak/arl ıma cdılmnor rr/tı onun karaktcrt vc ozdytijci Sorunu/a cevap olarık mı uzaıne hıldıklerınız nc dıvebılıuıi) kı bazı ınsaıılaı lır?Kıtapla ozcllıklt odogcleıckten korkuyor bııta ncmdı ya$atm\ bir kadın kım gcçmı^tc kalmıs ıfade ıçın dıkkat ((ku ı dı rcı ede \ontemleune sıgınıvoı, kay kt ndım vı tt rlı ı c ozgtır ını bolııp gıtmı^ ınsanları met de \ahıbı bir kıylık {tzılı lıedıvoı laı I utuculuk çogu yor Onun karaLurtndt /aman gelecckle baş etme kctıdınızdc n de bir ^cylerın dckı /ayıflıgın bu yansıma yatnıdıg'ını myleyebılır mı sı Btnım açımdan bu ls vıZ1' hılap/a ayrıca \on iay lam ın değısımı karsısında falarda açıklanan bir de aı "Benım gözumde sanat kendlmizl tehükeye atmak. en yerleşmlş korku alınan bir tulunı Arabesk h sırrı var Bu olay kurgtı lanmızla yuz yuze gelmek ve hayatın ler bu açıdan yalni7ca bıı uıl hır oğe »ıı yok sa ger^t k sırnnı çözebllmek lcln bir araç " ınotıl deftd, ba^lı bas,ına ttn ya^anmi) mı^ bıı ıdeolojı Lskıden hat tatlaı aıabcsklerı sonsuza dek uzatırcasına Romanın "kuıgu geıeek" açısı de ılgılı çozup açıyorlardı, bana oyle gelıyor kı kok cevabım kısa olacak Ozel hayatının ana hat tencı Islatn bııgun onları tckrar kapatıyor larını bılıvordum Ikı evlılıgı, bırıncısı bir dış çıyle ıkıncısı buyukbabamla, ıkı oğlıı, rLışıt v Nur (babam) Buyukanncm vc babamın < avrdıg*ının, anne olarak çektığı acdaıın ne dcnlerını hıç o|*renemedım Buyukannemı, hayal ettığım gıbı, ıkı hayatı olan bir kışılık olarak ya/dım Bir vaııda bir kadın olarak mııtsu/ geçen hayatı dığcr yan da ıse mu/ehhıplığı bdgısı, tutkusu ve buıda rı gelecek kuşaklara geçırme ar7iısu Aıle al bumumıı/dekı lotoğraflardan guçlu bir kışılı ğı olduğunu hemen hıssedebıldım, gcrtek bir bağımsı/lık duygusu yıi7iınden okunabılıyor du Kıtaptakı kışılık benden de bir s,eyler yansıtıyor tnıı' Bu soruva tevap vermenı nıumkun dtgıl doğrusıı hıtbır lıkrım yok Bu kıtabı ya/mak bana tek bıı şev bıraktı O da buyukannemı her vonuylc tanıdıgım duy gusu, halbukı her /aman bir yabancı kaldı Son olaral da bu\ukanntnız hayatta kcn dıpayına du\cn an vt uzuntulerı sanatı de ay yor en kotu gunltrındı ya^ama dınna buluyor Ira/tk bir oLıyın ardmdan kızkardiji oııa yazmaMnı soyluyor, "St nı ancak yazı kurtanr' dıyor Sızın hayatınızda yazmantn vc genılola rak sanattn yen nıdır* llayatınızın aman mı yoksa hayatta kalmanızt sag'layan birgtu, mıi'' Benım go/umde sanat kendımı/ı tehlıke ye atmak, en ycrle!;mıi; korkularııni7İa \uz yıı 7e gelmek ve havatın sıırını ço/ebdmck ıçın bir araç Sanat ruhun dılı, ba/en aıi veıen vc korku uyandııan bıı dıl Ama kısının ınsanlık durumunu aşabılmesını sağladığı olçude de kurtarıcı • Hattatların Gecesi/ Yasmine dhata/ Çevıren Aysel Bora/ Dunya Kıtap/ 125 s KİTAP S AYl 7 9 3 C U M H U R İ Y E T