Katalog

kı Ce7tnı'nın bır ayncalığı var, onu hemen he men htı, goremıyoruz ) Kısacası Kara flguru nun ttmsıl ettığı hcr halde anlavamadığl bır hu7iıısu/lııpa sm ııklı ııın vc Inııuı cngelleınek ıçın dındcn hıçbıı Ş,LV gdıncvcıı sııadaıı ınsa nın dr ımı olnı ılı (, ok c,t ku i bıı cc lıs,kının ın sanı ru.ni aıavaıı hcm dc kavbolan l)iıısı Ikııı o hem ck oburu olnıanın cc/bcsı kıtdbm bıı \trindt Dnnyaı\ılıkh kıtlıdıı gıın 11 nk ıihıımlır ıutnlı \ı )ir a/n<ır vı zaman zaınaıı bu du)tm<< hp karjimıza çıknor Bu nun yatıı sıra kımın ıyı k'iııun k n/u oldugıı an laylmayan karma\ık bır olaylar dıznı var kijt lertn hepu neıyı ne de• kntıı lyılerknluyı dn nu\ıbüıyorbıranda Uılık vı kotuluk nı ıjadı tdt)or sızı s Mııtlak ıvınııı I,)IHIIIIIII yapmakta /oılan sak da sc/gısel olarak ona ulas,abılırız dıye du şunııvoııım Sonuçta Mcdanı bıı tasavvuıdan so/ cdıyoıu/ Bu vu/ckn goıccclı bıı 'hal' soz konıısııvınıi'j gıbı gclıyor ()ysa lyı ılt kotıınıın tıını ıclcranslan ıçımı/ck. saklaıııyor bı/ı bıı naltan bıınıı kabulknmek zorıında kalışımız Dostoycvskıycn bıra/aplaıı sozedıyorum Kı lapta geçcn çaiı:jina ısc aslında Kayıp Şahıslar Albıınııı'ndc dc değını kn clıkınmayı tekıaı açıvor Derın gı/lı bır çatlşma vaı ve <,.ıtı^ ın taıatlaı kcndılcıımn 'doğmyu' tcmsıl ıtti)*ını dııs.utuıvoılaı bı/ v.ını bu ccngın dı^ında olan sııadın ınsanlıı ısebu çatısjnadan a/adıvıııı^ı/ gıbı da\ ranıvorıı/ ovsa kaçınılma/ bıı s,ekıldt bu 'ovuna' dahıl cdılıyo ru/ Taraf olıııak /orıın dayız, nc kı sankı hangı tarafa gcçcrsck orası vt dolayısıyle bı/ kaybe dccck T Kara da anla yam ıdıpı bıı şckıldı bu uyuııa dahıl oldııgunda bık hala bır k ırar vc r nuk /oıııııdı oldııgıı nun iaıkında degıl Za tcn bır karar vi.rctni.dcn bu oyuııun clı^ıtıcl.ı kalı yor, diııa nucsınduı ba kılırsı bakılsın hıı m ı a M içcıısınck onıın oncmlı bır ycrı var ybrın kulılırı ka/ ka nın Daıa vı iftilo ıo manldiım ça^rı^lırnoı k /) ımn k (lybııbmı \ ımı k(ndırıt yabantıhışması nıı nı dı n olan bır ı^aık "Ben ınsanın yaratvar Bu yırk bı^ bılıııı 1 < tıklanndan öturu her kapıdan geçecekmt1 bıleceğı bır ruhsaHl(, bltmeyecek 111 tın sahlbi olduğuyat bıınun ccvabını aıa na ve yaratıcılığınma U7erıne ınsa edılmış dan dolayı özel sorumluluklar yukBu kıtapla sıl \ıi lenmesı gerektlğikar^ımıza (ıkan k t dılı ı ne ınananlardan vı ktdıullk nıyı hırnıl değilim ' ıdıyor? Bıı bır 17 7amanımı /ın 'ILIIILI' IIL dalga gce.cn bıı ıma Çok salıya nc bır s,ckılde dılc getırıkn ıdcolo|dcrın olumu teranesıne esjık edı n Anglosakson uretımı 'ncw agc' haktıruhıveMnın sefaletını ıs,aret ıdıyor Ne garıp vc ne acıklı çelışkıdır, rııhla rındakı açlıgı gıdernıtk 1 , 1 Hınt'ten ya da 11 1 Cın'dtn mcdct ıımarı 'kartc7ycn medcnıyet' s ınkı onlaıı kcmııdıpı s ı ı m e yaşama şansına salııp Sankı (iıılaıın bLcluılerııu nıaden ocak larında tukcttıktcn sonrı ruhlarından da tutsıı yapaıak havayı gıı/el kukııtmaya ^alıyyoılar (Bı/ıın dc kcııdı ı,apımı/da Batı'dan' ıthal ct tıgımi7 vcnı adctlcrdcn bırısı olarak hayvan sa lııbı olma sevdasi v ır Hıhıu/ Bey'lık bır alai rangalık labııkı bunda hi(,bır sakınca yok So/unıı etıııek ısttdıgım sanıımıyetle ılglll bır hal Bu stvgmın larkma varılması ı<,ın j>a/ctc ckleıme ıhtıyaı, ılııyıılm ısı rnı gereklıdır*) Kcııdısıııı tanıııılamak n,ın aıt olabıkcegı bıı cv arayan ınsanın tri|i komık durumu bu gıbı gcllyoı bana Aıdıvct soııınıınıın a/ap VCIILI bıı hal aldıgı bır doncnı Kcdılcnn bık pcijinc bılc takılıp gıdcliılır ınsan dckccktckı Istan bııl'da bu halııı dalıa d,\ deıııılı^Ln.jSınc d.ııı !;iıpİK.lcıi)n var Roıtıand 1 kcdılcr bundan otu tıı ılol ışuoılaı / kara nın \tk \ık ıLısı arasındıı bmaladı^ı babaunın lı ıınu t ttıgı propinatık vı akılc 1 dıın ya gorujuy/ı annı sının /< m\d ıItığı bı r }< >/ bır ılabı kııdrı lı baglayan tcvckkulu onı rcn goru$ SAYFA 6 Pirselimoğlu'nun roman dünyası O şukranYUCEL T aylun PırsdımoJ lu'nıın son romanı 'jclırın Kulelcıı Istan bul un kuldcnndc gorevlı bır go/cunun (ilagaıuıstu scruvcrılcrıııı anlatıyor Pırsclı moğlu bugııne kadar va7dığt dı ğer u(, loınanda da <,ok sııadaıı ınsanların kcndılcrını nasıl ola ğ.uıuslu ^trgu^c^dc'I ıı,ınde bul duklarını anlatır Olagan goru nen duıunılaı bııdenbıreınanıl ıııaz tcsadııflcım sonutu rcııklı ve karmaşık olaylar dızıstne do nu^ıırleı Oylckı Pırselunoğ lu'nun romanları ınanılması gu<, nunıaraların yapıldığı <,ok renklı ve bıı o kadar da tehlıkelı bır sırk gıbıdıı Sı/e l'el lını'nın fılmlurını anımsatırlar Mua//am bıı sırk halını alan bu guemlı dun yada bı<,ak atıcı lar, sıhırba/lar, kımlıgını kaııştı ran palya<,olar, ıp camba/ları tıapczcılcr, aslan bakıcılan, falcı lar kaderlerının pcijtndc çcijitlı nıaceralara su ruklenır durur lar Cıer^cklc gLr^ekııstu lıa yatla ruya, fante zı ıle gunluk olaylar bırbırıne kanşır, surcklı bırbırıne donıı ^Lir Pırsdımoğlu <,ok katmanlı okunabılen ro manlarında ha yat denılen mu ammanın ıçınde kı komcdyayı vc tragedyayı avnı anda hısscttırme ustalığını gos tcrır Eskı fılmler, hıkâyeler, ma sallar resunleı rotnğraflar roma nın K,IÎK gırer, dunutı, bugunun ve yarının harmanlandığı bir hı kâyc âlcmınde hayatın manasını sezdırecek tuhaf ıpuçları sıınar lar bıze Tayfun Pırsclımoglu ılk roma nı "Çol Masal!arı"ndabıı hıkâye anlatıciiıi olarak «jikar kar^uınza Masallar onda gerçeğe ulaşma nın yollarını gosterır Hıçbıı ^ey masallar kadar gerçek dcgıldır Çol Masalları unlu yonetmen Wım Wcnderb'ın masallar konu sundakı sozlcrını anımsatır "Masalların koklerı ınsanın çok dennlermdt, du^lcrındedır Bu tun oykulerın en ılkel bi(,ımı ya nı ()yle sanıyorunı kı, nı.ısallaı la bılıınc ulaşmak murnkun vt gerçek yalnızca btlınçle dcgışc bılır" Pırselımoğlu, duşlerı ma sal gıbı yazarak gcrçcğı vurgula maya çalı^ır Çol Masalları'ndakı bırküjiiinm so/lcnvlc, "Yalııuca masalların doğruları gosterdığını hala anlavanıanu^ olmanıza ^a^ı rıyorum Ustclık yurcgıni7i dc o kadaı harıte almayın" derokıı ra Tayfun Pirselimoğlu'nun tum romanları ortak i7İeklerı ı^ler Kaybolma baijka bırınc donuş mc, tehlıkelı tııtkular, ruyalar, seyıetıııe yanılsama ınerak, ta kıp, lontgcnkmc vc suç Mcrakın tutsağı olan nıeıaklarının ve tutkularınııı pc^ındc yanıp kul olan kışılcr tuhaf tesadııflcr ola lak goıuneıı kadcılerının ağında urnarsi7ca çırpınır dımırlar Rom ınlaıııı esas kahıanıanlaıı (Ka yıp ijahıslaı Albumu'nde mat baa ışçısı Cezmı Kara, Malıhııl yada a^kının pc^ınden ko^an Haşmet, Şchrın Kulclerı'nde go 7etleme memunı T Kara) baş kalarının ı/ını surcrken telılıkelı maccralara atılırlar vc bır ^ekılde kadeılen onlara baglanan taıklı kı^ılerın hıkâyelcrı dc onlarınkı ne kanşır 1 lıkâyelerın ıçınden ycnı hıkâyelcr doğar, ta kı hcr şcy hıç yaşanmamışçasına başla dığınıı/ vere donene kadar Bu kı:jilu karanlık bır dehlızde ı^lğı ararken kayholmuş gıbıdırler 1 ıını yaşadıkları bır ruya veya yanılsama olarak algdanabdır Bu ba^lamda Pırselımoğlu ta savvuh bır noktadan bakar dun yaya Aynı zamanda hıkâye an latnıayı bır tur oyun olarak kul lanır Gclcncksel hıkâvc anlatıusı ve meddah nasıl dınleyenlerı nuı ılgüinı çeknıek ıçın ınandırı cı bır bıcımde var olmayan şey lerı tanlandıııı clsanevemıt yaratırsa, o da anlaıısını çe^ıtlı sanatsal oyunlarla sıısler Pırsclımoğlu'nun romanlan aynı 7amanda polısıyc parodısı gıbıdır Polısıye bır romanın me rak ve gcrılun unsurunu, ycm olarak atılan ıpudannı takıp cdcrek başarıyla kullanırken ay nı zamanda alay vc mızahla onunla dalga geçer gıbıdır Kara fılnıuı ogelen dc sıklıkla kar^ı mı/a çıkar Pırbdımoglu, 'ızlc me cdımını romanlarının başat eylemı olarak ı^lerken I Iıtch cock fılmlerının sahnelerı de sa tırlaıın arasından go7İcrımi7in onundc canlanır "jchrın Kulele ıı'nılckı I Kara nın resmı gorevı ı/kniLk tır Ama I Kaıa gorevı nı bıtırıp eve geldıgınde de bıı kez /e\k ıçın karşı penceredekl kı/ı ı/k r Bır baı^ka dcyı^lc onıın lıay ıtı tıınnıyle ı/lemekten ıba ıclln Hıtdıcock'un Aıka Pcn cere adlı hlmındc |ames Ste waıt 111 oynadığı gazete fotoğraf çısı JcftriLS gıbı T Kara da bır sure sonra ızledığı olaylarm ıçı ne katılır Arka Pencere nasıl bi ncma sanatı ıçın bır metafor ola rak kulLınılıyorsa, Ijehnn Kııle lcrı cdcbıyatı ve hayatı da ıçuıe alan bır mc t.ıfor olarak gorule hılıı I K.ıra nın edılgen ı/leyen konumundan olaylann ıçınc ka tılan cvlcmlı konuma vc oradan da ı/Ienen kcmurıuına geı,me!.ı mcrakının ıtkısıvlc baijlar, 'kor' talılıının ona oynadığı oyıınlar olarak dcvam tder l'ııselımoğlu gorme, gozle mc gozcu gozctlcmc, koı olma gıbı gormcye Jİı^kın durumları sık sık sımgesel olarak kııllanır Bııtıuı gorme, gozculuk, gozct leme, dıkızleme durumları ro manın ana i7İeğı olan 'seyır'e ılı^kındır T Kara'nın durumu bugun telcvızyondakı 'ozel' ha yatları merakla dıkızleyen ve te lcfonla vcya canlı yayına katılarak onların hayatlarına mııdaha lc ctnıck ıc,m çırpuıan rontgencı telewyon ızleyıcısınden farklı değıldıı Çok sıradan olan haya tına başkalannı dıkızleyerek, onlaı 1 takıp ederek macera ve he yctan katmaya çalısjnaktadır T Kara başka hayatlan ızledığı gıbı televızyonu da ızler Romancı te levızyondan sunucunun okuduğu haberlerle romanın muhayyel bir gelecekte geçtığım sezdırır Bu gelecek geçmışe benzer Bugunun eğılımleıının abartılaıak hıcvedıldığı bır 'kara utopya'dır burada gelecek ama romana bı lımkurgu boyutu eklemcz Ale gonk bır anlam taşır Hangı 7amantla yaşanırsa yaşansın ınsa nuı doğasına aıt bazl ozcllıkleruı hıç değışmeyeceginı ıma eder 1 Kara'nın gozetlemekle go revlendınldığı Fcnt Goz'un bır fılm yonetmenı olmast ıse seyır cılık durumuna farklı bır boyut katar T Kara'da cısımlendınlen gunumuz ıns.uu seyretnıe edımı nın tut&ağı olduğu kadar bu edılgen konıımıı etkınleştırme ısteğıyle de yanıp tutuşur Her okur, 'ya7ar' olmak ıster, her sı nenıa ızleyıcısı elıne kanıeıa alıp fılm çekmeyı hayal edcr Ente lektuellığe bıra7 olsun bulaşan her bırey kendını potansıycl ya 7ar vc yonetmen olarak gorur, y h n n Kıılelerı'nde T Kara'dan once Feııt Goz'u takıp eduı Fa zıl Gozcu gıbı Fent Goz gençlı ğınde Parıs'te okıımuş ve ora daykcn "Gorunmezlıgın Çckıcı lığı" adlı hıç kımsenın gormedı ğı ama hakkında çok konu^ulan sanat çcvrclcrı arasında kultleşmış bır hlm yapmıştır ya da vap tlğı varsayılmaktadır Bu bolum de yazar yakından tanıdığı sınema tutkunları ve eleştırmenler çevresınrn 'efsane' yaratma vc ona kendı polıtlk e^llımlerıne gorc ^ckıl vernıc ozellığıylc ıncc lıkle alay edcr Sınema çcvrelc rınde bu tur kımsenın gormedı gı, ba7ilarının gorduğunu ıddıa ettığı elsane fılmler soylentı ola rak dolaşıı Btı tılmlerı ne kadar az kışı gormuşse o kadar dcger kazanır 1 lerkes kendı kışısel yo rumunu katar vc hlm kuldışır Pırselımoğlu Ferıt G07 efsane sıyle sınemanın kultle^tırme ve kahraman yaratma ozellıgını ıronık hıı dılle anlatır Yonetmen Ferıt Goz'u takıp eden Fazıl Gozcu de, ondan gorevı devralan ve I a?ıl Go/ cu'nun gunluklcrını okuyarak konuya vakıf olan T Kara da Fent Go/'un yerıne geçme ar/ıı su duyar Fent Goz'un ortadan kayboldıığu gunun ertesındc I Kara onun evıne gıder vc onu gozledığı pencereye bakar ( ) anda go/ledığı kışının ycıınc gcçmıs, gıbı hısscdcr kendını Brıan de Palnıa nın "I lı Monı" adlı (ılmınde dt buna bcn/cı bıı sahne vardır Kamcrasıyla karşı peııceıedekı kı/ı çeken pomo fılm yonumenı daha sonra kı/ın evıne gıder ve otomarıg'e ıldıj*ı kameıasıyla daha once kaı^ıdan gozlcdığı cvdc kendını çckcr Sı nema go/leyenle gozlenenın kımlıklcrının bu surc sonra bıı bırıne donuştuğu bu duıumıı bırçok lılmcle saptamı^tır 1/lc yenle ı/lcnenın arasında tuhaf bıı çekım guııınun olu^tıığu bu durumu Pırselımoglu mcrak uyandıran bır polısıye atmosfe nnde anlatır Şehrın Kulclerı'nde T Kara sık sık hıırokrası duvanna çar pan ama arayıijindan hıç vazgcç meyen Dava nın vc 'sato'nun K'sına beıı/cı Ama bıı kadaı la kalmaz o aynı zamanda Dosto yevskı'nın l'cınnıleıı'ndekı Stav rogın'lc dc akıabadıı Sıradanlı ğının gcrısınde takıpçılerı tara tından ortaya çıkarılan gı/ıl bıı yıkıtılık la^ır () aynı zamanda Nabokov'un ( ınnet mdekı Her ın.ınıı gıbı delıhğın sınıılaıında gczınır Kafka, Dostoyevskı vc Nabokov'la beslenen bır mman kışısı olarak Arka Pcnccrt'nın leffrıes'ınden çok daha karanlık bır kı^ıdır Tayfun Pirselimoğlu'nun te maları ve kı^ılerı Katka Dosto yevskı ve Nabokov'u andırsa da, anlatımı çok farklıdıı Ogele neksel hıkâye anlatıcısının cloğal (kcndılığındenmi!) gıbı goruncn) ve akıcı anlatımıyla hıkâyelerını anlatırkcn, hcr bır kuçuk ayrıntı daha sonra bııtunc bağlanır Tc sadufmuş gıbı gorunen kar^ıla^ malar, kazalar bulusjtnalar bır buyuk cntrıkanın veya planın parçalaıiılıı aslında Goıme, 1/ lcme vc rontgenkmc cdımı I Iıtchcock hlmlerınde oldııgıı gıbı kahıamanı ızlcdıklcrını vc onu ızlcycnlcrı bır sure sonıa su ça bıılaştırır Gııvenılır bıı ıı/ak lıktan suçu sevretme arzusuyla dolup taşan televi7yon i7İcyıcısı de gerçekte ızledığı olayın suç ortağı halıne gelır Seyırtı ıçm onemlı olan o anda hıssettıgı he yccan ve seruven duygusuduı Bundan duyduğu 7evk, etık de ğerlerını unutmasına nedcn olur Her ijcyıyle suça batmış bır dun yada kım sududuı kım masıım dur^ Daha doğrusu boyle bıı dunyada masıımıyet mumkıın mudur' Şehrın Kulelen'nın 1 1 dclemcyc çalıı^tığı csas mesele bııdur Seyırcılık yapılan her şe ve seyırcı kalmak ınsan'ı suçtan arındıramayacak suçlıı olmak tan kıırtaıaıııayacaktır Şehrın Kulelen'nın bır roman olarak çekıcılığı gormenın çeşıtlı anlıimlarını kelınıclcıın buyıı suvlc vc oyunlarla mcrak uvan dırıcı hıkâyelerc donuşturmc siııden gelır Şehıııı Kıılelerı sı nema ık romanı kclımclcrdc bu lııştıiMir Sınemanın edebıyann vc hayatm anlamı uzcrmc cğretı lemeler, sımgeler ve alegoı ıleı yoluyla bıı ust cumle kuraı • lırara\ında sıznırıdı durır\ı>r\unuıf Bıınun 17le rı romanda a/ çok var dıye du şııııuvoııım Ldıbnalın ınuı ı Itı^ı anlamın \adı 11 bır \<ı ndsaınadıin ıbarct oldıı^unu mu dııymuymu nuzy (hlt V« nıdtn yazı\r>r\nniK' )a'arak fılm yımıtırık vı rı \ım yapanık Tanrı rolunı vıyurımak da \ızın kadı rınr mı> Ben ınsanın vaıattıklarından otuııı hcı ka pıdan geçcbtlcccgı bır ruhsatın sahıbı oldugu ııa ve vaıaticilığından dolavı O7el sorıımlııluk lar yuklenmcsı gercktığını. ınananlardan değılım Komancı yonetmen va da ressam olmak bu lijkrı vapmavan bııısınclen larklı olarak se vaplar va da gunahlar oduller veva ctzalar al mak ıcın bıı neden sayılmamalı Benım hayata claır duydııgıım sorunıluluk yazar ya da yonct men olmamla alakalı dcğıl Bu daha çok ahla kı bır konu Neredeyse Ronesans'tan ben sa natçının tannsal bır edıın ıçerısuıde olduğuna ınanılıyoı ve ona hak etmedığı soı umluluklaı vc ayrıtalıklar atlcdılıvor Bu acıklı bır durııtn Bıınun en atıklısı da bence Beuys'la alakalı hcrkesm sanatçı olabıkcegıııı sovlevcn bııısi) ken 'en buyuk vc hcrkcsttn daha ta/la' sanat çılık payesının ıı/erıneyapntırılnıası yaman bır çclı^kı değıl mıdır? • Şehrin Kuleleri/ layfun Pıru lıtuoglu/ llba Yayınları/4211 K İ T A P kı C U M H U R İ Y E T S AY I 791