Katalog

Louis de Bernieres'den "Kanatsız Kuşlar" Kanatsız kus kim? Louis de Bernieres'in Kanatsız Kuşlarda anlattığı hiç de yabancı olmadığımız bir konu; yazar, bilinmeyenleri değil aksine bilinen tarihsel gerçekleri ortaya koyuyor. Romanı diğerlerinden ayıran ise şüphesiz yazarının özgün tavri! Hemen her bölüm, bir ya da birkaç kahramanın ağzından anlatılıyor. Romanın kahramanları bir zamanlar Eski Bahçe'de kardeşçe yaşayan Müslümanlar, Rumlar ve Ermenilerdir. Bu güzel insanlarroman boyunca konuşur, kendi dilleri ile kendi dünyalarını anlatırlar okura ve okuru çarpan da hiç tartışmasız bu 'kendin olmak' durumudur. D şebnem ATILGAN Ş C üphcsi/ Kanatsı/ Kuşlar tck bır kurgunun çok otcsinde bir mman. Bclgeselgözlcmın derin ı/lcri hcmcn her karakrcrdc yapılan analizlcrin şaşırtıcı dogrııluğıı ile karş.ımıza çıkıyor Roman, yuz yıllardır sıircn etnik bırleşmenın nasıl olitizc cdilerek parçal.ıra nefret, kın, an, savaş ayrıştığının gerçekçi bir tanığı. Romanın tarihsel bir belge olma sını sağlayan anlarım ıse sırtını, ya/arı nın, 'aydınlık' bakışına dayıyor Louis de Bernieres'in, kahramanları arasında Mustafa Kemal'ın deolduğu Kanatsız Kuşlar'ı, sona erışlerı ve yenıden do ğuşİarı anlatan polıtık bir eılebı dram. TARİH KANATSIZ BİR KUŞ MU? Louis de Bernieres'in Kanatsız Kuş lar'da anlattığı hiç de yabancı olmadı ğınıız bir konu; ya/.ar, bilinmeyenleri değil aksine bilinen taıihsel geıçeklerı ortaya koyuyor. Romanı diğerlerinden ayıran ise şüphesiz yazarının özgün tavrı! Hemen her bölüm, bir ya da bir kaç kahramanın ağ/ından anlatılıyor. Romanın kahramanları bir zaıııanlar Eski Bahçe'de kardeşçe yaşayan Müs lümanlar, Rumlar ve Ermenilerdir. Bu güzel insanlaı roman boyunca konu $ıu, kendi dilleri ile kendi dünyalarını anlatıılaı okuıa ve okuıu çaıpan da hiç Louis de Bernleres'nin izlenimleri Türkiye'de çocuklar ıslıkla kuş sesi çıkarmaya devam ediyor' L ouis de Bemieres on yıl aradan sonra tekrar sahnede! "Yüzbaşı Corelli'nin Madolini" adlı romanın yazarı, yine Akdeniz sahilinde dolaşıyor ve destansı bir romanla çıkıyor karşımıza. Bemieres yeni romanı" Kanatsız Kuşlar"da Savaş ve Barış'ın epik ve trajik panoramasını gözler önüne seriyor. Gangsterlere yakışır pırd pırıl cilah 1947 model Ford Pilot bir yaz günü Güncy Norfolk yolllarında yıldırım hızıyla ilerliyor. Louis de Bernieres'in arabası kişiliği ve yazdığı romanlarla tam bir uyunı içinde... Çok renkli, modası geçnıiş ama çok sağlam ve güçlü... Ünlü yazann aktirist ve yönetmen olaıı scvgilisiyle yaşadığı eski bir papaz evi olan yu vasına doğrıı yol alıyoruz. Yirmili yaşlann başında yaşadığı duygusal fırtınadan söz ediyor. Yarım kalan bir aşk, kırılan bir kalp ve işsiz kalmak yazann yaşamında bir dönüm noktası olmuş ve yazın dünyasına adırn atmayı ciddi olarak düşünmesini sağlamış. Bunalımlı kriz günlerinden birinde yazar olmak istediöini anımsıyor. Böylece küçük bir kapris uğruna yepyeni bir sahaya adım atarak dünyanm dört bir yanından okuyucu ordulan toplamaya başlamış. Kanatsız Kuşlar romanı Müslüman çömlekçi lskender'in 1920'lerin başlarında Anadolu'nun güneybatı sahilinde Hıristiyan komşularının trajik bir biçimde mübadaleye tabi tutulmalannı düşünmesiyle baş lıyor. Iskendcr, "Başıma bu dertlerin hepsini büyük dünya açtı" diyor. de Bemieres, "büyük dünya" nitelemesindcn kuşku duyuyor. Orneğin gelecek halta içinde onun için önemli olacak bir gün yaşayacak. Beşinci kademe flüt sınavına girecek. Halihazırda klarnet, obııa, klasik gitar ve tabii mandolin çalıyor. Arada sırada Oxlord Topluluğu ile komedi skeçlerinde rol alıyor. Yemycşil çimenlere bakan salonun bir köşesinde duran piyaııo ona eşlik edecek olan müzisyen konuklan bekliyor. "Usta müzisyen lerle birlikte çalmak için usta olmak gerekir" diyor. "Yazar olmanın garipliklerinden biri de insanların bir yolunu bulup, sizi devamlı rahatsız etmeleri... "diyor. Orneğin söyleşiler yapmak, iyi planlanmış taslağa odaklanarak sorular sormak gibi... Halbuki de Bemieres onların romanda degcrli ve hoş şeylcr bulmalarını yeğliyor. Kanatsız Kuşlar, 19001923 yılları arasında Güneybatı Anadolu'da Akdeniz sahillcrinde küçük bir kasabada yer alan acı tatlı olayları dile getirıyor. Hoşgörii artık çökmektedir. Yıllardır iç içe yaşayan Müslüman ve Hıristiyanlar kışkırtıcılar tarafından galeyana getirilirler. Milüyetçilik ve din ayrılığı netrete dönüşür ve cehennem ateşi kaynamaya başlar. Yazar "Aslında Osmanb yü netimi baskıcı değildi. Vergilerini ödediğiniz sürece hiç kimse size karışmazdı" diyor. Roman, Akdeniz sahillerinde iç içe yaşayan Müslüman ve Ortodoks Hıristiyanlar ile Ermenilerin günliik yaşamlarını anlatıyor. Değişik kültürlerden olıışan, rahat ve mutlu bir yaşam süren toplıımun düzeni, ortaya çıkan sivri seblerin kuşatmasıyla birdenbirebozulur ve sonıında yıkılır. Roman boyunea güzellcr güzeli Philotlci'nin büyümesini, keçi çobanı nişanlısı lbrahım'in trajik yaşamını adım adım izleriz. Toprakağası Rüstem bey ve met resi Leyla; adeta bir ermiş olan imam Abdullah Hoca'nın kaderi; Karatavuk lakaplı, ıslıkla tıpkı karatavuk sesi çıkartan Nico ile Mehmetçiğin ve Kuşlara ıslıkla yanıt veren Nico'nun öyküsü, iurdgan kanatsız kuşlartn arasında mecazi bir bağ kuruyor. Türkiye'de çocuklar hala ıslıkla aynı kuş seslerini çıkarmaya devam ediyorlar. Yazar bunlardan bırini bana gösterdi. de Bemieres'e romanın hiinerli inşa edilen kurgusunu, satıraralannda sezdirmeden yapdan göndermelere 'Sen, benden çok dalıa fazla ne yaptığını bilen birisin... ben aklıma gelenleri yazıyorum.' diyerek yanıt veriyor. Romanın ilk girişini uzun zaman önce yazdığını, daha sonra da sonunu ve ortasını kurguladıgını itiraf ediyor. Roman yazmadığı zamanlarda de Bemieres, antika motor parçalarını, kırık dökük aletleri tamir etmekten büyük zevk alıyor. Polıtika ve sanatta kasıtlı büyük planları çok itici buluyor. Yirminci yiizydm başlarında Yunanldar'ın 'Megaloidca' adı altındaki yayılnıacı politikasından nefret ediyor. 'Milüyetçilik likrini gerçekten ilicı bııluyorum.' 'Insanların özgurluk hareketi dedikleri şeyin barış ve huzur içindeki yaşamı sıkıntıya uğratrığı için bu kavram gerçekten aptalca...' de Bernieres'in 1990'ların ortalarında keşfettiği Türkiye'deki sevimli sahil kasabasını yabancı milliyetçdiği 'hayalet kent' haline getirmış. 'Çok güzel melankolık bir yer,' diye tanımladığı yer 'Kanatsız Kuşlar' adlı romanın to humlarının atılmasını sağlamış. Roman, milliyetçilik ydanının bu ücra ccnnct köşesini nasıl kana bulayıp, yaktığını gösteriyor. Kitabın arka fonunda büyük bir vatanseverin ülkesini düşmekte olduğu uçıiRimdan nasıl kurtardığı yer alıyor. Gclibolu fatihi Mustafa Kemal'in padişahlığı kaldmp, modern Türkiye'nin babası olacak Atatürk adını alışını betimliyor. 'Bir eisaneye dönüşmüş ismini bozmaktan çok korktıım' diyor de Bernıeres. ı The Guardian'dan çeviri. SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 7 7 8