Katalog

Geçmış şımdı gelecek eksenı, Behram bu metnın yapısının romanında. "babasının temel oğelerının özgeçmlşlnden de konumlandığı hareketle, yakın eksendır Roman geçmlşimiz ve kışılen duzlemın de ırdelendığın insanlık de Unkel Peter tarihini' Irdelemektedir. bu eksenın sade ce geçmış şımdı kısmında yer almaktadır ' Saatını dur 1 1 dur ve zamanı unut Başka çaren yok Geleceğın karanlığından kendını ancak 1 unutarak kurtarabıhrsın " (s 16) Unkel Peter geleceğe ınançsızlığın umutsuz luğun, duş yoksunluğunun, sadece geç mışın, andarın temsıkısıdır Anlatıcı ıse, bu eksenın sadece şımdı gelecek kıs mında yer almaktadır Bır roman kışısı olarak anlatıcinın varoluşsal donuşum surecı gerçeklık/şımdı ve duş/gelecek kavram çıftlerının sıyasal ve duygusal ıçerığını dıl duzeyınde bır monoîogdan bır dıyaloga yanı bır detışım surecıne donuşturme eylemıdır de Bu eksenın eksık parçası yanı geçmış de Haydar Dede'nın yaşamoykusu satır satır oku narak, bu detışım surecı ıçınde yenıden ınşa edılecek, dahası, yakın tanhle bır hesaplaşmaya donuşecektır Geleceğe seslenen şıırın dılıyle gerçeklığın ıçerı sınde varoluşunu sorgulayan anlatıcı, geçmışı yenıden ınşa ederken bır ulu sun destanını da yazacaktır Bıreysel geçmışın ınşası yaşamoykusel bır anlatı yı doğururken beraberınde sıyasal bır tarıhyazımını da zorunlu kılacak, edebı soylem ıle sıyasal soylemın kaçınılmaz bırlıktelığı butuncul bır yapıya kavuşa caktır însanın bıreysel varoluşu ıle top lumsal varoluşu arasındakı dıyalektık dışkı edebı soylem de sıyasal soylemı bırbırı ıçınde erıtecektır Bu bağlamda, Behram'ın Mıras'ta şur dılı ıle destan ddı arasında bır kararsız denge tuttur duğu her ılu yonde de devınen ama hep arada kalan bır ddı kullandığı soy kncbdır BENZERÜK VE KAR$ITLIKLAR Unkel Peter ıle Haydar Dede arasın dakı ılışkının htm bcnzerlıkler hem de karşıtlıklar ıçerdığı gorulmcktedır Dı ğct bır devısje nt Unkel Peter'ı ne de Havdaı Dedt yı bellı nıtelıkluın temsd ulığını yapan tıpler olarak duşunmek doğru olacaktır Anlatıcıyı babasının ya nı Haydar Dede nın vaşamoykusunu oğrenmeye yoneltcn ılgının Unkel Pe tcr ıle anlatıcı arasındakı dışkının barın dırdığı çatışmalardan doğduğu so cnc bılır Bu ılgının bır dığer kaynağı ıse anlatıcinın geçım aracı olarak manavlığı seçmış olmasında bulunabılır Anlatıcı sebze ve meyvelere daır bdgısını Hay dar Dede'den edınmıştır Şımdı'de ver dığı varoluş savaşımında gereklı bılgıyı geçmış'ten devraîan anlatıcı, ışınde gos terdığı emeğın nıtehğını de yanı kurdu ğu tezgâhın duzenıne ve sattığı urunle rın kahtesıne gosterdığı ozenı de yıne Haydar Dede'den mıras edınmıştır Un kel Peter de kurduğu satıcı muşterı ılış kısının ıktısadı boyutunu aşan bır dgıy le, bu yaşlı ve geleceğe sırtını donmuş adamın varoluşuna yonelmış, onda ken dı varoluşunun eksık parçasını fark et mıştır bır anlamda Geçmış'ten mıras kalan bılgıyı ve emek nıtehğını, şım dı'de verdığı yaşam kavgasının ıçıne yerleştıren anlatıcı, varoîuşsal yabanu laşmasının onundekı belkı de en buyuk engehn geçmış gelecek arasındakı kop runun yokluğu olduğunun farkına var mıştır Kışdeştırme açısından bakddı ğında Unkel Peter'ın bu farkındahğın doğuşunu sağladığı soylcnebılır Işte bu karşdaşma surecı anlatıcıyı babasının yaşamoykusıınu okumaya yoneltmış bı reysel bır yaşamın tarıhı de bır ulusun tarıhı arasındakı varoluşsal bağı ytnı dcn kurarak yakın tanhle sıyasal soy lem duzeyınde bır hesaplaşmaya zorun lu kdmıştır C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI Bu sıyasal soylemın metnın uçuncu katmanını oluşturduğu gorulmektedır Yazar bu soylemın metınsel olarak ayrı bır katman olduğunu sıyasal tarıh oku ması yaptığı satırlan koyu harflerle ya zarak gostermektedır Ancak, onemle vurgulamak gerekır kı, bu sıyasal tarıh okuması, Haydar Dede'nın ve anlatıcı nın yaşamoykulerınden asla kopma makta, Bırıncı Dunya Savaşı'nın oksuz ve yetım çocuklarından bırı olan Hay dar Dede'nın Turkıye Cumhunyetı'nın kuruluş surecıyle beraber yon değıştı ren yaşamının seyrıyle cumhunyetın seyrı arasında sureklı bır koşutluk oldu ğu gorulmektedır Bu saptamadan hare ketle, romanda dde getırden tum sıyasal ve toplumsal olguların Haydar De de'nın ve anlatıcinın yaşamoykulerın den kopartdarak okunması, kaçınılmaz dır kı, eksık bır okuma olacaktır Okur yalnızca koyu yazdı satırlan okuduğun da karşısında ancak bır sıyasal tarıh bu lacak, metnın edebı soylemıyle asla bu luşmayacak yapacağı değerlcndırmeler de sadece sıyasal olçutlere bağlı olacak tır Sıyasal tarıh okumasının yapıldığı katman muhtemeldır kı en çok Nıhat Behram ın yakın tanhle nasıl bır hesap laşnıa ıçınc gırdığını ve bu hcsaplaşma dan çıkardığı sonuçlan mcrak edtnlerın dgısını çekecektıı Nıhat Behram'ın şaır kımlığının on celığı bu metındc bır kez daha gorııl mektcdır Duzyazı dılı ıle şıır ddı elbette bırbırınden çok farklı ıkı dıldır Beh ram ozcllıkle baba kız dıyaloglarında ve yaşamoykusel anlatı katmanında doğrudan şnr ddını değıl elbette ama şı ırsel bır ddı yoğun olarak kullanmakta dır AJegorık ve metaforık anlatımlar metın ıçerısınde okurun sıkhkla karşıla şacağı ve bu romanı okurken estetık an lamda belkı de en çok haz duyacağı kı sımları oluşturmaktadır Fıpdc okuru nun gozunde oncehkle şaır kımlığıyle varolan Behram'ın Mıras'ta sıkhkla oz deşleştığı anlatıcinın kullandığı şıırsel dd bazen oylesıne yoğunlaşmaktadır kı, yazar oldukça yerınde ve bılınçlı bır ka rar alarak, bu yoğunluğun duzyazının sınırlarını aştığı anlarda, şıırsel de olsa duzyazı ddını terk ederek doğrudan doğruya şıır ddını kullanmakta ve anla tısını şurle surdurmektedır Metnın dor duncu katmanını oluşturan bu şurler yapıtın hacmı ıçerısınde nıcelıksel ola rak oldukça sınırlı bır yer kaplasa da, edebı soylem duzeyınde taşıdığı değer, alışdmış klasık roman yapısının çerçeve sını de zorlayıcı nıtelıktedır Mıras ın ıçerdığı edebı değerın, taşı dığı sıyasal soyleme kurban olma rıskı nın onune geçmek ancak metnın edebı değcrını belırgınleştırerek okuma kat manlarını bırbırınden koparmadan okuyarak şıır ıle destan arasındakı ka raısız dengeyı metnı okurken de koru yarak sıyasal soylemı de edebı soylemı nı organık bır butunluk olarak algdaya rak mumkundur • 749 Açık Pencere den 2000li yıllar 1 •MRT ,İH ASIK İTMAKtVAIIrORUM USTA KALFM MELİH AŞIK'TAN 2000'Lİ YİLLARIN YAZILI BİR FOTOÖRAFI... îiirk haMiııııııı u:>ta kaluıııı Molıtı A'^ık, ?U00 lı yıllara; liirkiytMnrı krıtık ve sıcak yıllarıııa farklı bir i\o/k bakmamızı ,;ı^lıyoı Millıytil'tekı Açık Peııcer« kö^esiııde ÜÜÜÜ'den bu yarıa yayııııl;iiı;iıı ya/ılan bu tarıhı anaforıırı a<.\ tatlı, trajikoınık kesitlorini aktarıyor.. ithoki ttntı .»tırfH '.'..»> K SAYFA 13