Katalog

Tevf ik Taş görüntülerden yola çıkıyor Tevfik Taş, Elma Yayınlannca yayımlanan kitabında otuz görüntü üzerine yazdığı otuz yazıda görüntülerin ardındaki gerçeği arıyor. Lrorunu Ci Cungör CENÇAY f " •• ^ •• •• Gerçek W«<ık lo» «M G erek kışıscl, gerekse toplumsal yaşantımi7 gorııntulenmemış ya da goı ıınt uİLncmcmış olay ve ol gularla doludıır Orneğın açlık çeken bır çocuğun, goı ımcnın otesınde go runenın gostermedığı bır durumu daha vardır Belkı açlığın ncden olduğu beden sel çokuş, gorunmeyenı algılamamızı ko layca sağlayabılır, fakat savaşta, olumle bu rıın buruna gelen çok çocuklu bır askerın korkusu pışmanlığı, bu hukmu bıçenlere hıncı nasıl goruntuye gırcr Lv ıçı kolesı ol muş bır kız çocuğunu anadılını paylaşa mayanbıraılebıreyınıgorunenesığdırmak olası mi'1 Daha bırçok şcy, yaşandığı, oldu ğu anda goruntulenememış olabılır Ya da goruntu, gerçeğı yansıtmada yeterMZ kala bılır Ama butun bunlar gayrı resmı tarıh ış levını de yapan sanat araeılığıyla gun yuzu ne çıkar ve topluma sunulur O nedeale, resmı tarıhın ve ıktıdarların açığa çıkması nı ıstemedığı her şcy, yazarın kaJemı, ressa mın tuvalı, yontucunun heykelınde yaşa mın yansısı olarak yerlerını alırlar Ozgun bır bıçımde somutlaşırlar Durağan saptamalar yapan fotoğraflar ıçın de aynı şeyler soylenebılır Bır fotoğraf karesı çcrçevesı ıçınde sessızce konuşan bır resım, yok edılmedıkçe farklı yorum lamalarla da oKa yenıden gundcmc gelebı lecek ycnıden değerlendırme yapılabıle cek goruntulcrdır Ama bu goruntulere na sıl bakacak, ne arayacak ve nasıl bır sonu ca varacağız BİR RESMİN YORUMU Ernst Fıseher, "Sanatın Gereldıhğı" ad lı kitabında oz ve bıçımı ıncelerken, resım yorumu uzennde de durarak "Bır resmın ozunu yorumlamak kımı zaman guç vc gı nşım olduğu gıbı, sık sık gelışmelı sonuç lar da verebılır Bunu da bır ornekje açık lamak ıstıyorum El Greco'nun Toledo Uzerınde Fırtına adlı tablosunun "oz"unu /ohannesR Becher şoyle tanımlıyor bır başka yorumca "Toledo yıkılmayacak" onermesını "Toledo yıkılmayacak mı? " sor gusıına çevırebılır (Burada bızı ılgılendıren Toledo kentının kendısı değıl, resımlerı dunyanın ıyımscr bır goruntusunden çok farklı bır korkuya tanıklık eden bır sanat çının yapıtıdır) "Bu kenderden yalnızca Uzerlerınden esen yeller kalacak " Bugunun saray gıbı yapıları yarının mo loz yığınlarından başka bır şey değıldır C U M H U R İ Y E T K İ T A P Korkunç şeylcr olacaktır Bır gun gelecek Toledo da yerle bır edıleccktır Belkı de Ll Greco butun anlatım gucuyle bunu soylemek ıstemıştır" dıyor Bır başka yonımcu olan | R Becher yaklaşan fırtınaya dı ken dıken olan otlara karşın ev rensel hrtınanın kendınegetın cı etkısınde kalarak "Toledo yl kılmayacak" çıkarımını yapar Başka bır yonımcu ıse "Heı ıkı yorumda da bulunan kuş kulu nokta bu yorumların oznel oluşların dan gelıyor Herhangı bır zaman doğru bır yorum yapmanın guçluğunu belırtmek ge rekıyor burada Hcr zaman sanatçının ken dısınınnedemekıstedığımsormakgerekır Ama bu soruya bır karşılık verebılse bılc (kı çok enderdır boyle olduğu), kaçınılmaz ıkıncı soru şu olmalı "Neden bunu soyle mek ıstemış'"" Bılerek ya da bılmeyerek, hangı dış guçlere, çağına ozgu hangı etkı lere boyun eğmış? Resme bakan kımse han gı nesnel olçutlere başvurabılır'' Bır sanat yapıtı bır donemın, bır kışılığın havasını ozumsemıştır Ama bu hava yu/yıllardan sonra da dcğışmeksızın kalabılır mı1 Baş ka bır dunyada yapıtın kendısı de başkalaş > maz mi' Bır resmın sanatsal nıtelığı nesnel olarak tartışılabılır, ama anlamı değışık yo rumlara açıktır Bır yapıtın anlamını çozc m Ama aynı zamanda kendımız de ona bır anlam katanz" sonucuna varır L Fıscher ıse resmın yorumlanması ko nusundakı duşuncelerını "Bu anlam her zaman konudan (yanı "bırkentın uzerınde kumelenen fırtına bulutlan"ndan) daha fazla bır şeydır Bu resmın ozunu ya da an lamını en kuçuk aşamasına, yanı elde edı len benzerlık derecesıne ındırger Sanat ya pıtı, gerçeklığın dıştan gonılmuş, ozden ve duşunceden yoksun, yenı ve onemlı ger çeklığı getırmeyen basıt bır kopyası olur Bır sanat yapıtı nesnelen bulup açıklamı yor, onları "suçustu" yakalamıyor, doğada olup bıtenlerı kopya etmekten ote gıtmıyorsa o sanat yapıtının denn anlamı ne ola bılır?" dıyerek belırtır Resmı doğru çozumlemenın yolu, yıne Fıscher'ın sorduğu sonılarda saklıdır Çun ku, yapıldığı yer ve zamandan, ressamının yaşam tarzı ve dunya goruşune kadar uza nan bırçok oğe resmın çozumlenmesınde etken olur Orneğın, çoğu sanatçılar gıbı, El Greco'nun yaşamı da, sanatının gorunme yen, yanına ılışkın ıpuçlannı ıçınde bann dırır Yunanlı anlamına gelen adı, Cervan dan Venedık'e gonderılmış, (portre ustası Tızıano'nun atolyesınde çalışmış tır Onun olumun den sonra aşırı dıncı bır bestecı olan Pa Yunan ressam A lestnna ılc tanısarak Tasosun keskin ve güclu çlzgllerlyle onun etkısı altında Che kanat takmış kaJmış ve yaşamını blr melek yıtırıne dek dınsel olarakçıkıyor anlayışla eserler kar$ımıza uretmıştır Elde edı len verılenn ışığuıda fıgur ve rcnklerı değer lendırmek, aynı zamanda tablonun di doğ ru yorumlanması anlamına gelmez mir' Kuşkusuz bunlar da yetmez Çunku, res samın tanhını büen yorumcımun dunya go ruşu de, rcsme o/nel dc olsa tarıhınden, coğrafyasından, gelenelderden, donemın teknık ve etkılı olan sanat akımlarından ay rıştırmadan, butunluklu olarak bakması, değerlendırmeyı etluleyen ve yonlendıren bır onem taşır tes tarahndan verılen El Grc co, Turk ıstıla sından korkan babası tarafın yazısında hem aradıklarını, hem aradıkla rına nereden baktığını, hem de hayatı ve olayları butunluklu ve doğru kavramak ıçın nasıl bakılması gerekrığını açıklıyor Dunyayı kaba gııç, ıdeolojık ve kulturel saldınlarla bolup parçalayan emperyalısde rın ve yandaşlannın ^ırkın yuzlerını bıraz daha yakından gosterırken, (.aliijmasındakı amacı da "Bır saldırganlığın geçmüji uzerınde du şunmek, aslında onun bugununu ve var mak ıstedığı yerı anlama «.abasının ta ken dısıdır Bu çalışma bıtıp ve yenıden basja yana değıl, bır sureklılığe bakıyor ve bunu gostermeyı amaçlıyor" dıyerek ozetlıyor Pıeter Bruegel'ın ortaçağ dın ve mczhcp savaşlarının nedenını açıklayan Para Çan talarıyla Kasaların Savaşı adlı escrınden edmdığı ı/lenımlennı aktaı dıktan sonra tu teğının dıpçığıne aılesının fotograhnı ya pıştırmış Amerıkalı bır cı ıle kafatası par talanmış Iraklı bır çocuğun totograiları aı a sında daralıyor yureğı Duygıı ve duşunı.e lerını Donııp Amerıkalı erın tufeğımn dıpçığıne bakıyorunı Başka aılelcrın oca ğını sonduruıken ktndı stvdıklcrının to toğrahnı gormenın nt dtmck oldugunu an lamaya çalışıyorum Bu dıjı^ıkle par^ala nan bır kaiadan hşkıran kan donuyor ım gemde Bu tufeğı taşıyan ıdanıın bu fo toğraftakılere bıı daha kavuşamayacağını aklıma gctırıyorum Bu fotoğraf, bu dıpçı ğe yapıştıran elın korkusunu ve zalımleşme sını tartıyorum usıımda' dıyerekbelırtıyor Burada çok onemlı bır noktaya parmak basıvor Tevfik Iaş Dunyamızda her gun ın sanın bıraz daha ınsanlaşmasının yolunu açıacak sayısız olay yaşanırken ınsanın za lımleşmesı neden Korku vc zalımlık lkısı bırbınnı çoğaltıyor, ınsanı yalnızlaş tırıyor Yalnız ınsan ıse korkunun kendısı nc yetmedığı yerde ya ıntıhaı cdıyor ya da zalımleşıyor "Be/dıren Bolum'dı. çalışmasını bırçer çeve ıçıne oturtuyor Tevfik Taş Ve dıyor kı "Bu çalışma, gorsel dunyayı estetık ala nın sınırları ıçınde kalarak değerlendırmı yor Yaptığıma, olsa olsa goıscl yaratıların lçındekı btldırının polıtık bakıından basıt çeyenıden uretılmesıdıı dıyebJırım tmge sını ve etkı gucunu sozle yaratan sanatlar ıçın, gorsel aîanın sonsuzca genış olanaklar sunduğunu bılıyorum Ama bu yazılar, ede bı bırer metın olmaktan çok, gorsel olanla, edebıyatınolanaklarını polıtık bakımdan bırleştırme çabasının urunlerıdır " CÖRÜNTÜLERDEN SORULARIN AĞZINA Tevfik Taş, goruntulenn ozune erım ka zandırdıktan sonra, bılıncımızın en aydın lık yenne emanet edıyor soyledıklerını Her yazı, bır dolu soruyu çağırıyor Orneğın, baktığını/ bırıncı goruntu kar şısında, şışman bır beyaz elın avucunda ın ce marsık çubukları gıbı yatan beş parma ğın, olu bebek uysallığıyla bekledığı ıyılık mıdır' Iyılık nedır^ Guçlulerın tekelınde olan lyılığı guçsuz nasıl karşılar' Insanca yaşamanın dayanaklarını kuran ıyılık de nen bu gostermclık davranış değıl mıdır' Ya da ıkıntı goruntuyu ızlerken Pıslıklerın bır kova su ve bır parça sa bunla gıdertleceğını sanan ve bır esırı U S New Jersey gemısınde çırılçiplak soyarak guvertede yıkanmaya zorlayan faşızan zıh myetın askerlerı sergıledıklerının, kendı dramları da olduğunun farkına varmaya caklar mı? sorularını sormadan geçemı yorsunuz Bunlardan başka, Irak saldırısı, ateşkes ve barış aldatmacası, Kırklarelı multecı kampı, Manısa adaletı, Cıhat Aral'ın goç ve çop ınsanlanyla 2!ehra Aral'ın kayıp anne len ve daha bırçok sorun gorunuşlcrden sorulara uzanıyor Insan onuru, sevgısı ve haklarının, kar deşhğın, ınsanca yaşam mucadelesı yapan ların, demokrasının uzerıne yerleştırılmış tuzaklann mımarlarına sorulmuş sorular bunlar • Göninüş ve Gerçek/ Tevftk Taş/Elma Yayınlan/176 s SAYFA 23. CÖRÜNÜŞ VE GERÇEK Buraya kadar ettığım soz ve yaptığım alıntdar, konuyu Tevfik Taş'ın kıtabına getırmek ıçındı Tevfik Taş'ın "Gorunuş ve Gerçek" (El ma Yayınlan/ Nısan 2003) adını taşıyan kitabında gonıntuler ve bunlardan çıkışlı otuz yazı yer alıyor Kıtabın adından hareket edersek, "Tev fık Taş gonınuşlenn ardındaki gerçeği mı arıyor ya da gerçek olan goruntulenn açım lamasını mı yapıyor" bıçımınde sorular gelıyor aklımıza Yazar, "Alışılmış Sayfa" dedığımız gınş SA Yl 740