Katalog

dınlcnn aksınc yazımızın başında da ımle dığımız gıbı ayrıcalıklıdır Gcnel bır çerçe vedc kavım esasına dayanan bu dının temel değerlerı arasında 'ustunluk' sıfatı Tanrı 'nın emrıyle onlara verılmıs, tır Tevrat'ın bır çok bolumıındc bıınu destekleyen sozler Ya hudılcrı yonlendınr/cesaretkndırır Bıryan dan da 6 yuzyıllık ımparatorluğu yıkan onun yerıne genç bır laık cumhunyet kuran Atatıırk ve arkadasjarı Furkluk kımlığını one çıkarmak ıstıyorlardı Onların amatı da buyenı kımlık ıleolası bırbolunmenın, par çalanmanın onunu kesmektı Osmanlı do nemınden kalan tckkeler zavıyeler, dergâh larkapatıldı Şeyhlık şıhlık, ımamlık, hoca lık gıbı dıne dayalı unvanlar ıptal cdıldı Bu uğurda ıstıklal mahkemelcrı bıle kuruldu tslam dınının yenılığe/açıklığa kapalı olma sından kaynaldanan bağnazlık nedenıyle se rıat ısteyenlerın onu kapatılmak ıstendı Eğı tını kurumu ycnıden duzenlendı Bırçok ko nuda reform yapıldı Hcı şcyc karşın, Me nemen (Kubılay) olayı, V v n Saıt Isyanı, Dersım îsyanı gıbı daha bırçok olay meyda na geldı Boyle bır ortamda dınsel kımlık ayrıcalığı 'duzenı' bozabılırdı Yahuddık da hıl hıçbır dınsel ve etnık farklılığa ızın verı lemezdı Turkleşmek adı altında, butun bunlar ortuşturulmek ıstcnıldı Yazar buna karşıçıkan goruşlensavunuyor Yahudılerın bu uğurda bır Turk gıbı çalışmalarını eles, tırıyor Kendı cemaatlerını unutup, kışısel beklentıler ıçınde olmalannı yadsıyor Yahu dılığın o donemlerde laıklık kısvesı altında buyuk zarar gorduğunu one suruyor JNUTULAN İLKELER Rıfat Balı'nın ıtırazları bununla da bıtmı yor Ya?ar cıımhurıyet donemındekı siyası sısteme karşı çıkmak ıstemıyoı () da daha çok kcndı dınınden olanların aymazlığına kızıyor, tunaatın temel ılkclcıınm ıınutul masına ısvan tdıyor Varlık Vtrgısı nedenıy le bırçoğunun ka/ık yıdığım anlatıyor Turkleşmek ugruna duştuklırı durumu çar pıcı belgcleıle kanıtlıyor lsraıl ın kurulma sına yardım edeteklerınc, 1 uıkleşmenın nı metlerınden yararlanmayı (nemalanmayı), kışısel çıkarlarına yeglcmelermı dışlıvor sert ıtıtazlardabulıınuyor Cumhunyıtınsozko nıısıı doncmlcıınde çogu Yahudının 'ger çek bır gıbı Yahudı' gıbı yaşamadığını soy luyoı Bııgıın Yahııdılık bclıı Iı aşamalaı dan geç mış ıçındc yas^ıdıkları toplııınlaıla o/dış le^mış bır konıımdadır Na/ı Almanyası n dakı olaylar çoktan unutulmu^tur Oıtaılo gıı dakı olaylar nedenıyle Av rupa ıılkclcrının buvuk çoğunlugıı Yahııdıluı tehlıkelı gor ınektc dı^laınayaçalışmaktadıı Yapılanan ketleıdc Avrupa'nın % 59 u tsraıl'ı dunya nın en tehlıkelı dcvlctı olaıak bcyan etmış tır Bu çok du^undurucuduı Şalom gazete sı bcnzcı haberlerı, ıstatısiıkı bılgılerı he men her hafta dıızenlı olaıak yayımlamak tadır Yahııdılık duşuncesı temel olarak Israıl'ın dışında başka ıılkelerde varlığını surdurebl lıı mı SOIUSLI oncmlıdıı Bu ınanunın ıçınde ya^adığı toplunıla entegre olması, Yahudılı ğı ne oranda etkıleı s Ya/arın bu soruları olumsuz yamtladığını duşunctck olursak şu sonuca varabılır mryız' Yahııdılık kendı vatanları hancındc hıçbır ulkcde tam anla mıyla yaşanamaz ve uygulanamaz' Bır Yahu dı kendı ınancını ıçındekı toplumla ortuştu rerek yaşayamazsa, belırlı bır odun vcrmesı gerekır (mıV Rıfat Balı, cumhunyet donemınde bu odunun çok fazla verıldığını, kendılerıne bu konuda haksızhklar yapıldığını soyluyor Bu arada Yahudılerın unutturulmaya çalışılan hatalarını da gozler onune sermekten çekın ıruyor Neresınden bakılırsa bakılsın, cumhunyet doncmı bu açıdan tartışmaya açıktır Yazar i\â bunun bılıncınde olarak, ustıı kapalı olan, aydınlatılmamış bazı konuları gun ışı ğına çıkarmak ıstıyor Benzer konulara ılgı duyanlann merakla okuyacakları bır kıtap, "Devlet ın Yahudı len ve' Otekı' Yahudı " • Devlet'in Yahudileri ve 'Oteki' Yahudi/ Rıfat Balı/ tlettşım Yayınları/ 479 s U M H U R İ Y E T K İ T A P Leyla Ruhan Okyay'la öykülerini konuştuk I.csl.ı Kıılı.ııı ()k\,ı\ (.M'IKI I ORMAN Leyla Ruhan Okyay "Cölgesi Güz "den sonra ikinci öykü kitabı "Ceyikli Orman ile çıktı okurlarının karşısına. Leyla Ruhanla bu kitabını konuştuk. "i NurgulATEŞ •• yku uzerıne du\uncelerımz nelrr? Stzın ıçın oykunun anlamından ve oykuculug'u nuzde çızdığınız yoldan soz t dı r mısınız •* Oyku yaşamın ıpuçlarını, o/ıınu veren bır edebıyat turu bence leknığı ı^Icvı^ı ve uslubuyla kısa bır zaman dılımındı geçme sı, çok A/, sayıda olayla orulmesı ba/en olay bıle gcrcktırmeycn bır tek karakter ya da kuçuk bır a> rıntıyla yakalanan ya^aın gerçe gını ı^lemesı benı heyecanlandırıyor Kısa olduğu olçudc >ogun olması, ya/ılınayanla rın suskunlııkların arkasındakı katmanlara ulaşddıkça çogalnıası, zengınle^mesı de Oyku ya/maya başladığımdan bu yana ya şamı algılayüjiın oyku suzgecındm gtçıyoı Benı etkıleyc n bır dıırum ya da herhangı bır dıyalog oykuyt donuşebılıyor Bıtıni!) gıbı goııınen bıı ovku bıle bende ıı/un sııre ge rı donıışlerİL gclı^ımını sıırdıırıı\or O OvkutulugıınuİL çi/dığım yol ıse yazdı ^ım oykunun o/gun ınandıııcı \e yalın ol masına lalı^ryorıım dıyebılırım Betımlcdı gım mekânlar oluşturduğum atmosfer ıçın de eğer oyku ıstıyorsa, sınematograhk bır anlatımla oykunun okuru ıçıne almasını sag lamaya çalışıyorunı Çunku sınematografık anlatım hareket getırıyor oykuye Okıır ra hatlıkla sahnevı go^unde canlandırabılıyor, oykunun ıçınde yer alıp kahramanlardan ya da ızleyenlerden bırı olabılıyor Yazdıklarımda, Isaac Babel'ın edebıyat uğraiji ıle ılgılı soyledığı Hıçbır demır ok yııreğı, do^ru yere konmu^ bır nokta kadar dcrındcn dclıp geçemez tumcesının çağrış tırdıklarını uygulamaya çahijiyorum nokta yı doğru ycrc koymaya Oykulerımın uzun yülar sonra da okuna bılmesı, ya da bır oykumun okurda ız bıra kıp yenıden okuma ısteğı uyandırması be nım ıçın çok onemlı Bu nedenle yaşamı mın sonuna dek 'ıyı'nın peşınde olacağım Bır gun, ız bırakacak, o 'ıyı' oykunun CÖÇUN DUŞÜNOURDUKLERİ Öykulerınızdc go<, çokkullandıgınızhır tema tlk htabınız Golgesı Guz'de "Onlar Içın dt Dıkmijtı" ya da yenı kıtabımz Geyık lı Orman 'da kıtaba adını veren oyku 'Geyık lı Orman bunun en guzel omeklen Goçun sıze du^undurduklerım, oykulerımzdekı ye rını anlattr mısınız ? Evet, goçle savrulan ınsanların dramı benı oteden berı hep ılgılendırdı Belkı, bı raz da goçmen kokenlı olduğumdan Insanlık tarıhı boyunca savaşlar, polıtık antlaşmalar, yaşam kaygısıyla yerlennden yurtlarından olan ınsanların, yas,adıklan, 74O edebıval vapıtlarında sıkça kullanılmııştır tlk kıtabım 'Cıolgesı (ıiız'de sızın so/ et tı^ınız ovku dı^ıntla bu sorunu ısje\cn ıkl oyku daha var Dengt Sırığı Kaydı' ve 'Pa saport' sava^tan kaçış oykulerı Croçmenlerde clo^ııp buyııduklcrı top raklara bır gun gen donme ozlemı hep \ar dır Onlar çocuklarını torunlarını hep bu anlatılarla buyutur gdencklerını gorenek lertnı danıak tadını aktanrlar Memlekıt lerınıno hıçbır yerlcıebenzemeyen , hava sından suyundan so/ ederken bır gun ora lara donme ısteğını vınelerler Anlatıların, suskunlııkların arkasında hep acı ve buyuk bır ozlem vardıı Duş kurmaktan hıç vaz geçme/Jer Kurdukları duşc ınanır ınandı rırlar 'Ceyıklı Orman'da da bıınu anlat tım Buoyku, aılemın oykusu Yıllar boyıı aıle buyuklerımın anlattıklanndan, 'o yerle nn havası suyu, meyvelerı, dağları 'baş ka ydı Ben o 'ba^ka'yı, merak cttım, ozle dım O o/lemı, 'Geyıklı Orman'ı yazdım AYRIKSI BİR ÖYKÜ "Sustu" adlı oykunuz, Geyıklt Orman'tn ıçınde çok aynkit bır oyku Hcmen goze çarpıyor bu Bu oykunun ortaya çıkış seruvenı nedır? 'Sustu', on beş oykucu ve çızer Tan Oral'lın katılımıyla çıkardığımız 'Fırat'a Kanşan Oykuler' kitabı ıçın yazılmış bır oy kuydu Ayrıksı olmasmın ncdenı, aynı kı tapta yer alan dığer oykumden farldı bır us lupla yazmak endışesıylc kaleme almış ol mam Çunku 'Fırat' Kanşan Oykuler' kıtabının ortaya çıkma nedcnı, Bırecık Barajı suları altında kalan koyler Zcugma ve yaşa nan ınsanlık dramına dıkkatı çekmektı Bu nedenle ıkıntı oykum 'Sustu'da da aynı ko nuyu ışlemehydım 'Onlar Içın de Dıkmıs, tı' oykusunde sızın de soz ettığını? gıbı zo runlu goçle yaşananlar anlatılıyordu 'Sus tu'da ınsanlık dramının yanı sıra antık ken ün, kulturel mırasın sulara gomuluşunu mı tolojık oğelen de kul lanarak anlatmak ıs tedım "Antmon" adlı oykudı, kadıtı ve er kcğın tınstlltge ne kadar farklı baktığı nı anlatıyorsunuz Gonul kırgınlığtnı çokıntt bırdıllt gos terıyorsunuz bıze Evet, Ane mon'da kadınveer kek açibindan cın sellığın ırdelenme sı var Bunun yanı sı ra erkeğın (kı ıkı ta ne erkck kahraman var) kadına bakı^ına kadın kahramanın yanıtı da var Bu ya nıtta gonul kııgınlı ğının 'ınce bu dılle dıye tarıfledığınız' anlatılması ısc hsıl tı'nın g Anlatılmak ıstene nın yuksek st. sk de ğıl de, fısıltı\la anla tılmaya çalış,ılniası nınetkısidı>L du^ıı nuyoıum \aşamı algılayı^ım ı p ıralcl bır anlatımı o\kude uygulamaya çalı^tım Kahranhinlarıınzdan soz t dc lını ını bnaz Ntçın g( )i< llıkh çocı/klar ve kadınlar^ Yaşlı ınsanlıir dti ıar Bıı uçiı/ı neyt dıi\<ıııı\oı ? Kadınlar çunku ben kadınım vc onl.ııı çok daha ıvı tanıvoıum Duygulaıı duşıın celerı tepkıltrıjlt çı/dığım karakutın salıı cılığını daha ıvı vcrtbılıvorum Kadınlar ya^lılarveçotuklaıın yaşadıklarını dm.ıılı lıklarını, o/lenılmnı aktarmayı ısttdığım ıçın daha çok onları v azıyorum A\ ı ıc ı er kek kahramanlarım da var tabıı Ornegın 'Ada Vapuru'dakı Halıl Bey, 'Nu' oykusun dekı Renan Bey ^ehmuz, 'Geyıklı Or man'dakı jmıa Benı etkılcyen heı şcv oy kııye donuşebılıyor Ben şunu yazatagım dı ye yola çıkıp yazdıgım oyku sayısı çok AZ. BU nedenle kahramanlarım da, oykulenm de yuregımın yonlendırdığı doğrultuda şekıl İeruyor Oykulerınızdekt tyımser bava ımam çok etkıltyor Ne kadar kolu, ıç burkan bır olayı da anlatsamz anlatışınızda bır tytmserlık var Bu tyımserltk, ya^ama bakış açtntza mı dayamyor? Evet, lyımserlık bıraz da benım doğamdan, yaşam felsefemden kaynaklanıyor galıba Bu nıtclemeyı sızden başkalan da yapıyor Yazarın yurek atışları ıster ıstemez yansıyor yazdıklarına Olumun doğallığını, yaşamın huzun yuk lu olduğunu olgunluk yaşında daha ıyı kav nyor ve algıladığı gıbı de aktanyor ınsan Anlatmak ıstedıklenmı uzun uzun, acıtarak, kanatarak anlatmak yenne, yaşananlara da ır ayrıntılan sezdırerek vermek ıstıyorum Yaşamın, buyuk olçude huzun yuklu ol duğu gerçeğını benım gozluğumden, oyku anlayışım, duygularım ve o oykunun taşı masını ıstedıklenmle harmanlayarak kurgu luyorum • Geyikli Orman / Leyla Ruhan Okyay / Can Yayınları SAYFA 17 SAYI