Katalog

O K U R L A R A Fıkret Otyam denınce, ozellıkle benım kuşağım ıçın ınsanın akltna Cumhurıyet gazetesınde yayımlanan o unutulmaı roportajlar geltyor Elınae fotoğraf makınesı, sırtında çantası ve uyku tulumu, guleryuzlu, babacan bır gazetea goruntusu de bu roportajlara eşlık eaıyor belleğtmde Sonra edebıyat ve sanat dunyası ıle ılışkılerı, yazar ve sanattılarla kurduğu dostluklar Turk gazetecılık tanbının unutulmayacak adlanndan Fıkret Otyam 1926 yılında Aksaray'da doğdu Ilk ve ortaoğrenımını burada tamamladı Devlet Guzel Sanatlar Akademısı Bedrı Kahmı Eyuboğlu Resım Atolyesı'nden mezun oldu Gece Postası, Son Saat, Dunya, Akın, Ulus gıbı gazetelerdekı çalışmalarından sonra Cumhurıyet gazetesıne geçtı 1979 yılında emeklı oldu Bazı kıtapları nedenıyle hakkında dava açıldı, yargılandı ve beraat ettı Gazetecılığının yanı sıra resım yapmayı da surdurdu Pek çok fotoğraf ve resım sergısı açtı Doğu ve Guneydoğu Anadolu gezı notlarından oluşan Koportajlarını 'Gıde Gıde' adıyla kıtaplastırdı Gazeteahğımızın bu saygın adını bır kez daha selamlıyoruz Bol kıtaplı gunler Murathan Mungan'ın yapıtlarında ortak bir kimlik bulmak zor. "Yüksek Topuklar," "üç Aynalı Kırk Oda." ve nihayet "Çador" şiir kitaplarını ve denemelerini tamamen konunun dışında bıraktığımızda bile birbirlerinden olabildiğince uzak yapıtlar. oğıı sanatçinın bellı bır tam vardır, bır romanı nı ya da şıırını okııduk tan sonra dıger eserle rınde ımzasını tanımaya başlarsınız Aynı şekıldc bcstccı lerın dc mclodılcrınde kışılıklerı hıssedılır, Beethoven'ın Mo zart'ın escrlerını tanıyan bın, bu bestecılerın daha once duymadı ğı bır eserını duyduğunda, kımın tarahndan bestelendığını cahmın eder Bır de sanatçılar var kı, çok değışık turlerdc eserlcr verdıkle rı ıçın tam olarak kımlıklcn ya pıtlarında kendını gostermez Orneğın Pıcasso'nun çok farklı tarzlarda yaptığı resımkrı vardır, her doncmını ıyı bılmeden, bır resmın Pıcasso'nun clınden çıkıp çıkmadığına cmın olamazsınız Murathan Mungan da bu tur sa natçılardan son bırkaç yıldır onun ım/asıyla yayımlanan her şeyı okuduğum halde ortak bır kımlık bulmakta zorlanıyorum "Yuksek lopuklar," "Uç Aynalı Kırk Oda," ve nihayet "Çador" şıır kitaplarını vc denemelerini tamamen konunun dışında bı raktığımızda bıle birbirlerinden olabıldığınce u?ak yapıtlar Yaza rın eserlerınde ortak bır kımlık bulmak çok zor Belkı Mun gan'ın son donem eserlerındekı tek ortak ozellık kusursuz Turk çesı, bunun dışında, ne konu ba kımından ne de konulara yakla şımında bır ben/crlık bulmak mumkun Bır başka konu, genelde sevdı ğımız yazarların kıtaplarının hepsını aynı duzeyde sevmesek de, yargılarımızda bellı bır tutar hlık vardır, Murathan Mun gan'ın roman vc oykulerıne karşı boyle bır tutarlılık hıssetmek ıse epey zor, "Yuksek Topuklar"ın aldığı olumsuz eleştırılerın he men hcpsı çok yerındeydı, boyle bır romandan sonra gclccck ya pıtın da bır başyapıt olmasinı beklemıyordu okur Asuman KafaoğluBüke hakkında hıçbır bılgı verılmıyor, Sclâh ı bulmuş olması <\A Akh bar'ın yapayalnız yaşamında bır anlam taşımıyor Akhbar kuçuk yaşta babasını yıtırdıgı ıçın ve yurda dondu ğunde once yeğenının sonra da erkek kardeşının olum haberlerı uzerıne, erkekler dıınyası ıle son bağlarını da koparıyor, genç er kek nufusunu savaşta yıtıren bır toplumda doğaJ olarak yalnız kalıyor Yaşamla tek bağının ge rıde kalan kadınları yenıden bul masıyla gerçekleşeteğı ınancıyla, annesı, kardeşı ve ablasinı ara maya başlıyor Bu arayışın ım kansi7İığını okur Akhhar'dan daha once gormeve başlıyor ka dınların hıçbır varlık 171 bııak madan yaşam surduklerı bır dunyada, aranan kadınlar elbet te bulunamazlar Varolma bıçımı olarak once kışılıklcnnı sılmelerı daha sonra da cısımsızleşmelerı gcrckır çunku 17 bııakmaları tark edılmeicrı hatta gorunmele rı ıstenmıyordur ' Gorulmek ıçın daha çok gorulmek ıçın yuzyıllardır suslemp durmuş olan kadınlar, şımdı ve burada gorulmernek ıçın varlıklarını ha vanın boşlugundan bılc sılmeye çalışıyorlardı " KAYCAN ZEMİN "Çador" kadının ortunmesı uzerıne ılgınç bır tartışma başla tıyor Gelenekscl bır başortusu olan çador ıçın Akhbar'ın tanıdı gı bır polıtık surgun yaşayan ka dın şunları soyluyor "Çador, an nelerımızın, nınelerımızın gele neksel ve masum başortusu de ğıldır yalnızca Kafalarımızdakı koprudur Ortunmek bır ahlak halıne gctırıldığınde, arkası mut laka gelır, karaıa karara gclır Ortunmenın sonu yoktur Ka dınlar kefenc kadar ortunmek zorunda kalır" Mantıkta kaygan zemın denı len bu arguman bıçımı, kuçuk ve onemsız gorunen bır şeyın, gıt tıkçe buyuyerek ıçınden çıkılmaz hal aldığı durumlar ıçın kullanı lır Burkaya gıden yolu çador mu açar gerçekten'' Dunyanın bır çok yerınde koylu kadınlar baş larına pratık anıaçla eşarp bağ larlar, bunların hepsının alılakla ve ortunmeylc bır bağlantısı ol dugunu soylemek zor Sanırım bu argumanda da kılıt nokta or tunmenın ahlak halıne gelmesı, sorun burada başlıyor Kadının, erkeğın ahlakı olarak gorulduğu andan ıtıbaren zaten kaduı kendı bedenı uzerınde soz hakkını kay betmış oluyor Turban, yemenı, başortusu fark etmıyor Hepsı kadının eksılmesıne ve sonuçta hıç olmasına doğru gıdcn emın yolda kılometre taşları gorevı go ruyor sadece "Çador" bır romandan çok, kadının ortunmesı ve kımlığı uzerıne ya/ılmış bır deneme gıbı Şıırscl dılı çol havasını soluma mızı sağlıyor Mungan'ın eşsı/ guzellıkte anlatımı ba7i yerlerde şiir tadı bırakıyor gerıde • www.yazinsanati.com (yenılenmiş haliyle) [email protected] Çador / Murathun Mungan / MetiK Yaytnlan / 2004 / 106 \ Yazın sanatı MURATHAN MUNGAN ÇADOR Çador Ç Murathan Mungan ın "Çador'u blr romandan çok kadının ortunmesl ve klmllgi üzerlne yazılmı$ bir deneme gibl TURHAN GUNAY imtiyaz Sahlbi çağ Pazarlama Gazete Dergl Kıtap Basım ve Yayın A$'yl temsllen Cumhurlyet Vakfı adına llhan Selçuk Cenel Yayın Yönetmenl Ibrahim YildızOYayın Yönetmenı Turhan Gunay Sorumlu Mudur Mehmet Sucu vCörsel Yönetmen Dilek Akıskalıo Baskı Merkez Cazete Dergi Basım Yayıncılık San ve Tic A$ Barbaros Bul No 125 BEŞİKTAS Idare Merkezi Türkocağı Cad No 3941 Cağaloğlu, 34334 Istanbul, Tel o (212) 512 0505 • Reklam cüçlu Erişim Grubu Cenel Mudur Nuray özbeko Cenel Mudur Yardımcıları Alsev Sarıoğlu. AN Tablacı. Mlne Akdağ C U M H U R I Y E T K İ T A P TAP YILANIN İZİNDE "Çador" yıllar sonra yurduna donen Akhbar'ın hıkâyesını anla tıyor Akhbar'ın gurbette yaşadı ğı yerlerı ve donduğu ulkenin neresı olduğunu bılmıyorıi7 ama bu çol ıklımındekı ınsanların mın tanları ıi7erıne harmanı gıydıkle rını, kadınların burkalar altında gızlcndığını bılıyoruz Bıınlaı Akhbar ın ulkcsı hakkında bılgı veııyor bıze Roman, Akhbar ın ozlemden çok korku hıssederek yurda donuşu ıle başlıyor, ulke sınde gorduğu ılk sahnede ve dınledığı ılk hıkâyede kendı hıkâ SAYI 732 yesının de saklı olduğunu kısa za manda anlıyor Akhbar Murathan Mungan "Çador"un başında Akhbar'ın çocugundan bır anı anlatıyor "Çocukken bır kez bır yılanın ardına duşmuş, sonra da kaybolmuştu Pek bu yuk olmayan bu yılanın boyuna posuna bakarak onun tehlıkesız bır yavru olduğunu du^unmuş, bu vu7den kendısıyle onun ara sında bır yakınlık kurmuştu Bır anda yol kenaıından lırlayarak buyuleyıtı kıvrımlarla çokın baş ladığı açıklıga yonelmı^tı yılan Yenı yukselcn gune^ın altında ço lun yuzeyı bır kağıt kadar duzdu ardında kendı govdesınden yı lankavı bır ız, ağırlığından bır yol bırakarak kıvrıla kıvrıla ufka doğru suzulmııştu Akhbar'ı bu yuleyen buydu " Ağırlığından bır yol bırakan yılan temasına roman boyunca sık sık gonderme yapılıyor Ro manın sonlarına dogru "Havat ruha amacını vermıştı Yol bul mak ıçın değıl aranıak ıçın dı"(s 98) sozlerı bızc yenıden yı lanı çağrıştırıyor Akhbar ın aıa yışını yolu olarak belırledıgını ve sonunda sadece varhğının agırlı ğından oluşmuş bır ız bıraktığını goruyoruz Yılan, karşımıza kadınla ılgılı bır bolıımdc yıne çıkıyor "So kaktakı tek tuk kadınlar kendıle rını sokaklardan hemen sılınmesı gereken lekeler gıbı hıssedıyor olmalılar kı geçtıklerı yerlerde çabuk adımlarla hızlı hızlı yurıı yor havanın bosjuğunda kendı lerınden bır ız bırakmamaya çalı şıyor varlıkları bır goruntuye, goruntulerı bır ağırlıga donuşsun ıstemıyorlardı " Bu anlamda, ya s,am gerı bıraktığın ız ıse, başka deyı^le varlığın anlamı gerıde ka lan ız ıle olçuluyorsa kadın gerı de hıç ız bırakmayan bır varolma bıçımını seçmeye zorlanıyor Her anlamda "ağırlığı" olmayan cıs me donuşturulmuş kadınlar, burkaların altında saklanmaları ıstenen HİÇLİK VE KADIN Çador" kadın uzerıne yazıl mi!} bır roman ama paradoksal bıçımde romanda kadın kahra man olmadığı gıbı kadın tasvırı dc yok Aslında romanda Akh bar'dan başka karakter yok Se lâh adlı bır arkadaşıyla ılgılı bır bolunı olmasına rdğmen, Se lâh'ın karakterı ya da geçmışı SAYFA 3