Katalog

Epıkuros butun zengınlerın ılle de mut suz olması gcrektığını soylemıyor tabıı Var lıklı olanlara karşı cahılce saldınnaktan ıle n gıtmeyen bır yakJaşım olurdu bu Galıba o şunu soyluyor Hcm zengın hem de mut lu olan ınsanları ıncelersenız, lıstenızdekı bu uç şeyı onların yaşantılarında bulursunuz Yanı bu ınsanların dostlan vardır ya da da ha modern bıçımde ıfade etmek ıstersek ya şamlartnda sevgı ve aşk vardır Aynı zaman da ozgurdurler, ne kadar meşgul olurlarsa olsunlar kendı gundemlerını kendılen belır lerlcr, kcndı yaşamlarının dcnctımını kendı ellerınde tutarlar Ayrıca sıkıntılannın da de netımı kendı elllerındedır Işte ınsan mutlu olmak ıçın bunlara gereksınım duyar Bu uçu olmadı mı mutluluk da olmaz " Yaşamıyor olmak hıç de korkunç bır şey değd, bunu tam anlamıyla kavramış bır ın san ıçın hayatta katlanılamayacak hıçbır şey yoktur " Epikuros Itıraf etmelıyım kı ozelltkle 7O'lı yıllarda populer olan mutluluk arayışına ılışkın bu yaklaşım benı bıraz rahatsız edıyor Insanla rın 'Don't ıvorry, be happy' slogantyla ozet leyıverdıklerı bu yaklaşıma ısınamadım ben Yanı 'Sen mutlu ol, hıçbır şeyı kafana takma, genye kalan her şey boş ' Bence bu çok ttt a Evet, tabıı bu çok bencılce bır yaşam fel sefesı halıne de getınJebılır, yalnı/ca kendı nızı, kendı mutluluğunuzu duşunduğunuz bır felscfc Ama şunu hatırlamakta yarar var Epıkuros'un en temel goruşlennden bın de tum ınsanlığın bır butun gıbı algılanabılece ğıdır Yanı pek çok filozof gıbı, hatta pek çok dın fdozofu gıbı o da başkalarının canı ya narsa bu mutlaka bır gun senın de canını ya kacaktır, dıyc duşunmuş Aslında Epıkuros felsefesı toplıı yaşamı vurgulayan, toplumu vurgulayan bır felsefe I yuzyılda yaşamış olan Romaltfilozof Se ncca vı konu alan bolumu okuyunta benım akltrna tnulgıldl Doğru Çok doğru bır tespıt Seneca'ya gore felsefe bızım felaketlerle, sıkıntdarla, talıhsızlıklerle başa çıkmamı/a yardımcı ol masi gereken bır dısıplındır Soyledığımz gı bı dın kıtaplarının pek çoğu da aynı şeyı amaçlıyor İabıı lncd de Scneca'nın yaklaşımı şu Pek çok alanda kı beklentılerımızı azaltalım Ona gore sıkın tıların ve tatmınsızlenn temel nedenı bek lentılerımızın çok buyuk, çok fazla olması Kendımıze, çevremıze bakınca bunun doğ ru olduğunu gorebılınz Sız havaalanına ye tışmeye çalışırken trafık sıluşınca mutlu ol mazsınız belkı ama avazınız çıktığı kadar da bağırmazsıruz Ama eğer yolun açık olaca ğını umup da bcklenmedık bıçımde trafiğe yakalanırsanız ofkelenıverırsınız Sene ca'nın ofkc uzerıne yazdıkları gerçekten çok dgınç Ona gore en buyuk ofke şaşkınlıktan kaynaklanan ofke Bu şaşkınlığın altında da her şeyın lyı olacağına ılışkın bır ıyımserlık yatıyor Yanı ışler umduğumuz gıbı gıtme yınce once şaşırıyor, sonra ofkelenıyoruz Bu yuzden her şcyc hazırlıklı olmalıyız, ancak o zaman sakın olmayı başarabılırız ANAHTAR SÖZCUK Sıze Seneca ıle ılgılı olarak asıl sormak ıs tedığım şu Seneca 'nın yaşadığı donemlerde ınsanlar kendılenne talıh getıren bır lanrı çaya ınanıyorlardt Fılozofun o donemde ın sanlara, bu tannçaya asla guvenmeym dıye oğut vermesı tlgtnç değd mı> Tabu çok ılgınç Seneca, ınsanlara talıh getırdığıne ınanılan bu tanrıçadan çok soz edıyor Romalılar bu tannçaya çok ınanıyor, ona çok değer verıyorlarmış ünlar bu tan rıçanm bırdenbıre sızı servete, şansa boğa bdeceğıne, ama aynı hızla elınızdekı her şeyı alıp goturebdeceğıne ınanıyorlarmış Bu radakı anahtar sozcuk bdınmezlık Neyın ne zaman geleccğını bılemıyorsunuz Aslında bız genellıkle kendı yaşantımi7i tumuyle denctleyebddığımi7i sanarak hata ya duşuyoruz Oysa yaşam bızı oyle yerlere surukleyebdır kı Denetımın clımızde oldu ğunu sanarak yaşarken başımı/a beklenme dık kotu bır şey geldığınde yılulıverıyoruz Işte bu yuzden Seneca ınsanlara bu tanrıça UMHURİYET KİTAP SAYI orneğını verıyor însanlar soyledıklerını ıyı ce anlayabılsınlcı ve hıç unutmasinlar dıyc boyle çok populer bır tanııça ımgesı kulla nıyor Yanı ınsanlar bu talıh tanrıçasınm adı nı her ağızlarına aldıklarında ayakları altın dakı zemının ne kadar kaygan olduğunu ha tırlasınlar ıstıyor fılozof Çunku talıh tanrı çası bırdenbıre, geçerlı bır neden olmaksı zın sızı talıhsızlıklere boğmaya da karar ve rebılır Evel, bu anlamda bıraz Budıst felsefestnı akla getırıyor soyledıklennız Bıze comertçe venlenlı re aldantp bunlartn kalıcı olduğunu duşunmeyelım, yanı Dolayntyla dını oğre/ı lerden de ayrılıyor, çunku dını oğretılerdt Tanrı ya nıutlak bır ınant, bır tesltmtyet var Evet, bu arada ben Budısderın goruşle rıne tumuyle katddığımı soylemelıyım Ta bıı Budıst felsefe ıle Stoacılık arasında (bı lıyorsunuz Seneca bır Stoacı ıdı) bır takım benzerlıkler bulmak mumkun Ama ben dı nı oğretderde de benzer bır yaklaşım yaka labdıyorum Orneğın Eyup Kıtabı'ndan, Tanrı'nın yontemlerını anlamasa da Eyup'un bunlara ınanması gerektığı sonu cu çıkıyor Bunu şoyle de yorumlayabılırız Doğa bazen ınsanın aleyhıne çalışsa da, ın san kendını evrenle, doğayla bır butun ola rak gormelı Bu da Seneca'nın bıze soyledık lerıyle ortuşuyor BEDENLERİMİZLE BARIŞALIM Bıraz da Fransız filozof Montatgne'den soz edelım ıstersenız Montaıgnt btzt seçkın altğe'yadadahasonralan duşunceadamı dı ye nttelenen ınsanlara yaklaşım a^ısından gerçekçılıkten uzaklaşmaya karşı uyartyor muydu ? KesınlıkJe uyarıyordu Bence onun asıl soylemek ıstedığı çok zekı olmanın hayatta kı en onemlı şey olmadığıydı Antık Roma ve Yunan donemlerındc yaşamış ve ınsan aklını ovup ınsanı goklere çıkarmış filozof ları daha ıyı anlamaya çalışmanın pek çok yolu vardı ona gore Montaıgne felsefesı, zıhnın zekânın, bı lıncm sıze ne turden sonınlar getırebılece ğını ırdelıyor Bu sorunlardan bırı de kışı nın dunyevı şeylerden vc ozellıkle de beden le ılgılı gerçeklerden uzaklaşması bunları yabancı bulması Yanı bır sempozyum sı rasında ga/ çıkarma gereksınımı duyan Pla ton bıle olsa, kendını tutamayıp ga/ çıkara caktı Işte Montaıgne bu orneğı kullanarak en zekı ınsanların bılc bedensel ışlevlerını denetım altında tutmak konusunda ne ka dar yetersız kaldıklarını anlatmaya çalışıyor Fılozofun bıze onerısı şu Bedenlerımızle barışalım bedenlenmıze karşı duyduğumuz yabancılık, nefret bıtstn Montaıgne bılımsel çalışmalar konusun da da son derece ayakJan yere basan gonış lere sahıp Yazılarında Pans'tekı unıversıte profesorlerıne saldırıyor çunku onların bıl gıyı, ozellıkle c)e felsefı bılgıyı korkulacak, anlaşılmaz bır şey olarak sunduklannı, ha kıkatın ılle de zor yoldan elde edılmesı, ya saklayıcı olması gerektığını savunduklarını soyluyor Bu profesorlere gore bılımsel kı taplar anlaşılması zor olanlardır, bunların ıçınde kışılıkten espn anlayışından eser bu lunamaz vs Ne garıptır fılozofun bu ıddı alan bugun de geçerlı Yanı unıversıte çev relerıne baktığınız zaman buradakı ınsanla rın ve zıhnıyetlerın o gunden bu gune pek de fazla değışmedığını goruyorsunuz Kısacası Montaıgne harıka bır ses ve ben ce onun denemelerını okuyanlar onu bır dost gıbı gormeye başlıyorlar bır sure son ra, çunku onun denemelerde sıze soyledık lerı herhangı bır sohbette sık sık karşılaşa mayacağınız turden şeyler Sız de kıtabıntzda aynı şeyı yapmaya ça lısmtyor musunuz •> Yanıfelsefeyı unıverute lertn addt dunyasından çekıp çıkarmaya ça lısmtyor musunuz7 Evet, bılmıyorum, aslında ozellıkle bu nu yapmak yoktu aklımda ama galıba kıta bım benım kışdığımı yansıtıyor Ozellıkle edebıyat ve felsefe alanlarında yalnızca beş kışının okuyup anlayabdeceğı şeyler yazma yı anlamlı bulmuyorum Pek çok akade mısyen bunu yapıyor Ama boyle yapanlar alanlarında pek dc başarı elde etmış sayıl mazlar çunku karmaşıklık gırıftlık bu alan 732 ların doğasında var dıyemezsınız Dolayı sıyla bulanık yazmaya çalışmanın anlaşd maz olmaya ugraşmanın bır anlanıı yok Ak sıne bu alanlarda olabıldığınız kadar açık olmaya çalışmalısınız Bu aJanlarda yazanla rın sorumluluğu budur dlyc duşunuyorum " Acı çckmeyı rcddedıyor, kendı acina bır saat bıle katlanamıyorsan, çckebdeceğın bu tun sıkıntıları onlemeye çalışıyorsan, acıyı, hoşnutsuzluğu nefret cddccck kotucul, yo k edılmesı gereken şeyler olarak algılıyor, bunları yaşantının kusurları gıbı goruyor san o zaman rahatlık dınıne ınanıyorsun demektır Sız rahatlık duşkunlerı ınsan mutluluğuyla ılgılı ne az şey bıhrsınız Mut luluk mutsuzluğun kardeşı, hatta ıkızıdır Bu ıkısı ya bır arada buyur ya da sızın ya şantını/cla olduğu gıbı nıç buyumez, hep kuçuk kalır " Friedrich Nietzsche Gcnçlerın gunumuzde bıle buyuk tlgtyle okuduğu fılozoflardan bırı de Friedrich Nt ctzsche Kıtabıntzda onu "Zorluklar Yaşama nın lesellısı" başlığı altında mcelemışsıntz Fılozofun zor bır yaşamı olduğunu bılıyoruz Acaba en buyuk duşmanı yıne kendısı mıy dP Evet, zavallı adam, pek çok filozof gıbı o da buyuk zorluklar yaşamış gerçekten Ha yatının son donemınde dehrmış, ama felse feyle fazla uğraştığı ıçın değd, yakalandığı frengı hastalığı beynını etkılemış Bır suru sıkıntı Akademık dunyada tutu namamış vc ıstıfa etmek zorunda kalmış Çok AZ parası varmış, aşklar yaşayamamış, onu scvcn bırını bulamamış vs Dokunaklı bır yaşam oykusu Tabıı onun butun yaşa mını 'başansızlık' dıye ozetleyemeyız Bu yuk coşkular, buyuk keyıfler de var aynı yaşamın ıçınde DEVRIMCİ BİR FİLOZOF Nietzsche bıze acı ıle zevk arasındakı ılış kıyı hatırlatıyor Yanı yaşamınızda acıyı azaltmaya çalıştıkça zevk alma olastlıklannı 7i da ortadan kaldırmış olacaksınız Işte bu duşunce butun yapıtlarının temelını oluş turuyor Onun felsefesı çok kahramanca Ancak savaşımlarla ıydığe, zcvke, manevı tatmıne ulaşabılırsınız Tabıı yalnızca acı çekmenın yeterlı olduğunu ıddıa edecek ka dar safça yaklaşmıyor konuya Pek çok şcyle suçladılar onu ınsanlar Bunlardan en zarar verıcı olanı Nazı oldu ğu yolundakı ıddıalardı O da Nazıler gıbı Ûstınsana ınanıyordu Insan bu Ustınsan scvcuğunu duyar duyma? ırkılıyor once Aına tabu onun Ustınsan sozcuğu de neyı anlatmak ıstedığını anlar anlamaz rahatlı yorsunuz Yanı bu Nazderın Ustınsanı de ğıl Nıetzsche'nın Ustınsanının oyle ulkey le, ırkla, dınle falan ılgısı yok Ona gore Bal zac, Stendahl, C>oethe, Shakespeare ve Raphael gıbı ınsanlar Ustınsan kategorısıne gınyor Nıetzsche bunların pek çok ınsan dan ustun olduğuna ınanıyordu Bence O7ellıkle gençler tarafından ılgıyle okunmasının bır nedenı de devrımcı bır fı lozof olması Herkes kendı yaşam felsefesı nıoluşturmalı, dıyor yaştimanın bırsanat ol duğunu, herkesın yaşamını bır sanat yapıtı hahne getırmesı gerektığını soyluyor Ken dı modanı kendın yarat, kcndıne yakışanı gıy, gıbı yanı lştc bu yuzden bence aslında çok çok ıyı bır adam olmasına karşın, ada let ya da ahlakla ılgılı herkes tarafından ka bul gormuş anlayışlara karşı çıkiyor Kttabtnız tçtn Felsefentn Tesellıu adını uygun gordunuz, 'tesellı sozcuğu daha çok dtnle bağdaştırılır, felsefe ıse çok çalışmayla ve entelektuelbtrıkımle Acaba burada sızın onceden fark edemedığtnız bır paralelltk mı yakaladtm? Evet, tesellı soz konusu olduğunda felse fi yaklaşımlar kısıdı tabıı Teseflı etme ıste ğı, teselîı bulma, teselhnın amacı Bu çok genış bır alan Doğal olarak tesellı deymce akla once dın gelıyor Aslında ben de buna dıkkat çekmek ıstedim Ben kıtabımın baş lığını Romalı fılozof Boethıus'tan aldım ()nun yazdığı bır kıtabın adı da Felsefenın Tesellısı Bu başhk benı çok etkıledı çunku felsefenın tesellı edebdme potansıyelıne dık kat çekıyor gıbı geldı bana Ben de zaten bu nunla ılgılenıyordum Felsefe sızı tesellı etme gucune sahıptır, sı ze nasd yaşamanız gerektığını oğretebdır Bugunlerde bu duşunce akademık çevre lerde pek tutulmuyor, ama bana gore çok çok onemlı Bır de yaygın btr eğıltm var Insanlar de yıslerokuyorlar, bılgece sozler derlentp bast lıyor, bunların ınsana yaşamın her noktasın da yardıma olacağına ınanılıyor Evet, bence mıstdc olan de, hatta dın de felsefe arasındakı farkı gormek çok onemlı Şunu asla akıldan çıkarmamak lazım Felse re ıçın temel olan akılcddaır, gerçek bır fı lozofun gozunde tesellı etme yetısıne sahıp hıçbır şey aynı zamanda yanlış olamaz Halbukı dınler ınanç uzerıne, elle tutula mayacak, tersı kanıdanamayacak şeyler uze rıne kuruludur Fdozoflar ıçın ınancın bır değen yoktur, cn azından yazdıkları soz ko nusu olduğunda Tabıı yaşamlannm başka alanlarında onlar da ınanç duymuş olabılır ler Işte benım kltabımı, sozunu ettığınız eğı lımden ayıran bu Ben felsefeyle ılgdenıyo rum YANLIŞ DUŞÜNEBİLİRSİNİZ Hayattm boyunca tantştıg'ıtn bırkaç fılozof tan ve felsefe oğrenasınden yola çıkarak konuşuyorum, bana oyle gelıyor kıfelsefey le uğraşan, kendını ırdeleyen, çevresını trde leyen, kendını mantığa adayan bu ınsanlar zaman zaman toplumsal gerçeklert gozden kaçırtyorlar Galıba bu da bızı yenıden Sok rates'e getırıyor Hakıkat ıçın olmeye değer mıydu Aslında soyledığınız şey bızı daha çok Montaıgne'e getırıyor galıba Çok duşune bdırsınız ama yanlış duşunebdırsınız Du şunmek de başka pek çok etkınlık gıbı ıyı yapddığında buyuk yararlar sağlar, ama abar tdıp sapkınca dıyebdeceğım bır etkınhk ha lıne de getırdebdır tabıı Onemlı olan çok duşunmek değd Çok duşunebdırsınız, ama ya duşunduklerınız yanlışsa3 Bence pek çok felsefe oğrencısırun ve genel olarak felsefey le uğraşan pek çok ınsanın gozden kaçırdı ğı şey bu Işte Montaıgne bıze bunu hatırlatıyor Ayaklannız yere basmalı dıyor Gun luk hayatın da bılgelık gerektırdığını, ama ne yazık kı pek çok fdozof tarafından gormez den gelındığını, unutulduğunu soyluyor Alaın de Botton sızınle konuşmak buyuk zevktı Çok teşckkurlt r Ben teşekkur edcrım • Alaın de Botton 'un Ulusal Rau tc yap tığı soyleşıden Turkçeye çevıren, Banu Tel lıoğlu Altuğ Felsefenin Tesellisi//!/<?/« deBotton/Sel "Aslında kltabımı eglenceli olmaktan çok IIglnç kılmayı Istedim Felsefe gunümüzde Insanların gunluk ya$antılan Içınde karşılastıklan sorunlarla pek fazla ilgllenmlyor gibı görunuyor Bence felsefenln Insanlara sıkıcı gelmesinln en temel nedeni de bu " Yayıncılık/ W) s SAYFA 17