Katalog

Kısa Kısa... Acı çikolata O Tufan ERBARIŞTIRAN 'Nıjerya'da ezılen/somurulen ka dınların anısına ' skı ^ağlardan gunumuze ka dar 'kadının' kımlığı ve varo luş nedenı her zaman tartış ma konusu olmuştur Kadın daha çok ureme aracı olarak kabul gormuş, erkeğın hızmetınde, gerı planda kalarak yaşamını surdurmuş tur Bugun uygar toplumlarda kadının ycrı, konumu, ozellığı çok fazla sorgu lanmamaktadır Kadın gunluk yaşa mın hemen her evresınde yer almak tadır Sıyaset, sanat, bılım, spor, yone tım gıbı daha bırçok alanda kendı varlığını kanıtlamıştır Ozellıkle gerı kalmış ulkelerde kadın daıma ıkıncı plana ıtılmış, unutulmaya çalışılmıştır Hıç kuşkıı yok kı Kutsal Kıtap'lar bu nun en buyuk dayanağı olmuştur 'Acı Çikolata' adlı kıtabında Toyın Adewale benzer sorunları dıle getırı yor Ataerkıl toplumlardakı kadının ıtdmışlığını sorguluyor, sıyası yapının eksık yonlerını gozler onune sergılı yor Kıtabı çevıren Ahmet Arpad'ın yazdığına gore, yazarın bu eserı kendı ulkesınde (Nıjerya) henuz yayın lan(a)mamıştır Oykude anlatılmak ıstenılen gerc,eklık kadının kımlık soru nıı kadar ulkede ya şanan sınıf (,atışkısı dır Hanı şu unlu, bır sınıhn dığerınden d ı ha ustun (') olduğu dunya goruşu Yazar yalın, basıt bır anlatımla boşaltı yor ıçındekı bırıkmış lerı Onun butun derdı, amacı, ulkesın dekı ezılen kadının sorunlarını duyur mak bunu yaparkcn de sosyal ve sıyasal yonden mevcut ıktı darların cksıklerını eleştırmektır Hepsı bu 'Acı Çikolata' Nrjerya'dakı kadın başkaldırısının, bu anlamdakı haklı ısyanın yazılı goruntusu adeta Bızdekı kadın yazarları duşunuyorum da bır çoğu gunluk kaygılarla tıcarı amaçlı kıtaplarında sabun kopuğunu andıran metınler yazıyorlar Nnerya'da kadın olmak ?ordur, bel kı de anlamsı/dır Batılı toplumlarda tanık olduğumuz kendıne guvenen kadın tıpını gormemız olası değıldır Bu toplumlarda kadın tarıhsel koken ıtıbarıyle olmasa bıle ıçınde bulundıı ğurnuz yuzyılda kımlığını/kışılığını bulabılmış, hak ettığı yere gelebdmış tır Arrıka ıse kadın konusunda henuz ç,ok gerıde kalmıştır Kara kıta dmsel dogmaların baskısı nedenıyle ıkıncı cınsı yok gormektedır Hele Ni)er ya'da ıse ışler tam anlamıyla bır facı adır Bu ulkede kadın hâlâ şeytan ola rak gorulmekte, ıtılıp kakılmaktadır Nıtekım bır oykude tacız olayı yaşa nır Bır gece bekçısının tecavuz ettığı kadın, aç, bır halde pazarda dolaşmak tadır Dılentılık \apaiak (gııç de olsa) yaşamını surdurmek ıstemektedır Nı |erya da tecavuze uğravan kadınlara hâla soğıık U7aktan ve çekıngen bır gozlc bakılmaktadıı Fecavuzbıı ka dının vas.avahılcccğ'ı cn korkunç, bır olavdıı Bııdogıudur I\kı bunu zor la geK,ıkle^tırtn ad.ım nc olacaktır' Koskocaman bu hıç, Şeytan ta^lanır gıbı kadının taşlanarak oldurulmesı ne anlanıa gelmektedır1 Yarı bchne kadar kuma gomulerek taşlanan kadı nın oldurulmesı, bır tur dınsel ayın gı bı değıl mıdır' Bu nasıl bır ılahı emır olabılırr" Bağnazlığın kalesı olan ulke lcrde 'ınanç bılgtnın bıttığı yerde baş lar' sozu doğrudur Kıtapta bazı felsefı sorgulamalar okuruz "Nasıl olmuştu da ben bu kupkuru, uzerı mısır tanelerı dolu kıpkırmızı topraklarda dunyaya gel mıştım? Kendı kendıme sorduğum ve yanıtlarını aradığım sorular bunlar Bırbırınden değışık yorumlar, gerçeğı bulma yolunda ortaya çıkan her bırı daha başka sonuçlar kafamı çalıştır mama ve gelıştırmeme neden oluyor" Afrıka'da Doğmak1 Daha yaşa ma başlamadan once, bıreyın kul ka lacağı, kendını aşamayacağı, uygarlık la buluşamayacağı bır kara kıta Nıjer ya bu kıtanın ucra bır koşesı Yazar da bunu bıldığı ıçın oykuleıın bırçoğun da bu sorunları yansıtmaktan gerı kal mıyor Atı Çıkolata' henuz uygarlıktan nasıbını alamamış bır toplumun i(,ın dekı kadının kımlık sorunu uzerıne vazılmış Kadın bu ulkede gunahkâr dır kotudur şeytandır Kadın ıkıncı planda kalmalıdır, unutulmalıdır Toplumda esas olan erkektır ve onun ustunluğudur Dınlerın dogmatık yapılan, kohnemış ınanc,ların, eskımış geleneklenn tarıhsel kokenı ıtıbarıyle kadın bır hızmetkârdır erkeğın em rındedır Bu sozde duşuncelere karşı ç^kan T Adevvale'nm yazdığı oykuler de sorunun temeldekı felsefı çelışkısı nı goruyoruz Kadının toplumdakı ye rı ıle aynı toplumun uygarhk duzeyı eşdeğerdır Bunun tersı ıse gerı kalmış toplumlar ıçın geçerlıdır 'Acı Çikolata' adlı oyku kıtabı bızdekı Anadolu kadınını yer yer anımsatan motıflere sahıp Genış aılelerdekı kadının hızmet etmesı, ycmek yap ması, çocuk doğurması onun temel gorevlerıdır Bunun harıcınde ıse bır ışyerınde çalışması, sıyası olaylara du yarlılıkla yaklaşması, sevgılı bulması, boyanması kesınlıkle yasaktır 'Acı Çikolata' bana bu gerçeklerı anımsat tı Gerı kalmış bır ulkede yaşanan ka dın dramlannı, bunun sıyasal ve sos yal boyutlarını/gerekçelerını okumak ısteyenlere salık verınz • Acı Çikolata/ loyın Adetvale/Çevıren Ahmet Arpad/Gumzı Yayınct lık/176iayfa E AFRİKA'DA DOĞMAK KARA KITADA KADIN NİJERYADA YAŞAM T Adewale yazdığı oykulerın nere deyse tamamında Nıjerya'dakı gunluk yaşamı anlatmaktadır Ülkenın gerı kalmışlığı, yoksulluğu, kulturel eksık hğı yazarın ana konularıdır Oykuler de 'kadın' bır nesnel varlık olmaktan çıkar, farklı bır an lama burunur Ulkenın sıya sı yonden bağnaz yapısını anlatmaya, erkek egemen bır toplumun duyarsızlığını yansıtmaya yarayan bır 'sım gedır' kadın Kadını one çı karırken, gerı planda flu ka lan temel gerekçeler bırer bırer sıralanır satırlarda Sozgelımı, hapıshanedekı sıstemın yozlaşmasını ve bu anlamdakı ruşvet gerçeğını çarpıcı tumcelerle dıle getı rır "Her şeyını aldılar senın, gardıyanlar " Bazı oykulerde baskı ve ışkenceler sonucun da oluşan bılınçyıtımı/bı lınçkayması sıyası kaygılar gozetılmeksi7in yansıtılır Ulkenın yoksul olması bazı ınsanı değerlerın yok olduğu anlamına gelmez dıyor ya zar Nıtekım bırkaç oyku sunde kaybolmakta olan dostluk, paylaşma, yardım laşma gıbı kavramların azlı ğından yakınır Genel anlamda 'anlatıcı' ve ' bınntı tekıl şahıs' ağız dan yazılan oykulerde, kadı nın ezılmışlığı, unutulmuşlu ğu kadar sınıf çatışması da ustaca aktarılır okura "Ag bada'da oturmakta olan o bıg man ıdı once bana vu ran1 Çenemı kapatmamı soyledı Benım gıbı basıt bır kız kendını ne sanıyordu da onunla konuşabıhyordut'" SAYFA 22 Nljerya da kadın olmak zordur belkl de anlamsızdır Batılı toplumlarda tanık olduğumuz kendine guvenen kadın tlplnl görmemlz olası deglldlr bır yolculuk olan Francısco Rebolle do'nun şaşırtıcı romanı Rasero Paus to Rasero, bılgelığe aç kayıp bır ruh Tuhaf bır kahraman Rasero doğuştan kel, sut annesının memesınde cınsel ve entelektuel hazlarla buyuyen bır ço cuk, erkeklığınde fanatık, hoşgorulu, sıcak TuhafV orgazmlarında durugoru tecrubelerı yaşıyor Rasero, boşalma anında kendı asrının dehşetı olduğuna ınandığı kıyamet gorulerı goruyor Katlıamlar, atom bombası, Vıetnam Savaşı Parıs'te, çağın duşuncesının kalbınde yaşamaya karar verıyor kah raman Aydınlanmanın kcndınden emın vaatlerıyle tuyler urpertıcı goru lerını uzlaştırmaya çalışırken kendı donemının butun onemlı ısımlerıyle arkadaş olııyor Onun hıkâyesını okurken Madame Pompadour Buyuk rrederıck, Hume Lavoısier (,agın bu yuk îsımlerı ve bıı hancının hahf meş rcp kı/ı, ^ehvct du^kunu bıı papaz ve kralı oldurmeye teşebbusle suçlanan sıyası bır fanatık gıbı daha onemsız ta kat bır o kadar renklı kışılerle tanışı yoruz Rasero, Dıdero'ya Ansıklope dı'sını bıtırmesıne yardım edıyor, Vol taıre'ın sadık sırdaşı oluyor, pıyanosu nu Mozart'a odunc, verıyor, Rousse au'ya evını açıyor ve Robespıerrc ıle ıhtilalcı fıkırlerı tartışıyor KEYİFLİ BİR OKUMA Karakterlerımız romanda tckrar tekrar boy gosterır, yaşlanıp olgunla şırken Rasero'nun Meksıkalı genç ve guzel bır dul olan Marıanna'ya duy duğu aşk sayesınde gençlığının lıbıdı nal kendını beğenmışlığınden kurtu luşuna tanık oluyoruz Bu aşk Rase ro'yu hayatı boyunca aradığı bılgelığe, ruhları bırlığıne ve sonsuz dırılışlenne taşıyor Rebolledo, çarpık bır melan kolı ustune comert bır buyusel ger çekçılık ve farklı seslerın renklı koro suyla kurduğu ve Aydınlanma'nın sa natını, bılımını, sıyasetını ve felsefesı nı tek bır hamlede bırleştıren uslu buyla baş dondurucu bır okuma su nuyor Okuyucular Rasero'da on se kızıncı yuzyılın sıyası ve cınsel karma şasını, seslerını, goruntulerını vc ko kularını duymakla kalmıyor, bılımın kesınlıklerıyle ınsanı arzuların kaprıs len, dehşet verıcı gorulerıyle ınsanlı ğın ılerlemesıne ateşlı bağlılığı arasın da kalmış ve baştan çıkmış bır dun yayla barışamayan duzgun, fakat tut kulu bır adamın etkıleyıcı bır portre sım buluyor Rasero'nun bonunda kendıne ozgu ofkelerı ve kederlerıylc artık tozlar ve kuller arasında belırsız leşmış bır dunyanın muğlak aynasın da kendı çarpdt yuzumuzu goruyo ruz Francısco Rebolledo 1950 yılın da Mexıco Cıty'de dogdu Uzun yıllar kımya oğretmenlığı yaptı Rasero ya yımlanan ılk romanıdır • Louisiana State University Press'ten çeviren Murat Sağlam . Rasero Aklın DuşuV Francısco Rebolledo/ Çev Nesrın Akyuz/în kılapKıtabevı /592 s K İ T A P Rasero Aklın Düşü' 1 8 yuzyıl Avrupa'sı Denge ve uyuma daır neoklasık ıdealler ıle gundelık hayatın şıddetı ve ahlakı duşkunluğunun zıtlık ıçınde bırlıkte varoluşu, arsız bır polı tık ınançsızlık ve kamusal ışkencenın toprağından yeşeren toplumsal soz leşme nosyonıı, dını bağnazlık ıle mı lıtan batıl ınancın ortasında eşı benze rı gorulmemış bılımsel ılerlemcler Iş te aydınlanma ve ışte aydınlanmanın tekınsız topraklarında ruhsal ve ebedı C U M H U R İ Y E T S AYI 73