Katalog

OZGUR TUNA "İdarc bıltyor, o blokta btr kurban saklı lusunıı bır battanıyeye sarıp korıdoıa, kapının onune bı rakmışlardı Açıp bakama dım Gaı dıyaıdarın soyleddderıne gore vu cııdu demır sışlerle delık deşık edılmış O olu bır sure kaldı orada Orgutlerden ın sanlar gelıp geçtder oradan Bakan go7İer gotrrıek ıstemedı Fğer baksa yerde yatan olude kendısını goıecektı " (s 40) Okuıun kanına ışleyen bu so/Ier, Ayte kın Yılma/ ın geçen gunlerde lleüşım Ya yınlaıından çıkan Labırentın Sonıı tçı mı/dekı Hapıshane kıtabından Aytekın Ydnıaz sıyası bu davadan dokıi7 yd hapıshanede kalmış, gençlık yıllarında gırdığı hapıshanede, kendı metaloruyla, kıtap uçekleıınden kurulıı bahçesınde ııç kıtap buyııterek ya7in dıınyasına adım at mış bır yazaı Sıyasal erkın hapıshanelerdekı sıstema tık uygıdamal.ıı ı kımı /anıan toplu olıım leıe yol açan zor kıdlanımı, buna karşı ge lışen dırenışler u/eııneçokçayazddı, çızıl dı loplumsal çatişmanın bır gorungusu olarak hapıshane olayları îstenmeven ko nıık gıbı olıımleııyle, yangınlarıyla gelıp guncfermmıze oturur Bılınme/Iıkten do ğan gerılımle, bır kâbus tdmı gıbı ırkderek ı/leıızyaşananları Sonıakalkargıderken dı evrcnıne Bu olaylı donemleı dişıncla çok meıak etmeyı/ duvarların ardını Dı şaıı uısanının dıınyasında unurıılmaya yaz gılı bır ısımdır hapıshane Işte Aytekın Yılma/ bu kıtabında, ce/a evının otekı yıı/unu canlı bır tanık olaıak mercek altına alıyor Sıyasal erke karşı ık tıdar kavgası verırken 7ittına ben/eşen or gutler, katı hıyeraışdc yaşandanvla tktıdar adaukları oluşturan sıyası yapdar, cezaev lerının "Gıdemeyen OrekTlerı, ıçerde tıı tuklananlar bır battanıyeye sarılıp malta ya bırakdan ceseder, tırnakları kırtlan gıta rıstler Cezaevlennın gızlı yaşannuşlıkla rının anlatisı "Buradasın vc hıçbır kaçış yolıı yok Kendı olıımum bde benım değd ' dıyor Sı mone de Beauvoır "Başkaldırının Kanı adlı o I7İ1 eserınde Bu o/Iu deyişın ceza evlerı geıçeğıne ne derdı uydıığunu Ayte kın Yılma/'ın bıı kıtabını okuyunca faı k et tım Lvrenı duvarlarla smırlanmiştır hıçbıı yere gıdeme/ tutııklu ınsan U/un, ınce, bdınme/lıklerle dolu bır yaşam bu akvar yum evrenındc surer gıder Yalıtılmiş nıe kânlardıı hapıshaneler Sınıılı sayıdakı nes ne de temas, dış dunya algısını da 7.ıyıfla tır Yaşam, soyut kavrandar biçimınde psi kodınamık bır devınım olarak yaşanır So ıııut la bağı /ayıllayan bıreyın algı gucu /a yıflar Yaşam, soyııt kavıamlar bıçımınde psıkodınamdt bır devınım olarak yaşanır Somııt la bağı /avıflayan bııeytn algı gucu /ayıflaı Zaman ve mekân kavramı yenı bır ıçerık ka/anır 7amanı dııyumsatan hare ketlılığın yoklıığıı, /amana kaışı bır dııyar si7İaşmayı da koşullar Saatlerın, gıınlenn onemı kalma7 7aman yıtımının aksıne nıe kân duygusu daha da gudenır Gıdemeyen ınsan, mekanıyla kuvvetlı bağlar kıııaı Yaşamın monotıp durağardık olarak tek rar ettığı hapıshane mekânlarında ınsan dışkılerınde de bır yabancdaşma baş gos terır 1 lergunyınelenen ılışkıler sosyal pav laşımı rutınleştırır Içe doner bırey Yalnı/ ınsandır hapıshane ınsanı Boşluk ve an lamsızkk duygusu her an yanı başındadır Bu armosfer ıçınde bılınç sapmalarını fark etmek kolay değddır Uzun bır surece ya ydan kışdık parçalanmasıdır yaşanan Bıı de buna ce7aevındekı ıktıdar adacıkları nııı sınırlandıııu etkısı eklenınce, yaşam lyıce bulanıklaşır "Felsefede dıyalektık kavranunın enyet kın tanınuna Hegel'de rasdarı/ Hegel dı yalektıgı te/ antıtez sente7 uçlemesı îçtnde doğnısal bır sureç olarak gorur Vulger bır tanımla neden sonuç dışkısı ıçınde mantık salbırbağıntı ılerı doğru bır akişim Ha SAYFA 8 Aytekın Yılmazdan "Labirentin Sonulçimizdeki Hapıshane" Duvarların karakutusu.. Aytekın Yılmaz sıyası bır davadan dokuz yıl hapıshanede kalmış, eençlık yıllarında gırdığı napıshanede, kendı metafoıuyla, kıtap çıçeklerınden kurulu bahçesınde uç kıtap buyuterck yazın dunyasına auım atmı^ bır pıshaneler so7 konusu olunea bıı nıantık sal dıyalektık kolayca tcrs yuz olur bavunular dılsel soylenını terk et meden baskalaşıı Sıyasal mu cadeleye bakışta araı, ama^ ılı^kısı yon değıstırır Aıa<, anıaı,salla!)iı AıtiK'aıııa^sal lasjan araç'ın çıkarlaıı ıçın her yol mubahtn Her ^cv dar polıtık çıkarların nesne sıne ındırgenu Pıagmatı/ ının yenıden keşfıdırnıı Bu verılı mantık ıçınde ınsan yıtıp gıtmıştır Machıvel Iı'nın dtyımıyle "ınsan ya okşanmalı veva sondurulmelıdır (Hukumdaı, s 18) Bı lımsellıkten kopnıuş, fanatızc olmıış sıya sı harcketler kendı ınsanlarına kar^ı da kı vıcıdırlar artık 12 Lylul donemınde ce7aevlenndekı vahşet tanımına sığan uygulamalar, bırey sel ve kıtlesel dırenıslerı tetıkledı Bu do nem dırenışlerde ılerı surulen talepler onurlıı bır ya^am ıçın vazgeulme/ olan te mel ınsan hakları talenlerıynı 1990'lardan sonra dışarda kıtleselleşmeyen ladıkal sol, cezaevı eyleınlılıklcrı ılegut, toplamaya ça lıştı tylemler sıyasal taleplı eylemler halı nı aldı Lylem biçuıılerı sertlejjtı Cezaevı dırcnışlerı toplumsal desteğını onemlı oranda yıtırdı CezaevlerındeTcurumlaşan buyenısureÇjiç yasantınınkurallarını, ce /acvı şekıllenışını de koklıı biçımde tlegı^ tımu^tır Potansıyel olarak sıyasal yapılar bu evrıme 7aten musaıttı Netıcede ortaya çıkan ce/aevı ınsanı tıplemesi çok yonlu aııalı/ edılıp, kapsamlı soyutlamalaryapıl ması gereken bır tıplemedır Aytekın Yıl maz bu şekıllenışı kıtabında şoyle ıfade edı yor "Herkes bır şey olmak ıstıyor kendisi dışında Ne acayıp bır şey1 Bır şey olmak ıçuı kendm olnıaman lazım 'kendını ınkâr ct' dıyor Dınler de mezhe[iler de boyle de gıl nıı' ( ) Kışı kendısı olaınadan kıırtarı cıhk nıısyonu ustlenır, merke/cı bıı gnıp la ılışkılenır Bıı ılışkılennıe bılgı u/crın den değıl, ınanç uzennden gerçekleşınce kışilıgın sakatlanma sıırecı de başlamış olur ( ) Once bırbırlenne ben/crler son ra hepsı bırden ulu kışıye ben7emeye çalı şırlar Tabıı oyle kolay degıl ulu kışıye ben /emek ( ) Ancak oluler o yuce mertebe yt ulaşabılır " (s 25 26) Bu şartlanmayla gudulenmış ınsan artık kendı kışılık bu tunlugunu yıtırecektır Bırey nartı kışıh ğınde cısımleşen mııkemnıelC) ınsana ulaşıııanın nıuhendıslığıne soyıınur Aslm da bu bır kırılma noktasıdıı Zıra bıreyın kendı kişılığı ıle partı kışılığı sureklı bır ça tışma halındedır Bırev burjuva duzenın gerıcı değer yargılarınııı, yoz ılişkılerının eserıdır1 Partı kışılığı ıse ozgur ınsanı tem sıl eder1 Bıı yıızden bırey, kendı kışilığım yıkmak paıtı kişihğıııe ulaşmak ıçın sıı reklı bır ozeleştırı ıçınde olmalıdır Kışılık muhendıslığı katı kuıallau vasaklaıı, bu vıııgaıı soylenıleıc bıat ttmtyı de bcrabe rındegetırır Otekı tanımı da ışte bıı nok tada dışlananı ılade eden bıı kavraııı ola ı ak dıle verleşır Kımdır ce/aevınde oteki'1 Labırentın Sonıı ndan takıp edeluıı " Bağınısızlar a hapıshanenın otekılerı dıyorum, hem de ne otekı' Hem devletten hem de orgutlerden dışlananbırkesım ( ) Her'bagımsı/'ıçın orgutun rcsmı bır açıklaması vardır mut çirır Sonrakı gunler de "bağımsı/lar' top lucasevkisterleı Bıı çoğu 1996 Olıım Orııcıı surecınde on ııç kışının yaşaınını yı tırdıgı Olum Orucu ve Atlık Cjrevlerı dı renışlerıyle kajuttın lan Lskışehır labut luklarına gldeı C»ı denler arasınd.ı 1996 Olum Oruçlan na, açlık grevlerıyle destek verenler de vardır Turkıyc de (.czaevlerı otedtn berı bırer aydınlanma yuvası olaıak goıulmuştuı Gıınluk yaşamdan koparılmış sıyası tutıık lular cezaevlerınde /amanlarının buyuk kısmınıkıtaplarlageçıımeolanaklarınaha hıp olıııuşlardır çoğu 7aman Nâ/ım I Iık met,Kerım Korcan, Kemal lahıı Hıkmet Kıvilcımh gıbı şaır ve yazarlann te/aevle rınde ne kadar uretken olduklaı ı, ()rhan Kemal'ın ya/arlık, lbrahım Balabanın resım yetene^ını cezaevınde keşfettıklerı ve sonradan 1 urkıye'nın en onemlı sanat edebıyat ınsanları arasında yer cdındıkle n bıiuıır 1990'lardan sonra bınler^e ınsan o demır kapıdan geçmış olmasuıa rağmen nıtelıklı bu eezaevı yazını ve kendını keş teden ya/ar kuşağı çıkmadı ( e/aevlerı edebıyat okulu olma ozellıklerını onemlı oranda yıtırdı Bu dıırıım 'ce/aevınde aydın a baluş açı sıyla yakındaıı ılıntılıdır Aydına çarpık bır bılınçle bakılır cezaevlerınde Aslolan adanmış bır orgut adaııu olmaktır Ce/d evlerınue zamanın burun hucrelerı orgut sel yaşam ıhtıyaçları doğtultusunda progranılannnştır Bu konuda şoyle dıvor Ayte kın Yılma7 "Bazen televi7yonıı açıp haber ı/lemek ıstıvorum sorumludan ı/ın almam lazım, mutfağa gıdıp bır parça eknıek .da yım dıyorum sorunılusu ışaret edılıyor Çay ocağına soı undu olmadan yaklaşamıyorıi7 ( ) Şoyle 15 20 dakıka ıı/anın dınleneyını dıyorum uykıı sorumlusunaan ı/ın alın ması lazım hvet dtıyıın daınanmayın1 Ha pıste uykıı sorıımlumuz bde var' (s 60) blbette vaşamın ınct ınce orulduğu bıı ortamlarda cğıtım konulan ve egıtım ma teryalleıı de sorumlıdarca belırlenecektır Kıtaptan oğrendığımi7e gore, eğıtım ge nellıkle partı yayınİarı ve ajıtatıf nıateryal lerle yapdıı Bazı ya/arların okunması ya saktır Bu tabloda elbette aydın koşesi aıa mamak la/im /ua cezaevındc aydın ol nıak, ınucadele kaçkınlığının en kestırme yolu olarak goıuluı Bıınca olum orucu, dııenişler, olumlenn yaşandığı cc/ıevınm edebıyatımi7a yansimamasının başka ııc denlerı de sıralanabılır ama kanımca en onemlı nedenı bu bakış ıçısıdıı "Labırent'ın Sonu tezaevlerı uzeııne yazdan kıtaplar arasında farklı bır yer tıı tuyor Bugune değın hapıshaneler konu olunca yazdanlar, ya maksatlı "terorıst ede bıyatı"ndan ya da uhrevıleştınlmış dıre nış gU7ellemesı"nden ıbaret kaldı Oysa yaşamın başka bır yuzu vardı orada Bu yuz "umudtı buyutcnler", dırenış tıııkıı sunu soyleyenleı , "o/gur tutsaklaı ' nı tenderıyîe maskelenemeyecek kadar yara lı bır yuz Hapıshmeye yolıı duşenleun mutlaka kıyisindan koşesınden gozlemlc yeceğı ama kışısel ya da sıyasal olabılecek kaygdarla bılınçaltına ıttığı olavlaı ı Aytekın Yılmaz soldan, değerlerme bağlı kalan bır aydın tutumuylaeleştırıyor ( e/aevınınka rakutıısunun çozıdmeye başlayan şıfresı dendebdır buna Yenı sorgıdamalara, yenı arayışlara gebe olabdecek bıı çozulme • Labirentin Sonu/ Aytekın Ytlmaz/ llt tı^ım Yayınları/ 172 f K İ T A P S AY I 707 AydmkimHrTKaçkııı... Yamlsamalı yaşam laka ama ortalama hepsı ıçın benzer bır açıklama yapılır, 'ıradesı kınlmış', 'devnm u yasama gelmedı', 'duşkun bır kışılık* vb Her bağımsi7 ayrıldığı orgut ıçın bır yuk tur, ortadan kaldırılması gereken bır un surdur Her orgut kendı bağınısızının ya 7aman içerisınue kendısıne yenıden katıl masını ya da kaldığı yerden sunılııp başka yere gıtmesını ıster, bunun ıçın hrsat kol lar Her "Bağımsı/" ablukaya alınmıştır ?d ten, orgutlerın koğuşlarına gıdıp gelemez () en kotusunden bır otekıdır, dışlanmış tır Her orgut, yapısına "Bağımsi7"ı dışla nu bılıncı verıı Yanlaıına yaklaştırmaz, onunla ılışkılcndırme/ler" (s 55) Dışlama kultıırıı demokratık gelışıııunı tamamla mamış toplumların bır ozellığıdır Işaret etmek, kendı meşruluğunu ve varlığını, dışlananı olumsuzlayarak pekıştırmek bır varoluş bıçımıdır Otekı'yf yonelık tavtr, aslında ıçe donıık bır mesajdıı "K.oparsan, boyle t)lursıın'" Bıı mesa| oylesıne ma nıpule edıtıdır kı, otekı leşmektense, verı lı yapı ıçınde kalınak daha tertıh edılır bır scçenektır rransi7 Devrımı'nın onculenn den Babeııf 'Hakların yok oltly^u yerde odev dıye bır şey kalma/" dıyorDevrım Ya7ilan'nda Oysa otekı, hem naklarından yoksıındur, hem de buyurgan bır soylcm le, konulan kurallara ıtaat etmesı ıstenır ondan Itaat etmemesı halıııde başına ge letekler bellıdır "(jiyım kuşam orgutun ıstedıfiı gıbı olmalıydı, saçları U7iın olma malı, keçı s.ıkalı bırakılnıanıalıydı Işte bu yuzden once (îurbuz'e yoneldıler Cîurbu7 aykırı bır ınsandı, kendı olmaya çalışan, hapıshanenın bır otekısiydı Beş kışıydıler Once yere yatırdılar, sonra da bır makasla saçlarını kestıler Gıtar çaldığı ıçın tırnak bırakmıştı, tımağını kesmek ıstedıler (?ı tar çalan elını kırmak ıstemışlerdı, epey çaba sari etmışler ama o elını koruyaDiİmış tı" (s 46) Aytekın Yılma7, Bursa Ozel Tıp Cezaevı nde bır mahkumun orgut tarafından oldurulmesıne tanık olur Bu ınfaz olayı yazarın belleğuıde ızler bırakmıştır "Kara Kaplı Dehenm" dedığı gunluğune bu olay dan oncekı duşuncelerını şoyîe yazar "Ba ğınısizlar"da kalan dığer tutsaklarda bır panık var Anlatılanlara bakılırsa Mehmet 7orla goturulmuş Hucresıne gıdılmış vc henıen hazırlanması soylenmıs Gorunen şu kı, kısa bır 7aman sonra Menmet oldu rulecek, orcutte "üevrun mucadelesınde bır mevzı daha ka7andık açıklamasında bulunulacak Benım gıbı bıçareler de ya zacak kara kaplı deftenne "Bır devrımcı daha oldunılau", oldurenler yazilnıasa da olur" (s 39) Mehmet ıkı ay sonra oldunılıır Cesedı bır bartanıye'ye sarılıp koııdoıa atılır Dıgeı "Bağuıibiz lardanbazılansınırknyıge Türündsbip Hkkltap... bfaz Tersfeıe dönen dtyatoktlk Taşlanan apkatlpter C U M H U R İ Y E T