Katalog

B. SADIK ALBAYRAK cmct ( ıiıler ın Aıka ()da kıtabı yıtıp gıden ınsanların, duygula rın, 7amanlaı ın varattığı o7İemı ddlendııetıoykulerden kıırıılıulıır Kıta ba adını veren oykıı, dedcsınden kalan komodını eskıcıyı satmak ıçın harekctc geçen kadinın çoculduğunu ve dedesını anımsamasıylagelujir Oykulcrın çoğıın da oıta vaşlı, olıımıın esigınde ınsanlaı anlatılır Bırkac oykunun sonıı olıımlc bıter Ya/aıın bu kıtaptakı ovkukrınc yıtıp gıtmcnın ımıntıısıı vc hıı/nıı sın mıştn Ovkuletdekı ınsanlar, buna kar s,ı tutıınacak, dıreneıek sağlam dallaı ararlar İlk oykudc, dalıa yolıın basjnda kı yatılı sınavına gıren çocıık, anJatıuya kcndı çocukluğunu ya^atır Ama nasıl bırçocııktıır bu vu/une Daha is,ın ba !}inJa soluk rcnklı bır ıımııt vurmııs," (s 1) bır çocuktuı Ontı sınava çıkcn og'rıtmcn dc yıllar oncc Anadolu'tuın bır kovunden onun dtıyguları korkıı ve soluk umutlarıyla yofa çıkmıstu Bu okudc vnmınu yu/yıl Turkıye'sının en oncmlı dcğışımlerın den bııınııı, kırdan kentc goçun karak terıstık gcrçcklerıvk yıı/ yıi7e gelırı? Kovde yas^ayan bır emckçı ıçın oradan kurtıılmak remel ama*, halınc gelmis,tıı geıçckçı tomaıı vc hıkâvcmı/dc gelış,ımı nı ayı ıntılaı ıvla okudugunuı/ bu goç su reunın Mehmct Gulcr'dckı yansıması devlet yatılı okullaıında okuyarak, şe hırldcşmc, kcndını koyden kurtarma de neyımının soıgulanınası olur Anlatıu, kcndı gcçtığı volun başında kı çocuğu ızlcverek bu yolla hesaplasjr "Dcvlcte aıt mnsalaıdan korktnuşum nedensc^" (s 3) Gcldıgı ycrın bıraktığı temel dııygulardan bırıdır bu "Bakıyo rum, umudun soluk rengı onun gO7İerı ne de vıırmuş Neclenmı bılmeden keıı dımden çok babama acıyorıım " (s 5) Babalar, kendı çektıklerıne katlanırken çocuklarının başka bır yaşama kavuş masının buyuk umudu îçindcdııleı Mchmct Gultr, çocuğunu koyden kur taımak ısteycn babanın açınasını bır ıııa salla ben?e$tırıyor " 'Arkana donup bakıııa, tuz olursun Mcraktan çatlaya cak gıbı oluyoı adam, dayanamayıp ar kasına donuyoı Aıkama bakmamaya, tuzdan adam ol mamaya kararlıyım " (s 10)Tuzbcnzct mesı çok yerınde, tu/ olmak tuz buz ol mayı çağrıs.tırıyor Oykuden anlatıcı nıngeçmış,ınıogıenıyoıu/,amabugunu U7erıne pek fa7İa bır şcy yok Tuz ol maktan kurtuldu ıııu^ ükudu oğretmen oldu, babasını daha lyı anladı Aslında, varolduğu duıumdan hos,nut olduğu soyleneme? Yenı gclen çoculdarda kendını bulması, gıderdemeyen bır csıt si7İığın acısını duyması bunu duşundu ruyoı Yıllarc a yasadığı arkasına bakma ma kotkusuyla yuzlc^tığı de soylenebı 111, tu/ olmadı, bır "koylu" olmadı, ama, aradıgı ınsanlığı da pek bulmuşa benze mıyor M Güler'in övküleri lem "ıçının U7ak gurbetı"nın dııygusıı duı Dcdcnın anısı cep saatının bır ?am,ın tıcsncsı olarak sımgcscl anlamı vardır Saatın arkasındakı tren resmı de bu ge <,ıp gıdcn /amana ılıskın vıtırılmı^, gc\ıp gıtmışlık dııvgusunu pekıstıren bır sını gc ıslcvı gorur Oykıınıın bııtıınıı, ınsa nın vıtırdıgı gecmıs uzcıınc kuıuJuduı Arka odaya atılan dcdt, bııgıınıı yaşa van bıı aılenın.gcunı^ınesaygısı/lı^ının sonıiLiıdıır ^ocıık ılc dcdc, geçmıs ılı gelecek, taıılı ılc uıunuoykudc bulıısuı lar tkı /amanda gclı^en oyku, bugıınc ycnık dusmııs bıı ınsanın get.mıs.ı vc gc ltccğıvle bulusmasını anlatır Dedenın saatı vc komıdını onun anısını sıırcklı kılaıkcn tocukluguntla gosterdigi dıı varlık oyku kahramanını da uyarır, kcn dınegetırıı 'Icının uzakguıbetı ylehc saplasmava cağırır Melımet Cıiılei ın ovkıderı okuıda da bcn/crı bır hcsaplaşmanın ııyarıcısı ısjt vı gorur Aıka Oda da o/lcmlcrı vc umutları tam geıçekleşmemis duşlerı yarııi) kal mıs ınsanların oykulcrını anlatırkcn, va /ar, ba/ı oykulerınde "u<,uncu tekıl sa hıs" scslcnısıylc bu dııygııytı yoğtınlaştı ran bıı anlatım bıcımı gelıştırmistır Ya 7ar, yaşadıklarını oyku kahramanına an latıııaktadır Istasvon (s 12) oykusundc boyledır "^oruklugunun soğuk sabah laııyla ııykusu/ trenlcr arasında ne ^ok benzerlık vaı " (s 13) Tren ıstasyonıın da anncsının pısırdığı boreklcrı satan çocııgun demuyolu gorevhsmın kızıyla arkatıa^lığını ısjeycn oykııde trenlerın belnleyici bır yerı vardır Yıtıp gıdeıı gecmısın yarattıgı gurbctın yanı sıra ın sanı baska bır mekâna taijiyan trenler oykııdckı ozlcmı yoğıınlaştırırlar tstas von ya^amın bu kavsak noktasıdıı d u lcr'ın Arka Oda, tstasyon, Mi7ika oyku lerınde tren ımgesı ınsanın geçmıs,ı ve bugunu arasındakı buluşmayı sağlar Irenler aynı zamanda, yukarda sozunu ettığımi7 goç surennın belırleyıcı ııla ^ım ara(,landır Zamanla karayollarının yaygınlaşma sı vc ijchırlcrı otomobıllerın kaplamasıy \d trenler, gıdden yerden çok terk edılen yerı bctımlcycn bır ımgeyc donuşmıi!} tur Cjiıleı'ın oykulerındelu trenleı bu ncdenlc yıtcn geçmış gıbı yıten Anadolu'yu anlatırlar Ya7arın ovkulerınde, emeğıylc 7or ko sullaıda yaijama mucadelesı veren, bu na karsılık sevgı ve umutlarını yıtırme ven ınsanları buluru/ OzellıkJe son yır mı vılda.buvukbırhorgorııylebırkena ta ıtılen enıekçıvc gostcrılcn bu ılgı oncmlıdır Istasyonda borek satan çocu guıı annesını ocağın başında ^oyle (,17er "Anncn, kollarını dırsekleıınekadaı sı vamı^, topıak lıtındakı kor ateş,ın ıçınc sokup çıkartıvoı ellerını ("ehennem ya lınıı vuruyor vuzııne " (s 17) ()dc^uıc (s 136) oykusunde, ınşaat ış çısı Kerım'ın geçırdığı kaza sonıası kal dııddıgı hastanetlc bas,ına gclenlcr, ernt ğıvlt yasavan ınsanın paranın saltanatı altındakı bır duzcndc nasıl parça parça edıldığını ortava kovar Ba^hekım doku /Lincu kattan tlıı^t n vı olmek U7ere olan Kcrım Usta nın kaıısı Cjiılızaı'a şoyle dcr "Çıkaıak atnclıvat masraflarını kı mın ustlcnccegını dusunmeden uç hckı mımı/ hastanın ba^ından ayrılmadılar Aslında hıçbır hastane yapmaz bunu " (s 140) Kerım l Jsra olmuşnır, ama eme ğını satılığa çıkaran bu duzenden kurtu lamamı^tır, pazarlık olusıı uzcrınde su ıeı "Bırtakını organlarını Iıastanemızc bağısladığıni7da si7i ekonomık sıkıntı dan kuıtaıabılırım Gulı/ar, ba^hckımın nıyctını yavaş ya vas, anlar gıbı oldu Doktor değıl bu adam, dıyc soylcndı, olu soyucu bu " (s 143) Boyle bır topluında yalnız, oıgut su/ vc bılıncsı/ emekçı umarsi7 dıırum dadıı 1 ıpkı Gulızar gıbı, vureğı İsyan et sc dc bunu kurtulusun potansıyelınc do nu^tuıccck aıaçlaıdan yoksundur "Gu Ii7ar okııma ya7ma bılmedığını başhekı uıe soyleyecektı kı vazgeçtı Okuma yaz ma bılse liıle bunca rakamdan bır ^ey an layamayacağı kcsındı " (s 145) Bu yu/ den Kerım Usta'nın ıehın alınan cesedı karsıhğında ıç organlarma hastane el ko vaı Yazarın ınsanın bedenıne bıle el koyan bır du?ene tepkısı, bır bakınıa oykuleı dcla para ılışTcılcnnın dışında hayatlar kuran ınsanlara gosterdığı ılgı ve sevgı de dışavıırur Guvercınım, don gerı (s 54) ovkusundekı butıın varlığını guver cınlcre adayan Kuş,ba? Yasın'ı scvgıyle anlatısı boyle yorumlanabılır Kuşbaz Yasın'ın ve onun gııvercınlennı emanet cttıgı gencın ovkusunde, ınsanla guver cınlcrı ayrı dıışuren de yıne para olur Ovkudekı genı,, guvercınlerını uçuncu ke7 satınca, onlar, sahıbinın ıhanetmı an lıyor vc gerı donmuyorlar Bu oykuylc ben?er bır temayı ışleyen Gııl Borcıı (s 84) oykusu, Kuşbaz Yasın gıbı doğanın bır başka tııtkununu tanıtır bıze, Â/mı Efcndı, bahçcsındc gul fıdanları yetıjjtı ren ve çevresındekılere satan bır bahçı vandır Aslında, burada satma sozu ya kısıksız kaçıyor, Azmı Ercndı ya^amı gu zclleştırmek ıçın ınsanlara vetıştırdıği fı danları dağıtıyor, arma£an edıyor dıye bılırız Verdığı gulıın kıvmetını bdme yenden, ona gercken o7cnı gosterme yenden korur fıdanlarını Azmı Efendı Bahçesıııde yanli!; ycrc dıkılen fıdanı so kup uygun yere tasjvacak kadar ıJgılenıı onlarla, çocuklaı ını sever ve i7İer gıbıdır Kıışba7 gıbı Azmı Lfeııdı de, bu bencıl dunyaya daha fa/la tahammul cdeme7 olur Yazarbıze, u/aktan çızeronu, ama butun oyku ona adanmıştır Ateşlerdcn Getmek (s 108) oykusun de, ateşlı bır hastalıkla hastanedc yatan oyku kahramanı kendısine ozenle bakan hemsjireye â^ık olur Ateşlı duşlerı hep onunla doludur I atoş, Hcm^ııe've ya kın olmak ıçın dıı/cnlcdım bu oyunu Uvku selınc batıp çiktıkça daha da va kın oluyorum ona Hcııun ıyı olııp bu hastaneden çikmava dd lııç nıvctım yok " (s 114) Ancak,sonundaıvıleşıtık ve I atos 1 lem^ıre yc sevgısı ateşlı bıı dus. olarak kalacaktır Mehmet Guler'ın Aı ka Oda kıtabındakı cıkek eksenlı oyku lcrde, sevılen kadınlar kahramanın /o ıunlu olaıak kaısısina çıkan vc onunla ıdas.ılmaz bır mcsafcdc bulu^an tıplerdır Kıraz satıcısı kız, hastanedckı hcmsırc, genelcvdekı menek^e go7İu kadın ovku kahramanının sevgı vc ılgı aıayı^ının ya nıtsi7 kaldığı kışılıklcrdır Croıuşme (s 119) oykusunde çocukJuk a^kı Belgın'lc yıllar sonra karşdaşan adamın, çotuklu ğuna dı^kın anılaıı canlanıı, bu I\A gclı şımını suıdurememış bıı sevgıvı anlatu tstasyon oykusundc dc bcnzer bır ço cukluk aşkı vardır Sevgının engellciı a^arak kadın vc crkeğı bulıışturduğu tck oykııde Gulızar ıle Keıım Usta, kıula sevışerek sehre kaçarlar Orada ıse Kc ıim'ı parça parça edecek bır duzen hu kum surmektedır Yenı bır oyku yazma arayiijindakı ya zarın gozlcmlerını jnlatan Tortu (s 36) oykusu, bırdenbııe yazaıın kahıamanı oldıığu cınsel bır sorgıdamaya donuşur Taksim'den ba^layıp "genelev"c yuru ven anlatıcı, burada menek^e go7İu bır kadının çekıcıiığıne kapdacaktır Oyku, parayla alınıp satıl.ın kaciın erkek ılışkı sının çelnfkdı anlatımını sergder Sevgıyle nefret, ha7İa acı, guvenle korku, yu celmeyle aşağdanma ıç ıcedır Oykıınıın kahramanı yaşadıklarından sonra kendı nı son derece kırlcnmış, duyar Temi7 lenmek ıçın kendını attıgı hamamın te mız olduftundan da kus,kııludur Sevgı ve dgı eksıklığı bazi oykuleı de olmadık hayvanlarla arkadasjık etmck 7orunda kalan oyku kahramanlarında da gozle ncbılır Sıs (s 12S) oykusundekı ressam la kedının dostluğu Av'da yazar de ya kalamaya çalı^tıgı fare bırbırlcrını anlar laı Balkon (s 152) oykusunde hasta, yaslı bır oyku kahramanı altınıı kartakı balkonda uzerınde yakaJadığı kauncay la ıletışıme geçer "Kaıısından habeısız balkonda bu kaı ıncayı nasıl çogaJtacaj^ı nı" duşıınur (s 156) Mehmet Guleı ın ovkulerınde geç mışın o7İcmıylc yuklu ınsanlar bugıın lerının zamanı gıbı mckânından da no^ nııt değıldırler Oykıılırdı ^ehır ımgcsı boğucuduı, valnı/lık vc vabancda^ınay 1.) yukludur Oyku kahıamanları ^chır den uzaklasjiııca ınutlıı oluılar Bu lulu mu en açık ortaya koyan ovktılı rdc n bı nnde, Toprağın vc Kuazın luıkusu (s 46) oykusunde anlatıcı sovle dei Ko ca kcntın bcnı ıvıcc sıktmı gunlı rdı Onu kıılı bıı gomlek gıbı aıkamda bııaklım mı, kulustur arabam gorunnic/ kanatlar takıvoı vanlaıına (s 47 48)"jchıı Mclı mıt Gulcr dc sıkıntılı bır mckandır Ar ka oda oykusundc nıekânııı s,ehıı oldu ğunıı bılın/, ama ya7ar bunu soyııtla mıstıı Odanın dıs,ındakı yaijama ovku vu kapatmı^tır Çoııık ve dcde diijind ı SAYFA S Bttmeyen sevgl arayışı It'enlerin özel yeri Aıka ()da oykusu de bıı çocukJuğa donus, u/crını kıırulu Dcdcsının unu tuldıığıı aıka odada, ondan kalan komo dmı eskıeıvc satmavı dusunurken ço cuklugunu anımsavan bır kadının oykıı su Dcdcnın cn oncmlı v arlıj^ı, Scrkısof maı ka cep saatı dc komodının go/leıın dcn hırmdı unutulmıısjur "Parmakla ıının ııcııyla saatın aıkasindakı kabaıt ma trcnı dokunıınca gcçmış^ vc gclecık avııçlaıına dokııldu Yolcusuz ıstasvon larda bıı kk kındısı \ ııdı ' (s 31) Kadının çoıııklugundaıı dcdcnın va şamına gtçıiı/ ( )vkııde onun t.\.\ vıtıp gıdcn umutlaı ının ı/lı I I v.ırdıı Ya/aı oy kııvu s,u cıımlcvle bıtıııı licn, dudu glınu çalaıak ı^ının ıı/ak guıbctınc doğ ıııalıpgotıııuyorseııı (s 35) Melıınet (ıiılcı'ın "ıtının u?ak gurbctı" dcdığı sev sıiblu, bo% bır so/ değıJdır Arka ücla nıkâvcsındckı gıbı, ınsanın vaşayıp yıtır dığı gecmısıdü ge^mısınc duvıuan oz C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI Insanın Içlndeki gurbet Nasıl bir şehir? Mehmet Culer Azlz Nesin ve Culten Dayıoğlu ile bir Imza gununde 707