Katalog

sının fotoğrafını oddsının dııvanna as ması hoş gorulmc7, geçmışınden, değer lerınclen, geleceğınden bıı bıı soyunup bunları NımctV tcslım eder Şefık Bu nu kavıtsı/ şartsı/ yaptıgı oı anda, du^u >u çabuklaşır, gıderek yok adamlığa dogıu savıumı Bıı doııemın ateşlı dcv rımcısı Şefık'ın gcldığı son nokta, 31 Mart'ın ertesindc, gcııcı kalkışmayı bas tırmak ve meşrutıvetı yenıden ışletmck ıçın haıckctc gcçen ttlılıatçılara karsı Abdulh.ımır'ten vetkı ısttryeiekeskıyol daşlaııııı Istanbul'a soknıamak gayretı olabılmıştıı Antak, Abdulhamıt, bu es kı lttıhatçı'nın so/lcıınc ınanmayarak, dahası kcndını nıısuya duşuımek ıun Ittıhatçılaı tarafından tertıpknmış bır oyunıın içinde oldıığuna ınanmış oldu gundarı bıı onerıyı reddcder Roman boyunca îsehk'ın gelgıtlerıne tanık oluvorıı/ Bıı hi7İı saf değıştırme nın 'jehk'te yarattığı iravıııa yeterınee yer bıılmamıştır roman boyunca Bıınıın yeııne Nımct'ın kaışısında gıderck yok olan Şcfık, .ışkına esır olmıış bıı adam olaıak çizılıı Nımet'c donersek, bır roman kisisı olaıak Nımet, ıçınde doğduğu toplıı mıın kadın karakterlerıne uymamakta dır <}uphesi7 Nımet'ın başmdan berı aldığı eğıtım, yetıştııılme koşııllaıı buna etkendır Ancak tum bunlara rağmcn, Nımet kaı akterının ya/ar taıafından faz la zorlandığını, bıından kaynaklı olarak da yer ycr kaııkaturleştığını goruıuz Baskın kadın tıpı olarak Nımct, tarıh dı şı bır vaılık olaıak kaışınıı/da dıırınak tadır adeta Ya/aıın başarısı ısc, lomanda ycr alan bırbırınden farklı pek çok karakterın ozellıkleıını bıı ıkı lırça darbesıyle ve rcbılmış olması I'arıhın hı/la aktığı bıı gunlercfe, karaktcrlcrdckı değışımın, he saplaşmanın da bıllurlaştığını çok ıyı gpstermış roman boyunca Nahıt Sırrı Orık Romarıın bugımkrdc çok kcınıı^ıılu yor olmasının nedenı ısc Zıya Oztan'ın yaptığı Abdulhamıt Duşerken adlı fılm Bu adı seçmesınde Oztan'ın ıdeolojık bır tercıh yaptığını duşunebılırız hdebıyat uyarlamalarına her zaman bır hcyctan vc buna cşlık cdcn a7icık ı\a olsa, bıı korku ıle gıtmışımdıı Iyı bıı roman okumanın scvıncıne bır de ıyı bır uyaılama ızlemetıın keyiını kalnıak ıste dım Fılm bcnı hayal kırıklığına uğrat madı Yakın rarıhın, çok rarrışılan bır olayı nı gcıçckçı bır ıoınan uyatlanıasıyla ı/lcmek hoşııma gırtı Ancak, fılm ıçın sı ııuııaLik açıdan soylenecckler var Edc bıyarın geniş olanaklarına sınema sahıp olmadığından tum karaklcrkrın capacanlı sınemaya aktaulnıası, fılm zamanı duşunuldıığunde mıımkun dcgıl Bun darı dolayı, ronıanı okumayanlar ıçın fılmdckı sahnclerbırbırı ardına sıralanabılıı vc ncdcnsellık bagı kuıulaınayabı lır Bır dığer nokta ıse yer yer karıkatu ı ı/e cdılen olaylar Cîcrıcılcrın kadınla rı kahvehanelere saldırması çok tıyatral bır şckıldc veıılmış, gtıçcklık hıssı va latamıvoı Buının ılı^ında romanda beııı rahatM/ cdcn Nımct karaktcnnın, sıncma<la \&7 lalıklaıından aıınduılmıs, olaıak vcııl mcsı Nınut romandakı halıylc kcndı taıılıscl kosullaıını /oılavan bır ıoıııan kı^ısı olarak dıımyordu vc gcrrckhğını yer ycr yıtırıvordu ()yv,a lılmde, dalıa yumuşatılmış vc daha gcrçck bır Nı mt.t k kaı^ılaîjivoıuz Sonııç olarak hcm roman hcııı dc iılnı kaçırılmamalı Sanat vegeıçck ılı^kısını bır kc/ daha anımsayarak Istanburun aınavutkaldıı ınılaıından kaç çıft avağın Viırııduğunıı, kojjtıığıınu, kaçtıgınıVıayal etnıenın tadını çikaralım • [email protected] Sultan Hamit Düşerken/ Nahıt Sırrı Örık, Ofijak Yayınları CUMHURİYET KİTAP S A YI Çok okunan çocuk kitaplan yazanmıza bir bakış Çocuk edebiyatımız ve Gülten Davıonlu Gültcn Dayıoğlu "çocuklar içın yazmanın prım yapmadığı" bır dönemden Da^layarak kırk yıllık yazarlık çabasının mutlu sonucunu, binlerce çocuğun sicak ılgisiyle bulmuş bir yazar. KEMAL ATEŞ tım açısında epey tartı^ılan Kemalettın Tugiu bu donemde çocukların roman okuma gereksınımını nerdevse bır başı na kar^Jadı Bıı boijluöun çok guçlu olarak duyumsandığı vıllarda, Gulten Da yıoğlu butunuyk çocuklara yonclcn bır va/aı olaıakkar;;imi7açıktı Kııkvılıbu lan ıı/ıın ya/arlık ya^amında onıın ıçın çocıık hep on planda oldu, sureklı ço cuklar ıçın urcttı, edebıyat dunyasında kı yerını bıı alandakı bas,arılanyla saöla dı ] Icmcn her yaş grubunu hedef alan vapıtlaıının bavibi sanııım altmüjin us tıındcdır Kuşkusıız sayısı bıınca kaba ıık yapıtlarının hepbinde de aynı ba^arı dıi7cyını gormck olası dcğıldır Gulten Dayıoğlu'nun gcnçlık roman ları dışında, en onemlı yapırlarının do ku/ on dort yaij du/evı ıçın ya/dığı ro manları ıçınde ycr aldığını soyleyebılıri7 Bıı anlamda Fadib,, onu gcrıı^ bır okur kıtlesıvle buluşturan en onemlı yapıtıdır Fadış'tc mclodram ozellığı taşıyan acık lı olaylarla koy romanlarında gorduğu raıı/ gerçekçı go/lemler yan yana gelır Dcncbılu kı bıraz Kemalettın Tuğcu'yu anımsatan acıklı olaylar romanın çok okur bulmasını, gerçekçı koy romanla rına ben7eyen oğcler ıse Fadış'ın edebıvat dunyasında lcabul gormesını safila mı^tır Yazarın bu kıtabının ardından yavımladığı Dort Kardeijtıler'de de Fa dış'c yakın O7ellıkler gorulur Kıırtulu^ Savabi yıllarının "Cıençleı Anadolu'ya1" parolası onıın romanlarında "Çocuklar Aıiddolu'ya1" bıçımıne donımnu^tur C ıiıltcn Davıoğİu'nun 1^80'dcn sonra yavımladığı romanları dc banatında ye nı bır doncm başladı Ulkemi7e O7gu toplumsal soıunları, yuıt gerçeklerını konu alan yapıtlarının ardından yayım ladığı bılımkurgu turundekı romanlar la butun ınsanlığı ılgılendıren evrensel, uluslararası sorunlara yoncldı Barış,, karde^lık, savaşlar, o7gıırluk,bağna7İık, somuru, kolelık, doöal dengenın bozul masi, sılahlanma gıbı konııları ele aldı bıı romanlarında Yazarın ılk romanlarındakı yerlı tıplerın yerını bılımkurgu turuntlckı romanlarında (Mıdas Karta lının Cıozleıı, Cıokvuzıındekı Mor Bıı lııtlar vb ) daha evrensel tıplcr almıştır Kahıamanları atasında ıdealı/e edıl mış kısılcr oldıığu gıbı, gcrçekcı kahra manlar da vardır Ama gene de çocuk T tyi Mr uyarlama ıırk okııru başta roman olmak ıızcrc kıım dıızyazı turlcnnı Tan /ımat donemındc once çevırılcr lc tanıdı llk çcvııılcr aıasmda çotuk edebıyatının oncmlı vapıtları da vaıdıı Ancak o doncındc o/cllıkle dıl yonıın den bıı çevırılerı çocukların okıımu^ ola bılcccğındcn so/ ctmck zordur Zatcn kaynaklarda dd bıı çevırılerın çocukla ra donuk bılınçlı bır çabanın urunıı ol dııklaı ına ılışkın bır açıklamaya rastlan mamı^tır llk çcvırılcrdc çocuk roman larının ve romantık romanların ycğlcn mcsındc, Osmanlı toplumunda roman tuıune kaısı ahlakı açıdan duyulan kav gıların ctkılı oldııgu duşunulcbılır Bu gunku moda dcyiijlc soylcrsck, ılk ccvı rı romanların "aı!emi7in romanı" olma sıııa o/cn gostcrılmiijtır (*) Roman tıırunun uzun bır sure buyuk lcr ıçın bılc /ararlarının tartı^ıldıöı Tan /ımat ve Scrvet ı Funun donemlerınde çoc uklar ıcın ya/ılmış romanlar bıılmak olanaksi7dıı Ancak o donemde yazıl mı^ ba/ı romanları uyarlamalarla on ıkı vasııı ııstundekı çoLiıkların okumalaıı nı kolayla^tırabılırı/ ( umhurıyetın ılk vıllarında J.ı ıstenı k n canlılığa bır tuı lu ula^amayan çocuk lom.ın ve ovkusunde, 1960lı yıllatda belırgın bır kıpırdanı^, bır canlanma gorulur Bııııda baijta okuma yazma sereı bcrlığı olmak ıi7crc, ( umhurıyetın av dınlanmacı egıtım polıtıkalarının buvuk etkısı olmu^tıır Cîulten Dayıoğlu, çocuk edebıyatındakı bu boşlugun once bır oğrctmcn olarak farkına varır "1%3 te ılkokul ogretmerılığı yapı yordum Okumayı sokcn oğrcncilcrın, okumayı peküjtıımek ıçın bol bol kıtap okumaları gcrckıyordıı ( )ysa onlara bu olanağı sağlayamıyordum Çıınku çotuk vazını alanı pek boştıı Bııkaçya7aı dışındahıç kımsc çocııkkıtabı ya7inaya ıs tekh deöıldı " (30 Yıl (,.ocuklarla Sotıık Soluğa, s 57) Cıiıltcn Dayıoglu'nu butunuyle çocuklaıı hedef alan, ço cuklar ıçın ya/mayı ılk u£raş olaı ak benımscvcn romancıla rın bas,ında anmak gcrckır ündan oncc cle çocuklar ıçın ya7an romancılar vardı kuş.ku suz Sozgelışı ulıiblaıaıası bıı başarı d.\ cldc eden Cahıt Uçuk bıı alanda unutulmama sı gcrckcn bır yazardır Ancak onun yazarlığında da çocuk ıkıncı plandadır Bu kuşağın ardından gelen Mehmet Sey da, A/ı/ Nesın gıbı yazarlar oncelıkle buyukler ıçın yazma yı yeğledıler Bıı aracfa, kımı va zarların "çocukların Kerımc Nadıı'ı"olaıak nıtelendırdık lerı, yapıtlarının değerı ve eğı romanlarında çok yaygın olarak gorıılen ıyı kotu avrımı, onun romanlaıında da genel olarakgozlcncn bırdurumdur Kışılerı karakterden çok, tıp ozellığı gos termektcdır Gulten Davıoğİu'nun toıııanlannda olay onemlıdır Başlangıçta olıım bo şanma, evlatlık verılnıe gıbı olaylarla okııru ctkılcmcyc cahşan vaz.ır, daha sotııa macera yanı agıı basan olavlara yonclmi!}tır Avrıca bır grup romanı da (son lomanlaıı) bılımkuıguoğckıı uzc rınc kurulur Ba/ı romanlarında gcrılım ıyı kotu çatıs,masıyla baglanııken, ba/ı romanlarında da gızcmlı olaylarla sağla nıı Gcncllıklc ıi7manlar çocuk romanla rında uzun dıvaloglaıdan kaçınmak gc rcktığını savunurlarsa L\A Gulten Dayı oğlu'nun ıomanlarında cpcv U7iın dıya loglar varciır Kımı romanlaıındakı og retıcı (dıdaktık) tutumu, Suna'nın Serçeleri, Tuna'dan Uçan Kıış, Mulos Kartalı'nın Gözleri, Gbkyıizundeki Mor Bulııtlnr gıbı yapıtlaı ında daha eğlencc lı ve sanatsal bır tutuma donuijur Bıçım ve kurgu oyunlarına, yenılıklcıe clvcı ı^ lı olmadığı sanılan çocuk cckbıvatının, aslında bıçımsel venılıkleıe ve faıklılık lara da açık bır yanı olduğunu Suna'nın Serçeleri'nde goruyoıu/ Bıı roman "çerçeveanlatı' nın çocuk cdcbıvatında çok başaıılı bıı omcgıdıı Suna'nın Scrçclcn'ndcn sonra onun başarılı bulduğum romanlarından bııı de Tuna'dan Uçan Kuş'tur Tuna'dan Uçan Kıış'ta ()smanlı lmparaiorlu ğu'nun devlet du/enıne, yonctım anla yışına ılışkın bılgıler eölencelı bıı ro man havası ıçınde vcrılıvor Fn ba^ta devşırme bistemıne ılışkın onemlı olav lar yer alıyor romanda Bu sıstcmı konu alan romanların başında Iva Andro vıç'ın Drina Koprüsü, Tıırk okurunun da ılgı gobterdığı başaıılı bıı ıoıııan ola rak anımsanır Bır gorıışmemi7cle Gul ten Dayıoğlu, l'una'dan Uçan Kıış'ta bu romanın etkısı oldıığıından so7 etmıştı Ancak şunu belıı telıın kı, Drırıa Kopru sıı belgesel yanı daha ağır basan bır ro mandır l'una'dan Uçan Kuş ısc kımı gcrçekcı O7cllıklcrınekarşın, tarıhın fon olarak kullanıldığı, maceıa yanı ağıı ba san bır çocuk romanıdır Bıı romanın bıı benzeıı de Mehmet Seyda'nın OlümsÜ7 Dostluk u sayılabılır Halk dılının doğaya uağlı zcngınlığı nı vc halk dılındckı devımlerı, ayrıca Turkçenın iolklorumu/u yansıtan oğclerını onıın romanlarında bulabılırı/ Yazı dılıııde yaygın olarak kullanılma yan halk dılıne O7gu ıkılemelcr, gutıu muz Turk edebıyatının kımı gerçekçı va7arlarında oldıığu gıbı, onıın vapıtl.ı rını da dıl yonundcn guçlcndırıp gıi7cl leştıren oğelerdendn Avı îca son ı onun larında ılk yapıtlarına gorc anlatımında tumce çeşitlılıgının daha arttı ğını gomyorıi7 Kıtaplaıının aıt aıda vaptıgı baskılar bugıın Davıoğİu'nun I urkıve'nm en çok okunan ço cuk cdcbıyatı yazarı oltluğunıı gobtermektedıı Gulten Davıog lu "çoc uklar ıçın ya7tnanın prım vapmadıgı" bıı doiKmdeıı baş layarak kırk vıllık vazarlık çaba sının mutlu bonucunu, binlerce çocuğun sıcak ılgısıvlc bulmuş bır vazardn (' *) Kırkmcı sanat vılıııı kutlaı kcn çocukların ılgı vc sıcaklı gıvla clolu daha nicı vıllaı dılı vorıım • (*) Keınal Atc), Cumhuriyet ve Çocuk (II. Ulusal Çocuk Kiiltüru Bildirileri 46 Kasım 1 Başanh romanlar culten Dayıoulu nu bütunüyle cocukları hedef alan çocuklar lcin vazmayı ıık uğras olarak benimseyen romancıiarın basında oğlu'nun Çocuk Romanları (Doktora Tezi), Kıdttır Hıihan h&ıYay, Ankara 199S SAYFA 11 1998), Ankara 19 )'), s 217 249 (^KcmtılAtc} Gülten Dayı 707