Katalog

înci Aral, yazarlığını ressamca surdüren bırı, yanı yazarken bır tablo yaparcasına yakla^ıyor konuya, bu da anlatımına çok rarkJı boyııtlaı kazandırıvor Romanı alımlaıken, ımgelemınizde sıncmasal fotoğraflar doşemek, duş gucunuzun kışkırttığı kırlara çıkmak yerıne resımletı ızleyıp yoıumlayıp öyle yol alıyoısunuz . I ntı Aral ın Mor'unu (Lpsılon ()n 13e s,ınu Basım, 2003) okurkcn Lmın (ıiıler ın vırmı yıl kadaı once lesmı mıze katlıgı hashas (Jızısı geldı go/umun onııne () tablolarda yansıttıgı moıun bın bır loııu Nedıı moı > I ukenıs.mı bıtış ını•* 1 ark laıın, avıımların ortadan kalkı^ı mı1 Bır oıtıımu /atfmı vaı olan tum reııklerın u/eıınıortcn tıım ncsnclcn ıc,ınc alıpen r n > Yoksa bır <,ıkis,ın dk ıvmesı mı en dı e• bc ınılmı^ken, <,ıkışa yonelık umııt ısjğı vansıtan? Nedırmor* Incı Aral'ın Moradlı roma nını okuyup arkanıza yaslandığını/da da bu sonınıın doğru dıınısr yanıtını vere mıvorsunu/ bana sorarsanız Ama mo rıın ç,evresınde donebılıyorsunu/, va/ann onumuzde a<,tığı ımge butunluğu ıçıne sızabılıyorsunuz dahası AraJ ın romana scrpiijtırdığı ıpuçjarından hareketle ken dınıze ozgu bır mor ımgesı yaratabılıvor sunu/ Ancak eklemelıyim kı, lnci Aral'da mor, "melankolı"nın (101), "duman"ın, pıısıın yanı kapahhğın (111), "koyu" bır duygunun (241) sarmallığın (204), "yas"ın (167), "loş"luğun, sınsılığın (181), "gı/em"m (185), "ufuktakıbuyuk delıgın" (300),otesındeolumun (184) de dıle getınlısj bır bakıma Oyleyse Aral, "mor"a a^ağıda anlatacağım ruya oğe sındc oldıığıı gıbı gı/emcı bır yııkleme getırıvoı denebılır Incı Aral yazarlığını ressamca surdıı ren bırı, yanı yazarken bır tablo yaparca sına yaklaşıyor konııva bu da anlatımma <,ok tarklı bovutlar ka/andırıyor Romanı alımlarken ımgelcmınizde sınemasal fo toğıallar doscmck, duş, gııuınıı/ıın kıs, kırttıgı kıı lat a «,ıkmak yeı ıne resımleı ı ız leyıp yoıumlavıp oyk yol ahvorsıınıı/ Mor'da roman /amanı viımı dort saat lesınırh 22 Lylul2(X)() desabah05 30'da basjayıp ertesı gıın 05 30 da sona erıyor Bu tann, lomanın bebek kahramanı Ya lım ın rkıncı dogıım yıldonıımunu vermı yoı yalnız AraT bunu bır doneme nokta kovmak anlamında da alıyor gorebıldı gıınce Son ellı yılın, daha doğrusu Ikın cı Dıınva Sava^ıyıllaıındanbaşlavaıakel Iı bes,, altmı^ yılın toplıımsal değıjjimını roman tabanına sererek bu değısjimde ırılı ıılaklı roller ustlcnmi1; roman kahra manları aracılığıyla gelınen aşamayı vuı guluyor belkı Aıtık gıınbatımına va da guze gelınmıs tır, asjnma erozvon değer vıtımı sevgı sızlık savus, vb toplıımun anadamarla rında dolaşmaya koyıılmıış herkesı tek tek tutsagı halıne getıımış. bııevlerı ağıı ağır zehırlemeye kovulmuştur Bu yu/ den olmalı mor, butıın renklerın uzerını ıvıden ıyıye ortmujjtur Bır bas,ka a<,ıdan kadınla erkek arasın dakı değeıler dızgesı bu vondekı catıs. ma, bu ıkı varlığın doğalarının getırdığı yapılanma kadınla erkeğın olanakları, olanaksızlıkları, donanımları, donanım sızlıkları son bır şahlanışla Mor da vu/ yuze getırdmı^tır de denebılır Bana sorar sanı? Mor butıın bunları bır arada haı manlamak gıbı bır sav taşıyor kendı ıçın Toplumsal Bineysel 'Mor'lasma 20 00 Ardından gu nun donup yenıden 05 30'a gelışı Butun bu bolumlemelenn 22 Lylul'de yaşanması da rastlantı değıl (ro manda "rastlantı" ye nne çokluk "raslantı" yazımı kullandıyor) Bu bır gundonumu Ote yandan gc(,mış, altmış yıllık donemın ele alınan ya da doğru dan odaklanan tanh lerıne bakddığında bunda da dgınc, yakla şımlarla kars,dasılı yor 1950'ler, 1960'lar, 1970'ler, 1980'ler, bu da doğal, çıınku bu tanhler son jltmış yıllık toplumsal tanhımız bağ lamında buyuk onem taşıyor, mudahale ler, sonra donus,umler soz konusu bu ta rıhlerde yaşanan Mor, bu tarıhlere serpı^tırdmı^ aıle ta rıhlerının o/etı ı^te Ancak roman, ote kı aılelerden <jok tcnıcle tlhan Sacıt Se zer'ın aılesını almış gorunuyor yıne de 11 han ın annesı Seher'le babası Ibrahım'ın evlılıklenbırgı/perdesıyleortuludur Ro manınse/dırdığınegore (20,21,184,185 vb ) Seher bır ııcıı belkı gece hayatıyla bulus,mus,bırkadındır Bı^kın Ibranım'ın karısı olarak lzmır yakınlarındakı Guzel su kasabasına ("Soylenceye gore kasaba nın sırtını vasladığı dağlarda yaçamış ol duğu varsayılan (bır) Kiıtsal bakıre soz konusudur (191)) yerleşmışlerdır "On ların, bırbırlerıne SLK, ortaklığına benzer gızlı bıt bağla bağlanmış olduklannı cok erkcn sezınlemıstı(r) İlhan Babası, eıın dekı suıjııyu saklıyormujj da annesı bu yuzden c^na kolece bır mınnet dııyuyor m\Kf gıbı bır kenetlenmışhk "(21) Zaten annenın, "bır tek akrabası (bıle) yok tu(r) " (20) Ibrahım'se, 'Boşnak asdL aı lesı 1924'te Karadağ bolgcsmdekı bır koyden goçmen olarak I'urkıye'ye geldı ğınde beş yaşında(dır) " (24) Oyleyse tb rahım, 1919 doğundudur, 1939'da aske re alınır (25) Nıce sonra, 1950'lerde, 1947 doğumlu ("Bır zamanlar kırk yedı Iı olmakla gururlanırdı " (41)) "llhan'ın cocukluk ve ılk gen(,lık ydlanna denk ge len bu sure ıçınde babası, 'Uzun Ib lam'dan 'Boşnak Ibrahım Ağa'lığa yuk selmıştı(r) " (27) "Dort çocuk, kendısın den ıkı yaij ku<,uk Armağan, onun ıkı yas, kıHjiığu Criılcan ve sonradan, İlhan on ya !;indayken doğan kazayla olma kuçuk Bertan " (28) Anadamannı Sezerler'ın olu^turduğu Mor'da yan aıleler olarak İlhan ın k.ırısı Revan'ınkını tanırız dkın, mutsu/ para sı/ Istanbul'a yerleşmış emeklı bır astsu bay aılesı Babanın "emeklı ıkranuyesı hızla erımı^, kahve ko^elerınde pıneide mek, alüfveıı^ ı^ın aksam pa/arlarını bck lcmek ve ev sahıbıyle t ıkışmak dı^ııul.ı vaılıkgostereme/ bırı halınc gclmı^tı(r) (61) Peşı sıra Rengınur'un aılesı Daha once Llazıg'dan I/mır'e gelen dayı Adem'ın yerle^tırmesıyle kapicilığa basjla yan Rem/ı, l'atmıii} Ardından Arma ğan'ın karısı I ıgen'ınkı Sınoplu arıstok lat bır aıle Cjorulduğunce aılelı r, hırkı ve'nın ılgınç bır toplumsal cogıarvalaı ha ntası getırıyor »numıı/t Seher'ın yonlendıımesivle ku«,u(.uk vaijlarda İlhan lstanbul'da kolejdc, Arma ğan da Izmıı 'de yatılı okuı laı Revan, "ll nan Sacıt'lc, onun genç bır muhc ndıs ola rak çahştıgı buvuk bır ııiijaat s^ırkctıjıc tc lelon santral gorcvlısı olarak gırdığındt 1972 kışında tanüjmı^laıdıd) (60) lije "sıhrdan baslamı%tı(r) tlhan Baba sından kalan topı aklaı ı satıp seı mavc vap mi!j, bolgede arsa karş.ılığı ya/lıklar yapıp satarak ılk bıtıkımını saglaıııı^tı(ı) ' An cak zengınlığc ula^ması o bılınen yoldan dır vıne de "1^ hayatına atıldıktan sonra sıyasetle doğrudan dgilenmemıştı(r) Ama buvuk devlet ıhalelerıne katılan bır ışadamı ola rak, ozellıkle seksen darbesı sonrası yıldı zı parlayan lıberal sağ ıktıdara yakın dur mavı çıkarlarına uygun bulmustu(r) Bu tııtıımıın ış hacmını bu kadaı buvutme de, bugunku durumuna gclmesınde onemlı katkısı olduğunu vadsım(az) Kı nıdennın usulsuzluk, yolsu/luk olarak M\ landırabıleceklen ışleyışın dı^ında kalma ya sıstem kesınhkle ı/ın vermıyordu(r) ne ya/ık kı Ağ7inı havaya açıyordun o a man " (40) Aral, şu satırlarla gelınen aşamayı, bu aşaınadakı trajdc sarsdı^ı vurgular "Yok pahasına gıtmı^tı sahıp oldukları her ^ey Fopraklar, ınsanlar, gençlıkler, ha yaller Yureklerde, elde avuç,ta ne varsa to7 gıbı savrulııp gıtmı^tı " (172) Ne kı Moı da aıılatdanlaıuı tumunun de bır Tann romancının dııdakları ara sından dokulduğu ortada 05 30'da ilhan Sacıt'ın, uyanmak ıi7ereyken gorduğu aı yada sercılenen tablo, romanın bıtışınde kı gerçeklıkle ortuşurken bu <,eı<,eve ı«,ı ne alınabılecek her iıırlu durumun, go rungunun artık lanrı romantı taıafın dan mçunleneceğı kaçınılma/laşjyor ıstt r ısteme/ Sozgelımı ilhan Sacıt, ruyasında %oylc gorur kendısını ' Bahçede vuzme havu /tınun ba^ında duruvordu 'Avakları kanlı pembemsı su bırıkınıderı iı,ındev dı (,ı<,ek ve bocek olulerı, kırık camlar balık kılçıkları, pavurya kısk<ı<,laı ı, patlak balonlar ve sıynlmış tavuk kemıklen <\A ğdmıştı ortalığa " (7) Romanm sonunda kı cınayet anına goz atalım ^ımdı de 'tl han Sacıt aözmda şaş.kın, ınanmaz bıı ı,arpdma bedenı ağırca sallanarak ve i(,ın de her şey bırden {jokuvermn; gıbı havu /un kıyısına yığıldı ( ) Sırtustu basının yanında bır kan golcuğu, dudakları ken dı kanına bulanmış ve beyaz gomleğındc koyu kırmızı kanayan parlak, ın delıkler le oylece kaldı Çevresıne patlavıp dokul muşbalonlar kırık tabaklaı,yemek aıtık lan, tavıık kemıklen ve porsıımuş çıçek olulerı sacılmüitı " (324) Cîorultıuğu gıbı lanrı romancının sı nırlarını cızdığı bır cerceve ıgnde gelışı mını surduruvor roman Bundan ^u çıka rdmalı Roman kahramanları ozgur de öıl1 Gerçekten de toman kahramanları kendı ba^larına var değıller,Tann roman cının bırer fıguranı olarak gerı,eklık kaza nıyorlar yapıtta Zaten llhan'ıoldumıegınşımınde, lan n romancının bu tutumu lyıden ıyıye g kıyor ortaya Pekı Mor, bır cınayet romanı mı * Bu so nınun yanıtını da haftaya bırakalım • CUMHURİYET KİTAP SAYI 703 "Mor'dan llk idenimtor Boyle olunca romanın, aıleler temelın de alınıp ışlenmesınden doğal neolabılır' Oyle ya, hem toplumsal yapıdakı donu şumlenn hem de kadın erkek varlıkların (,atı^masında vaıibimasını bulaıı değıijinıın en uygun seyırlık alanı değıl mıdır aıle* Intı Aral da, "mor"laşmayı anlatmanın bır volu olarak goruyor aılevı tlhan Sacıt Sezer aılesıvlc, bununla kcsı^en otckı aı lelerle hem vtızevsel bağlamda genış bır eogralyava yayılan hem de dıkey anlam da toplumsal sınıfsal konumlanışları çeı çevesındeT urkıve'dekı tıım kulturel kat manları, o|*elerı ıçıne alan bır buyıık va pıyı, dıyelım I urkıye toplumunu ele al maya yonelıvoı Romandakı bolumlenmeler, saatler gosterılerek yapılıyor 1 ler bolumde lark Iı bır aıleyle ya da toplumsal yapının fark Iı bır ıengıvle tanıştırıyoı bızı Aral Bu anlamda aıleler resmı geçıdınden de soz edebılırız Moı da tlkın romanın anada marını olu^tııran, turızm, ınşaat sektorıı nun ba^arılı adı ilhan Satıt, ardından onıın yenıte boşandığı, kendısıne çouık veremeven vırmı vedı vıllık kaıısı (38,39) Revan îlhan Sacıt'ın kardesı Marks^ı proicsoı Arıııağan evlenmeyenazırlaııdı ğı gent sevgılısı Rengınur'la ondan dıın yaya gelen tek <,ocuğu konumundakı oğ lu Yalım, kı/ kardeşı Gulcan, Armağan'ın karısı Fıgen, Rengınur'un dayısı rfdem (romanda r)dem nedense hep Adem bı çımınde yazılmı^), Revan'ın ablası Hk Şımdı bunların tlüjkıleniijine.ılışkılenı^ bıçımıne ge<,ebılırı/ Mor, sabahın 05 ÎO'ıında başlarken ar dı sııa gelen saatler de gunun bolumlen mesıncîe oteden ben kullanılagelen bır ol (,ute uygunluk gosterıyor genelde 08 30, 10 (X) 12 00, 14 30, 15 00, 17 30, 19 (X), ran "Mor"daltiTann Romana SAYFA 16