Katalog

r hangı bır emperyalıst gııcun somurgcsı altına gırmeden veımeyı goze almiş bır md let, nasıl oldu da 1950'den sonra ulkesinı bu guce teslım ettı* Darbelerın nedenle ıınc daır vanıtları bu sorunun ıçınde ara mak gcrckıyor " Karcilılaı ın anlatımına gore fotoğraf takı hcr şey yerlı verınde, kanaatımıze go re oykudekı her şey dc Ozel Harp Daıre si, Mehmct Alı Ağca ordudakı parasını Amcrıka nın odcdığı bırlıkler PKK nın maddı kavnaklan Kıırt ayaklanmaları, Irak, pctrol savaşları Halepçe Katlıamı vb Oykudcbırgeneralm Uğur Mumcu'ya soyledığı şu sozleı de son derece bugunle ılgılı Abdullah ()calan bır şekıldc clımıne edderek PKK nın butun gunahları onun ııstune vuklenıp Kurt hareketı aklanmava çalışılacak sonrasiyası kanat de askerı ka nadı bırlcştırıp bır guç olaıak ıe|imın kaı sisina çıkacaklar Artık bu ıılkede aydın lar da dahd heıkes 1 utkive nın unıter bır devlet olduğunu ıınutmuş durumda ()lanları halka anlatabıletek sızın gıbı avdınlara ıhtıyacımız var1" Gerçek adını kımscnın bılmedığı 1950'leıden berı Iurkıyede yaşayan Amenkalının fotoğrafını da Uğur Mum LU ya verense malıım Eşref Bıtlıs Oyku de adı verdmıyor ama Mumcu'nıın olu munden 24 gun sonra bındığı uçak, mo torlarındakı arıza yımınden duştuğu ıçın hayatını kavbedcn tek general o 1 ' Rastlantı u/ıın dıyalogfar da ver aldı gıhaldeoldukçadramatıkDirkurguyasahıp Yalnızyakıntarıhedegd,edebıyatabı ıa7 ılgısı ofanların bde dgıyle bırkaç kez okuyacağı bır oyku Son oyku olan "Aynadakı Fare"yse dı ger oykulerdekı olaylarda cpey dahlı olan ları anlatıyoı Orneğın kazi gozetmenı Rawlınson ve Eşrcf Bıtlis'ın Uğur Mum cu'ya fotoğrahnı verdığı Robert Buzzel'ı Ve puzzle tamamlanıyor1 Kıtaptakı dığer oykufer de yakın tarıhe ılışkın Pentagon, Rus casuslar, Amenka lı ışadamlan ve senatorlcr de yer alıyor bu hıkâyelerde, bılımkurgu, dort yuz uyesıy le ıntıhar eden Halkın lapınağı tankatı da "Nuh Şehn" adlı oykuyse kurgusu vc zengın bır hayal gucu urunu olması bakı mından one çıkıyor, tabu etkılı sonuç bo lumuyle de Bu oykunun belkı de en etkılı satırlarıvsa henuz ıkrnu paragrafındakı savaş fotoğraflarına dışkın "Savaş fotoğraflarınm yarattığı etkı, çer çevenın tck nesnesı olan, yuzu acıyla bu ruşmuş, elınde tııfeğıyle yerc duşmekte olan askerden kaynaklanmaz Oyle olsay dı, adı sokak çatışmalarında vurulup yere duşen kapkaççı ya da uyuşturucu satıcısı fotoğraflannın da benzer bır etkı yarat ması gerekırdı Savaş fotoğrafına bakan kışı bdır kı, bu çerçevede olen asker gıbı o anda bırçok asker başka yerlerde olmek tcdır O tek çeıçevenın ıçınde, bınlerce olumun fotoğrafı vardır Buna, fotoğraf bdgısının etkısı denır'" Ayrıntıya gırmeye gerek yok, fotoğraf ları ouyutmck tehlıkeiı Her şeyi gormek, butun savunma mekanızmalarını yok ede bılır, hatta çddırtıu olabdır Zaten Ahmet Karcılılar da ayrıntıya o kadar onem ve yer verıyor kı bıı evraktan soz ederken us tundekı pulun rengını aktarmayı unutabı lıyor bazen' Fotoğrafları bu kadar buyutup her bır nesncyı butun ayrıntdanyla anlatan bır fo toğraf hıkâyecısmın butun kadtnlaıa aynı acukoymasına hıçbır ıtırazımız yok, butun kadınlar dedıktcn sonra bır ısım zikredıp nokta koymasına da Butun kadınların adı neydı sahı1 Unutmadık, noktadan oncekı Eleanora1 Ama nesnelerın uzaklaşddıkça daha da belırsız hale geldığı konusu bıraz karanlık "Hikâye fotoğrafçısı," kaybolduğu tapınakla ılgılı dıpnot koymazkı1 Ustelık kıtaptakı ılk dıpnotta "Butun ıyı fotoğraflann bır tek ışık kaynağı vardır" yazıyor • Yesil Kısrak Marcel Ayme'nin romanı Tahsin Yücel'in çevirisiyle yeniden okur önünde ladıklarını soleyerek propaganda yapışı na kımse mraz etmez Masalsı ya da gerçekustu ıle geiçegı yan yana ıç ıçe oluşu gerçeğı sorgulama mıza vol acar Gerçeğın üoğala uvgun olun olmadığı da duşer okurun aklına Belkı de Marcel Avme gerçekten çok do ğaldan yanadır Kıtabın sunusıında kıta bın çevırmenı Iahsın Yucel ın bu konu da sovledıklerını dıkkatle okumak ro manı bıraz daha avdınlatacaktu "( ) Marcel Avme nıcekışılerın ofkc sını kazanmak pahasına kahramanla korkağı aynı kereve kovmuşsa her ıkısı nın gerceğınde de doğala avkırı bır şev ler gordıığu içındır Yeşıl Kısrak doğal ıle uoğal olmavanın karşıtlığını da çok guzel gosterır Honore Hauıdouın do ğadan doğallıktan uzaklaşmadığı ıçın voksulluğu vorgunluğu ıçınde her n man mutlu her zaman tahattır kardeşı Ferdınand, doğallıktan uzaklaştığı toplumsal uygunluklan her şeyden ustun tuttuğu onıı bır uvgunsuzluk bır ıkı vuzluluk durumuna getırdığı ıçın zen gınlığı ve rahatlığı ıçınde hep yoksul ve tedırgın mutsuzdur Honore ın karşı sında hep ezılır hep yenık duşer Mar cel Avme bır çok olavlarla sozcusu kıs rak da bırçok çozumlernelerle bu karşıt lığı belırtmeve çjlışırlar " SENNUR SEZER laquebue koyunde veşıl bır kısrak doğdu bır gun ama veşıl dedıkse, ak beygırlerın tırıtlık zamanında gorulen sıdık veşılı demedık, yeşım taşlarının guzel yeşdıv dı onunkı " Bu eumle bır masala gırış olabılırdı Ama Marcel Ayme'nin (1902 1967) Yeşd kısrak (La Jument Vertc) adlı romanının haşlangıç cumlesıdır Ye şd kısrağın ahırında doğduğu çıftçı ve at satıcısı Haudouın şanssız ve Daşarısız dır "încklerı ıkışet ıkışer domuzları al tışar altışar olurdu, tohumu da (.uvallar da cucuklenırdı " üoğan yeşıl tay hem Haudouın ın hemdekoyun yazgısını de ğıştırır Once bu doğumun heyecanına dayanamyan ve koye yuk olan yaşlıların çoğu dunya değıştırır Zaman geçmedı ğı ıçın yaşlarının farkına varamayan ve sayıları koyun yarısına yakın olan bu grubun vaşı yetmışle yuz arasındadır Yeşıl kısrağı gormeve gelenlerın sayı sı her gun artar Bılım Akademihi nın bd gınlerı bu kısraöuı varlığı ııstune masa başında tartışırlcen, ımparator kısrağı gormeye eelıverır Ve kısraktan çok kısrağın sahıbının karısının goguslerını be ğenır Durumu anında sezen valı çıftçı Haudouın'e gelecek seçımlerde ılçe yo netımınde bır koltuk onerısınde bulıı nur Boylece kocasını oyalarken ımpara torun kadınla konuşmasını sağlar împa rator olağanustu bır heyecanla kadına bırlıkte olrna ısteğını bddırır Ama kadın bu emperyal çapkın onerıyı sıradan bır doğallıkla, ayın bugunlerınde sevışmek ıçın durumunun uygun olmadığı yanı tıyla geçıştırır Imparator kadının du ı ustluğunıı de goruntusu kadar beğenıp kocasının gelecek seçımde koltuk sahı bı olmasını onaylar Imparator yuzunden asıl heyecanla nanlar koylulerdır "Yeniden arabasına bındığı zaman, Llaquebue halkı bır gu zel alkışladı kendısını, sonra kocaman bır ateş yaktı onuıuna, gerı kalan tum yaşlılarını da bu ateşe attı Bu onemlı olum ateşının yakıldığı yer Champ Bru le dıye adlandırıldı Champ Brule nın buğuayları çok guzel oldu " Bu tempoyla başlayan olaylar, yeşıl kısrağın bır tablosu yapıldıktan sonra olumunun getırdığı değışıklıkleıle ve Haudouın'ın oğlullarının yaşamıyla su rer Kımı zaman masalın sınırlarıyla kı mı zaman gerçeğın çığlığıyle anlatılan koy odağıyıa butun bır ulkenın ıçınde bulunduğu durumdur Bır bakıma tore lerın ve kurumların yergısı de denebılır anlatdanlara Çunku romanda konu edı Hikâye fotoğrafçısı "C nılenler sıyasal çatış manın yol açtığı do laplar kılısenın cınsel lığe bakiijinın gulunç luğu sıvasal çıkarların hazırladığı ıkı yuzlu yaşama bıçımıdır Koyde yalnızca altı cumhurıvetçı vardır başlangıçta Bu altı kı şı kımı zaman butun koye oncc gızlı gızlı kafa tııtmavı denerler Gecelerı papazın pen ceresının altında dev rımcı marşlar sovler ler Papaz ıse sık sık çalışmanın sevış mekten ve her tur cınsellıkten daha onemlı olduğıı vaa/ını verır Koylulerın voldan çıkmalarını engellemeye çalışır alkınca Amakılısesınegelenlenn.gunah çıkaranların ahlaksızlıklarını gormezden gelmeyı seçer Sıyasal çıkarları yuzunden cumhurıvetçı ve kılıseye karşı gorunme vı seçenlerın bu durumu da tra)ikomık tır Orncğın Haudouın ın oğlu Bayrar l erdınand mesleğı ve çıkarları açısın dan koyun kılısesınde gorunmeyı goze almaz ama gunah çıkarmadan da rahat edemez Bu vuzden sık sık uzak bır ko ye volculuk yapar O kılısenın papazı ıse Ferdınand'ın gunahlarını cıddiye almaz Ferdınand bu yuzden bır turlu huzura eremez Koyun mutlu ve huzurlu kışıle rınden bırı zengın baytar Ferdınand'ın yoksul kardeşı Honore'dır Ne çabşmak tan gocunıır ne bıldıgınce yaşamaktan Evını kardeşıne satmak zorunda kalmış tır, kardeşının evınde yaşamak zorunda dır ama ona boyun eğmez Kardeşıne sık sık en kuçuk bır alınganlıkta her şeyı bı rakıp gıdeğmı soyler } lonore un aılesı de bu durumu hıç onemsemez Roman, koyun yenı beledıye reısının seçımı ıçın Honore ıle Ferdınand'ın çatışmasıyla su rer Bu çatışmada ıdealler ve sıyasal ınançlarla kısa vadelı çıkarlar karşı kar s,ıya gelecektır Sonuçta Honore yanı dunya goruşune bağlıhk kazanır Çunku MarcelAyme, hep Honore gıbılenn yanındadır Onun romanlarının masalsılığı yalnızca romanların sonunda kotule rın cezalarını bulmaları ya da derslerını almalarındadırsankı Oysa romanlar bo yunca olağanustulukle gerçek hep ıç ıçedır Yeşıl Kısrak'ta olayın orgusu ıçınde doğalmış gıbı akıp gıden masalsılıklar dan kımılerını belırteyım Oluler mezar lıkta zıyaretçılerı ıle konuşur, dedıkodu yaparlar Me/arlığa yenı yapılan son mo da mezar taşlarından şıkâyet ederler Postacı her zaman saldırıya uğramak uzcre olan gençkızların bulundukları evlere bırden gırerek onların kurtulmasını sağlar Yeşıl Kisıağın resmının yapan res sam sevışmekten aldığı hazzı toplayıp re sımdekı atı boyar Boylece resım gızlerı gorebılen bır ınsan kımlığı kazanır Ho nore koyun hasta ve yaşlı beledıye reısı ıle olum tarıhı konusunda pazarlık eder Beledıye reısı soz verdığı tarıhten once olunce Honore yanına gclıp, yaşarsa ode yeceğı parayı arttıracağinı soyler, cumhurıyet heykelı de dudaklanna değdırdın ce olu canlanır Bu olaylar koy ıçın oylesıne sıradan olaylardır kı, dırıİen beledı ye reısının cennetı ve cehennemı anlatıp cennete yalnızca cumhurıyetçüerın gıttı ğını, muhafazakârların cehennemı toy Marcel Ayme'nin öteki romanları Bır donem Marcel Avme nın ovkule rı, romanları sıkça çevrıldı furkçeve Onun Duvar Geçen ve Kedının Masal ları adlı kıtapları belleğımın unutmavı reddettığı eserler arasında yer alır Sanı rım andığım kıtapların çevırmesı de, ılk baskısı 1956'da Varlık Yayınları'nca ya pılan Yeşıl Kısrak ın da çevırmenı olan, Tahsin Yucel'dır O, Marcel Ayme'nin uslubuna çok yakışan alaysılı ıkı anlam lı sozcuklerı çok ıyı seçer Yucel, Yeşü Kısrak'ın Kıtaplığındakı yenı baskısına yazdığı onsozcie Ayme'nin yazar kımlığını ırdelerken, onu kımı eleştırmenle rın "karamsar, ınsan yaradılışının kotu luğune ınanan ' bır yazar sayışına karşı çıkıyor Boyle bır yargının yazarın kımı eserındekı kımı avrıntılar yuzunden ve rıldığını, aynı vontemle (kımı ayrıntıları seçerek) onu 'lyımser ınsan yaradılışının ıyılığıne ınanan" saymanın da olası olduğunu belırtıyor Avme ıçın verılecek yargilardan en uoğrusunun "dunyanın kotuluklerı hoşgorusunu de, dostluk duygusunu da yıkrnaz" olabıleceğuıı be lırtiyor Ancak Marcel Ayme ıçın "ınsanlık sevgısı bır ulku coşkunluğu değıldır" Tahsin Yucel bu durumun Marcel Ayme'nin yanlış değerlendırdmesıne yol açtığına ınanarak dıyor kı "Ayme'yı ınsanların kotuluğune ınanmış bır yazar olarak gosteren de budur belkı ulkulerle, coşkunlukla, taşkınlıkla başı hoş değıldır hıçbır zaman, hıç değılse kıtapla rında, butun bunlara dışardan soğıık kanldıkla bakmayı yeğ tutar Bunun so nucu olarak, guluncluklerı, tuhaflıkları parlak sozlerın, parlak eylemlerın gızle dığı koflukları uaha kolay goıur ınsan ların kendı çevrelerınde yukselttıklerı masal duvarlarını kolayca vıkıverır " Marcel Ayme, değışık ışlerde çalıştık tan ve bır sure de ga7etecılık yaptıktan sonra yazdığı Yeşd Kısrak'ın başarısıyla butun çalışmalarını edebıyata ayırmış Bır başka aeyışle Yeşd Kısıak onun va şamında bır donemeç Bugunun okuru ıçın de bu roman uzun suredır unııttu ğu tıpte bır edebıyatın kapısı Gerçeğı, dunyayı, ınsanları yeniden ırdelememn ınsanlann koru yanlarına gulebdmenın, ıyı yanlarına Mcacık bır yakınlık duyabd menın bır nedenı Marcel Ayme genç okurlar ıçın yenı bır kıtap, eskı okurlar ıçınse bır ozlem gıderme yolu kısaca • Yeşil Kısrak/ Marcel Aymf/ Çevıren Iahsın Yucel/ K KttapltRt/ 287 s SAYFA 0 CUMHURİYET KİTAP SAYI 6 9 9