Katalog

ÖNDER ŞENYAPILI ezih Danyal denli öğrenmeye açık birine rastlamak zordur. Keşke iiniversiteli öğrenciler Nezih ölçüsünde öğrenmeye aç olsalar!.. Türk karikatür sanatının tarihe imza atmış fırçalarından biri olan Ramiz (Gökçe.) (19001953), yarım yüzyılı aşkın bir süre öncc karikatiircü olmayı düşleyen gençlere yol göstermiş, öğüt vermişti: "Geniş bir ansiklopedik malumat. Filin kuyruğundan, Çörçil'in purosuna, patlıcanın çiçeğinden Endonezya bayrağına kadar ner şeyi biimeden bu mesleğe girmemelidir.' Tanıdığımdan beri, neredeyse 30 yddır bu mesleğe sirmiş olduğu ve de başarı eldelediği naide sürek li yeni bir şeyler öğrenmek çabası içerisindedir Nezih. Daha çok öğrenme arzusu (belki de daha iyi bir sözcülde, 'iştiyâkı') hiç dinmedi. Biliyor musunuz ; bu yıJ dokuzuncusu yapılacak olan Ankara Uluslararası Karikatür Festivali'ni başlatma ve bugüne değin yürütme nedeni de, bilgisini sıntrli bulduğu alan larda ufkunu genişletmekti. Karikatürün öteki disiplinlerle nasıl bir ilişki içinde oldıığu/olması gerektiği ya da ne denli olup olamayacağınt tartıştırmak ve 'müsademei efkârdan barikai hakikatı çıkarmak'... Bugüne değin yapdmış olan sekız festivalin konulannı anımsayınız: 'Sanatra Karikatür', 'Karikatür ve Kültüı', '20. Yüzyılın Karikatürü', 'Karikatür ve Sıyaset', 'Karikatür ve Felsere', 'Karikatür ve Grafik', 'Karikatür ve Bilişim'... Mayis haşındaki 'dokuzun cu'nun konusu ise 'Karikatür, Toplumbilim ve Insan Hakları.' "Onııncu festival sonuncu festival olacak" divor. Oğreneceği konu kalmadığı, artık daha fazla öğrenmek isremediği için mi? Elbette ki hayır. Dokuz vıldır neler çektiğini vakından biliyorum. Sanata ve sanatçıya sıcak degil, ılık bile bakmayan bir tophımda dokuz yıl üst üste, ara vermeksizin uluslararası bir festival gerçekleştirmek ne demektir, nasıl bir ömür törpüsüdür, ne denli yüksek bir gerilim (stress) kaynağıdır, bilebilmek/anlavabilmek ve de takdir etmek çok zordur. Sponsor bıılmak ıçin çalmadık kapı bırakmamak gerekir. Çaldığınız kapılar genellikle açılmaz. Açılsa bile, ya çok sınırlı bir destek gelir ya da destek vaadi verilir ama yerine getırilmez. Vaatlere kanıp bir takım isler yaparsın, sonra açığı kapatacağım diye ıığraşır didinir durursun. Bu koşullar altında, her yıl (sekiz yd süreyle) festival açdırken, o yılın konusıına ilişkin yazıların ve karikatürlerin yer aldığı (iki dilde: Türkçe ve tngilizce) kitap, 'yılın karikatürcüsü' seçilen sanatçının yapıtlarından oluşmuş kitap, ayrıca karikaturle ilgili başka kitaplar basılınısj, gelenlere, sempozvuma katılanlara sunıılmuşrur. Sergilerdüzenlenmiş, açı lışları yapılmıs,, dünyanın dört bir yanından gelen konuklar ağırlanmıştır. Her biri, Ankara'dan, herhangi bir yakınmada bulunmadan hoşnut ayrılmıştır. Ve sanmaym ki, bütün bunlar geniş bir kadrotarafından gerçekleştirilmiştir. Nezih, eşiilülya vebirikıgençyardıma... hepsi o kadar!.. Buraya değin anlatdanlar Nezih üanyal'ın bir yanı. Daha doğrıısu bir yönü. Bir öteki yönü ise, öğretmerıliğidir. Karikatüröğretmenliği... Karikatür çizmeyi öğreten kitaplara imza attı. Okul açtı, karikatür dersleri verdi, öğrenci yetiştirdi. Öğrenme ve öğretme eylemlerinden arta kalan (!) vakitte ne yapar Nezih? Gazetelere, dergilere karikatür çizer. Canlı TV izlencelerine katılır; karikatür çizer, jenerik çizer. Tek kare karikatürler, bantkarikatürler çizer. Kitap, dergi kapakları, vinyetler, afişler çizer. Karikatürresimler çizer, onları sergiler.... Sergiler düzenler. Yurtiçinde, aldığı çağrılar dolayısıyla yurtdı N Keyifle duşunduren bir karikatüp albümü şında düzenler bu sergileri. lster tek kare karikatür, ister bantkarikatür, ister resimkarikatür, ister kitap kapağı, afiş, vinyet olsun, Uk görüşte tanınır Nezih'in çizgisi. Kendine özgüdür. lmzasını atmamış olsa bile, çizgisi tanınır. Öte yandan, yaptığı karikatürün ya da grafiğin türüne göre çizgisini 'değiştirmek'ten çekinmez. Bu değişikliği yaparken uymakta direndiği temel ilke şudur: "Mizah yalnızca konuda kalmamalı, çizgide de mizah olmalıdır". Çizgide mizahı eldeleme yolunda gösterdiği çaba hiçbir zaman kolaycı olmamıştır. Bir kitabının önsözünde de belirttiğim gibi, çizgisini komikleştirmekte sıradan yeğleyimlerle yetinmek yerine sıradışı bir yol izlemiştir her zaman. Yerel ve geleneksel çizgiyi hem karikatürüne hem de bugüne uyarlamayı seçmiştir. Nezih'in çizgilerinde, bir yandan halk sanatının, dokuma ve nakışların, taşbaskı kitap resimlerinin; öte yandan minyatürlerin, tezyin (süsleme) sanatlarının, hat sanatının esinleri görülür. Gelgelelim, sayılan ve sayılmayan kaynaklardan esinler ııstaca harmanlanmıştır; birlikte yoğrularak yeni ve tek/özgün/sahibine (çizerine) özgü bir 'ÇlZGI'ye dönüştürülmüştür. lşte o ÇIZGÎ, Nezih Danyal'ın, göruldü mü tanınan çizgisidir artık. Son albümü "Konu Neydi?"de yer alan yapıtları Cumhuriyet gazetesinde yayımlanmış güncel siyasal karikatürlerdi. Çoğıı yayımlandığı zaman sözlü idi. Gazete karikaturlerinde güncel siyasal olaylara değinildiği için çok zaman yal nızca çizgiyle yetinememek durunıu doğabilmektedir. Çünkü çizgiye dökülen ler, etkili ve yetkili özel ve tüzel kişilerin dedikleri, yaptıklarıettikleridir. Günlük bir olayı ivedi çizgiyle eleştirme telaşı içerisinde karikatürü sözden tümüyfe arındırmaya zaman kalmayabildiği de bir öteki gerçektir. Bununla birlikte,"Konu Neydi?" albümünde bir tek sözlü (ya da alışılmış yaygın deyişle 'yazılı') karikatür yer almamaktadır. Nezih Danyal 500 karikatür arasından seçmiştir, albüme girecekleri. Kimilerini sözden arındırmış, iletisini yalnızca çizgiyle verebilecek yolda yeniden çizmiştir. Yeniden çizme işlemi, salt sözden arındırma kavgısıyla yapıimamıştır. Kimi karikatürlerde, karikatürün yayımlandığı dönemdeki etkin siyasal kişiler (Örneğin: Ecevit, Demirel, Özal, vb.) çi zilmiştir. 'I'aşıdığı espri dolayısıyla albüme alınmasını uygıın gördüğü böyle bir karikatürü yeniden çizerek, çizginin somut bir kiijiyi çağrıştırmasını engellemişrir. Çünkü, albüme alınmış bir karikatürde artık önemli olan, yaşamış/yaşayan somut kişiler değil, karikatürün ana iletisidir (esprisidir de denebilir) . Böylece, karikatürlerin zaman içerisinde anlam/ileti açısından vıpranma sı/aşınması da önlenmiş,olmaktadır. Birçok verli ve vabancı güncel siyasal kari katürün, çizildiği dönemin üstundcn 510 yd geçtikten sonra 'anlaşılmaz' oldıığu bilinmektedir.. Yeni bir ku^ağın, o günleri yaşamanıış olanlann, baktıkları geçmiş günlere ilişkin bir siyasal karikatürün iletisini eksiksiz ve sağlıklı olarak algılamaları beklenemez. Nezih bu sakıncayı ortadan kaldırmıştır "Konu Neydi?" başlıklı bu son albümünde. Sonuç olarak, gelecekte de, bakıldığında iletisi alınacak, algılanacak, 'espri'si çürümeyecek, çizgisi usta işi karikatürlerin toplandığı, keyifle düşiindüren bir albüm "Konu Neydi?". • Karikatür Vak/ı, PK İ64 Yrmşehtr/Ank cmau: cartoonWndkankaturvaklt.org tr http //www ndkarıkattırvakfi org.tr 9 V)luüararası Ankara Karikatür Festıvali'nin "Karikatür, Sosyolop vc \n\an Flakları" konulu scmpozyumu 1 May/v cumarteu günüsaat 14.00'te Türkîngtlız Kültiir Derneg't'nirt Rcstekâr Sokak No 32'Jeki merkezınde yapılacak. FECO (Federation of Cartoonists Organizations/Karikatürcü Kuruluşları Federasyonu yönetim kurulundan arkadaşlan Nezih Danyal için ne dediler? ROGER PENWILL / FECO Genel Başkanı (Büvük Britanya) "Nezih üanyal, dokuz yıldır aralıksız sürdürdüğü Ankara Karikatür Festivali'rıi dünyanın önde gelcn karikatür olaylarından biri yapmıştır. Her yıl, dünyanıiı en iyi karikatürcülerinden derlcdiği etkileyici sergiler düzenliyor. Onun, karikatür sanatına şevkle bağlılığmı ve girişimlerini, festivale katılma şansı bulan türn karikatürcüler kabul ediyorlar. Düzenlediği sergiler, workshoplar, festival kataloglan Nezih'in enerjisi sayesinde her zaman yüksek bir nitelik taşır. Âyrıca, tüm yabana katıhmcılar olağanüstü Türk konukseverliğinden her zaman ctkilcnmişlerdır. Festivalin düzenleyicisi ve FECÜ'nun enerjik Türkiye Başkanı olarak Nezih Danyal'ın da katlularıyla, Türkiye, uluslararası karikatür alanında en ön sıralarda yer almaktadır." • MARLENE POHLE / FECO Genel Başkan Yardımcısı (Alnıanya) "Kimi zaman dostlarım ve meslektaşlarım Türk halkından ve Türkiye'deki karikatür etkinliklerinden neden sıkça Övgüyle söz ettiğimi merak ederler. Cok basit... Her zaman çok sıcak karşılanınz. Festivaller iyi düzenlenir. Kendimizi evimizde hisseJeriz. Her ülkeden çizerler, sadecc karma sergilere katllmakla kulmazlar, kişisel sergilerini de acabÜirler. Uluslararası Ankara Karikatür Festivali, dünya karikatür etktnlikleri arasında önemli bir yere geldiyse bunu, iyi bir düzenleyici, c>nı zanıanda çok yetenekli bir çizer olan güleç yüzlü sigara tirvakisi Nezih Danyal'a borçludur. Nezin'in çoktandır hak etriği takdiri görmesini, gelecek ku^ak çizerlerin bu gcrçek karikatür okulundan uzun süre yaraılanmasını, etkinliklerinin başanyla sürmesini diliyorum." • PETER NIEUWENDtfK / FECO Genel Sekreteri (Hoflanda) '•EN tyî... Organizatör, karikatürcü, sanatçı, öğretrnen, fîlozof, âsık, FECO Başkanı, maliyeci, adarn, sigara içicı, içici, usta, oğul, önder, uzman, büyücü, azk, yoldfaş, insansever, yurtsever, hastjjbakıcı, sergi düzenleyici ve tüm arkadaşların en iyisi... Karikatürün ve karikatürcülerin dİinyasındaki en önemli buluşma yerlerinden birinin, Ankara Karikatür Festivali'nin sorumluluğunu taşıyan dost." • SAYFA 5 CUMHURİYET KİTAP SAYI 689