Katalog

m\)M KAFAOGLUBÜKE B U L M A CA Önce aşağıda tanımlan verilen sözcükJeri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harrleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasmı gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa, bu, sözcüğün alttaki satırın basına sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımlann karşdığı olan sözcüklerin ilk harfleri vukarıaan aşağıya doğru bir sairin adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, Emine Kerse'nin, Akdeniz Kitabevi'nce yavımlanan "Unutulmayan Aşk Şiirleri Antolojisi"ne almaya değer gördüğü bir şiirden alıntı ortaya çıkacaktır. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Bir ilimiz. 17 72 59 44 43 İKBtMUMCUOĞLU Visne Bahcesi E debiyat tarihinin birçok başyapıtı okunmak için değil, sahnelenmek üzere yazılmıştır. Tiyatro eserlerini değerlenairirken nasıl sahnelendikleri, kostümdekor işçiliği ve en önemlisi oyunculuk, metne dolaysız bakmayı engeilerler. Sahne kötü biroyuncu, Hamlet'in sözlerindeki şiirselliği tamamen yok edebilir ya da çok dramatik bir sahneyi gülünç hale sokabilir, belki de bu yüzden tiyatro yapıtlannı araya yorumcu koymadan okumanın ayrı bir zevki vardır. Ama nedense bu pek sık yapılan bir şey değildir, ancak bir eseri sahnede görüp çok beğendikten sonra bazen okuma gereği duyarız. Sahnede çok kereler Çehov'un oyunlarını seyrettiğim halede, yazarın başyapıtlarından biri sayılan "Visne Bahçesi"ni hiç izleme şansım olmadı; bir tiyatro eseri üzerin yazmayı düşünürken de, zihnimde sahnelenmiş görüntülerin olmadığı bir eser seçmek istedim. Amacım bir tiyatro eserini en yalın edebiyat halinde ele almaktı. Anton Çehov, oyunları sahnelenirken özellikle en doğal halinde gunlük yaşamın yansıtılmasını istiyor, geleneksel Rus tiyatrosunun abartılı oyunculuğunu demode buluyordu. Moskova Sanat Tiyatrosu'nun kurucularından ünlii tiyatrocu Konstantin Stanislavski ile ortak noktaları her ikisinin de tiyatroda doğalcılığı (natüralizm) savunmalarıydı, fakat birlikte çalıştıkları yıilar içerisinde, Çehov ve Stanislavski doğalcılık konusunda ayrı düştüler. Çenov'un istediği, oyuncuların gösterişten uzak, abartılı jestler yapmadan, doğal tonlarla oynamalarıydı. Sahne de, kendi deyimiyle "yaşam nasılsa öyle olmalıdır: karmaşık ve aynı zamanda basit... fakat bütün bu olaylar sırasında da mutlulukları yaratılmakta ya da hayatları paramparçaolmaktadır.." (Anton Çehov, Bütün Oyunları, Çev: Ataol Behramoğlu, Adam Yayınları, 1984. Çevirmenin önsözünden.) Bir oyun yazarı olarak Çehov'un sahnede doğal oyunculuk istemesinden öte bir şey söz konusu burada. Sahnede kolaylıkla belli edilen doğallık, "Vişne Bahçesi"ni okurken de aynı ölçüde kendini belli ediyor. Konuşmaların tamamen gündelik konulardan oulşması, ev halkının o yılların Rusya'sı için çok normal sayılacak yaşam biçimleri, bir odada toplanıp çay içmeleri, kâğıt oynamaları ve hatta bazen birbirlerinin söylediklerini dinliyor göründükleri halde duymamalan... bunların hepsi en gündelik ev hallerinde yansıtılan karakter ve olaylar. Çehov'un karakterleri genelde, kalabafık ıçinde yaşadıkları halde yalnız insanlardır. Kendi kendilerine konuşmaları, insanlar arası ilişkinin ne denli zor, belki de olanaksız olduğuna işaret eder. "Vişne Bahçesi"nde konu yok gibidir; aynı izlenimci bir tablodaki noktalar gibi yan yana geldikleri için bir bütünlük olarak görülebilirler; akan zamanın içindc bölünmüş anlardan başka bir şey değil yaşam. Çehov'un tiyatro eserlerini sahnede izlemeden okumak başka açıdan da ilinc geldi. Çehov "Vişne Bahçesi"nin ir komedi olduğunu çok kereler vurguladığı halde, tiyatronun oyun için hazırladığı afiş, ek seri bir dram olarak yansıtmış. Avrıca ilk sahneye konulduğunda da dramatik öğeler fazlasıyla vurgulanmış; yazar hastalığı dolayısıyla modahale edemediyse de, bu duruma çok üzülmüş. Halbuki bir okur, yazarla arasına yorumcuyu sokmadan metne kendi bakış açısıyla yaklaşıp değerlendirmesini yapabilir. Bu açıdan bakıldığında, "Vişne Bahçesi"ne tam anladığımız anlamda dram, ne de komedi. Çehov'un "komedi' olarak kastettiği belki, Dante'nin "Ilahi Komedya"sına daha yakın. Yaşamın bütünlük içinde kazandığı anlam. "Vişne Bahçesi" Anton Çehov: I. "Herşey geçti sonra, ben kaldım/ bir de bende bana direnen doğrular/ ve yanlışlar: Hassas terazi, dik merdiven,/ birkaç bozuk kum saati, dilini unuttuğum/ bir pusulayla gecelerimi paylaştığım/ o tuhaf hayvanfar: Akrep ve örümcek,/semender ve şahin ve... kuşları taş topluyorlardı." (EnisBatur). 80 33 18 9 68 81 J. Necati Cumalı'nın bir oyunu. 56 51 64 23 73 15 5 6 K. Din yanlısı. 52 42 78 79 66 B. Italo Calvino'nun bir yapıtı. 47 12 7 34 19 74 61 32 Doğalcılık C. "Hami..." (Gösteri Sanat Dergisi'nin "tombiş" yöneticisi). 71 2 58 1 21 38 L. En son filmi "Arabesk" olan sinema yönetmeni. 29 11 3 48 70 49 76 36 50 40 45 D. Hilmi Yavuz'un bir anlatı kitabı. 37 67 8 14 31 62 20 26 77 E. Francis Ford Coppola'nın bir filmi. 63 65 24 57 46 55 39 M. "Her ... bu bezmin nedir encamı bilir/ Dünyamızı nagah zalam örtebilir/ Bir bitmeyecek şevk verirken beste/ Bir tel kopar ahenk ebediyyen kesilir" (Yahya Kemal). 41 13 35 25 F. "... Bir Yalnızlıktır" (Sefa Kaplan'ın bir şiir kitabı). 10 30 22 60 69 828. sayımn çözümti A. Başkaldıran Insan, B. Ey, C. Raisa, D. Tasım, E. Oyun, F. Lama, G. Taziye, H. Bıyık, I. Rakı, J. Elif, K. Cyrano, L. Hayyam, M. Tank Dursun Şiir: "Bırakmayın, kandırmasınlar sizi! Hayat kısadır Afiyetle yutun onu Bir şey kalmayacak sonraya" G. Deride, özellikle ellerde oluşan, zararsız, pürtüklü küçük ur. 28 53 75 82 4 H. Küçük körfez. 27 16 54 çok dikkatli okuma gerektirecek kadar da simgesel aynı zamanda. Oyunda anlatıJan vişne bahçesi, beyaz çiçekJerle dolu olarak anlatudığında bir gelini andırır, gelecek vaat eder. Bir başka karakterin gözünde ise haksız elde edilen mal varlığı, sömürgeyi, köleliği (Rusya'da "serı adı verilen köleler ancak 1861'de özgürlüklerine kavuştular ve ne ilginçtir ki Çehov'un dedesi de bir serr idi). Yine bir başka oyun kahramanı vişne bahçesini nostaljiyle eski varüklı ve mut lu günlerini simgeler şekilde algüıyor. Oyunda bir karakter için ise bahçe para, iyi yatınm ve güç simgeliyor. Çehov günümüzden çok önce çevreci bir duyarlılikla vişne bahçesinin bııldozerler ve balta sesleri tarafından yok edilişini anlatıyor. Elbette sahne arkasında bu seslerin duyulması özellikle seyirciyi etkileyebilir fakat yine yazar sanki okuyucunun da bu sesleri duymasını sağlıyor. • www.yazinsanati.cjb.net SAYFA 19* CUMHURİYET KİTAP SAYI 630