Katalog

AKMED'in Bursa sergisi ve fotograf albümü Fotoğrafların tamklığında 19.VÜZVIİ sonu Bursa'sı CUNEYT AKALIN "Osmanlı Döneminde Bursa" Fotograf Sergisi 27 Aralık 2001'de Bursa'aa Tayyare Sineması'nda açıldı. 19 Ocak 2002'ye kadar açık kalan sergi 1854'ten Cumhuriyetin başlangıç yıllarına kadar uzanan dönemi yansıtan fotoğraflardan oluşuyor. Eski fotoğraflar uzmanı Ahmet Abut ve Uludağ Üniversitesi'nden Doç. Neslihan Türkün Dostoğlu tarafından Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü'nün desteğinde düzenlenen bu sergi dolayısıyla, adı geçen enstitü bir de "Bursa Fotoğrafları" Albümü yayımladı. Bursa Tayyare Sineması'ndaki sergide, fotograf albümünde yer alan 293 fotograf arasından seçilen 100'ün üzerinde eski fotograf sergilendi. Fotoğraflar Çoğu 18901900 yıllarında çekilmiş olan fotoğrafların önemli bir bölümü ülkemizde Totoğrafçılığın gelişme ydlarına imzasını atan "Abdullah Freres' in (Abdullah Biraderler), Sebah & Joailler'in, öteki yabancıyerli fotoğrafçıların imzasını taşıyor. Bunlara ek oiarak, çok sayıda anonim (sanatçısı belli olmayan) fotograf ve kartpostallardan alınma görüntüler sergiyi zenginleştiriyor. Cumhuriyet dönemine ait birkaç fotograf ise Ali Enis Oza'nın imzasını taşıyor. Sergide ve doğal oiarak fotograf albümünde, bunların yanı sıra, 1913te coğrafyacı Jean Bruhnes başkanlığında bir grupla Bursa'ya gelen Auguste Leon'un çektiği 84 adet renkli cam negatif (otokrom) deyer alıyor. Paris'te Duratrans'da sergilenen, Albert Kahn koleksiyonuna ait, bu sergi için özel oiarak Türkiye'ye getirilmiş bu fotoğrafların en belirgin özelliği, dunyadaki ilk renkli negatif çekimleri arasında yer almaları.. Dünyada bir eşi bulunmayan, Bursa ile ilcili ilk fotograf olduğu sanılan 1854 tanhli "IrgandıKöprüsü"fotoğrafıda sergide ve albümde yer alıyor. 1850'li yıllardan önce kentlerle, kentliler hakkındaki bilgüer, gezginlerin yazdıklarından, ressamların gravür ve resimlerinden öğrenilmekteycli. Dünyada ilk görüntünün 1826'da Fransa'da metal üzerine kaydedilmesinden sonra giderek yaygınlaşan fotoğrafçdık, kentler ve insanlar hakkında dana sağlıklı bilgüer edinmemizi sağladı. Sergiyi ve fotograf albümünü bu açıdan değerlendirmek gerekir. Tanıklık hukukta özel bir yere, ağırlığa sahiptir. "Iki şahitle adam asılır" halk deyişi, tanıldığın önemini ifade eden çarpıcı bir önermedir. Toplumsal, yakın tarihin en yakın tanığı ise fotoğrartır. Fotoğrafın girdiği yerlerde de tarihyazımı bir SAYFA 14 bakıma kolaylaşır, bir bakıma çok zorlaşır... Çünkü, gerçeği birebir yansıtan fotograf, keyfiliği, spekülasyonu ortadan kaldınr. Bursa ve tarlh Osmanlı devletinin ilk başkenti olan Bursa, tarih içinde önemini hep korudu. îlk adı Prusias ad Olympum olan 2200 yıllık geçmişinde pek çok uygarlığa beşiklik etti. Btinya Kralı I. Prusias'a atfen Güney Marmara Bölgesinde IÖ 185 de Prusias adıyla kurulan kent zamanla Prusa daha sonra da Bursa oiarak değişti. Osmanlı, Bizans ile bu bölgede temasa geçti. 1326'da Orhan Gazi tarafından Osmanlı topraklanna katılan Bursa, îstanbul alınana dek Edirne ile birlikte Osmanlı'nın başkenti olmayı sürdürdü. 14501600 arasında dünyanın sayüı ticaret merkezlerinden biri olan Bursa, 17. ve 18. yüzyıllarda durağanlıktan sonra, 19. yüzyılın son çeyreğinde dış etkenlere bağlı oiarak yeniden canlandı.. Yaygınlaşan, özellikle gayrimüslimleri etkileyen Batılılaşma hareketinin yankılarının Bursa'ya ulaşması, belediyeleşme, HamidiyeCaddesi'nin açılışı (Sultan Hamid dönemi), îpekçilik Okulu, belediye binasının inşası, Hükümet Konağı'nın 1863 'te Ahmet Vefik Paşa tarafından yaptırılması, MektebI Fünun'u Idadi (Işıklar Asker Lisesi), modernleşme adı verilen yaşam ve uygarlık biçiminin kent merkezindeki belli başlı örnekleri oiarak dikkati çekiyor. Yanı sıra, Balkanlardan ve Kafkaslardan gelen göçlerin, 1900'lerin başında kentin toplumsal dokusunu çok değiştirdiğini vurgulamak gerekir. Bursa, Osmanlı'nın en önemli biriki kentinden biridir. Bu anlamda dev bir açık hava müzesidir. Savaşlardan ve doğal afetlerden fazla etkilenmeven Bursa'nın 1960'larda büyük bir nüfus patlaması yaşaması dengeleri altüst etmiş, ancak kentin yeşilliği ile ünlü Bursa Ovası'na yayılması çelişik bir sonuç doğurmuş, ova yıkıma uğramış ama tarihsel kent yok olmaktan kurturmuştur. Fotojjraflarfi ı Fotoğraflar bize 19. yüzyılın sonundaki Bursa hakkında, kentin mahalleleri, sokakları, insanları, meslekleri vb. hakkında eşsiz tanıklıklar sunuyor. Bu görüntülerden hem kentin kültürel, dinsel vb. yapısı, hem kaplıcalar vb. gibi turistik kesimleri hakkında önemli ipuçları elde ediyoruz. Ancak, tüm bunların önünde anıtsal yapüar yer alıyor. Yani Bursa'nın Uludağ'ın yamaçlarında yükselen güzel camileri; Ulucami, Yıldınm Camii, Yeşil Cami, Murat Hüdavendigar Camii ve I. Murad Kiilliyesi. Anıtsal yapıları bölge ticaretinde özel bir yeri olan Pirinç Han, Koza Han vb. gibi mekânlar izliyor. Birbirinin üzerine yıkılacakmış gibi eğik evlerden oluşan semtleri ve dar sokakları ile Bursa, tipik bir Osmanlı kentidir. Fotoğraflarda görülen geniş \ lamidiye Caddesi, o yıllarda giderek yaygınlaşan imar çalışmaları ve belediye hizmetleri hakkında bizlere fikir veriyor. Termal tesisler vb. de kentin turist çekmesinin araçları oiarak sivriliyor. Diğer bir deyişle Bursa, 19. yüzyılın sonunua gelişmelere ayak uydurmaya çalışıypr. Ote yandan çarşıda, pazarda görülen insanların yoksulluğu dikkati çekiyor. însanların üstü başı aökülüyor. Kentin dış 1 İİIİ..1M 1 1 mahallelerindehayvan otlatan köylülerin durumu için "içler acısı" kelimesini kullanmak yerinde olur. Birşey daha dikkat çekiyor: însan neye bakarsa onu görürmüş... "Salkım Hanımın Taneleri nin Varlılc Vergisi tartışmalarının yükleme yaptığı bilincim, beni sergideki Ermeni Mahallesi, Türk Mahallesi ve Yahudi Mahallesi resimlerinin önünde dakikalarca durmaya zorladı. Görülen şu: Ermeni Mahallesi zengin, mamur. Buna karşılık TürkMüslüman mahalleleri de, Yahudi Mahallesi de dökülüyor ( Yahudiler genellikle varlıklı santlır ama Osmanlı'da Yahudiler, birkaç aile dışında, en yoksul kesimleri oluştururlardı). Günümüzde mevcut olmayan Ortodoks Kilisesi'nin görkemi de insanı etki liyor. Fotoğraflann belgelediği yoksulluk ve gerilik, kim ne derse desin, yaklaşan Cumhuriyet'i müjdeliyor. Cumhuriyet "travma yarattı, geçmişimizle barışalım" diyenlere isteyen kulak versin ama bilinsin ki fotoğrafların tanıklığı da ortada... Fotoğrafları gördükten sonra, Bursa'nın Cumhuriyete neler borçlu olduğunu insan daha iyi anlıyor. Bu mantık yürütmeyi bir adım daha ileri götürüp bir genellemeyedegidilebilir: 19. yüzyılın sonunda Osmanlı nın en zengin, en ileri, en mamur biriki kentinden birinin Bursa olduğu dikkate aknırsa, sadece bu kentin değil bir bütün oiarak tüm ülkenin Cumhuriyete bağımsız ve egemen devletin dışında refahını da borçlu olduğunu daha iyi kavranz. Bursa tartıtlprldm*tlp Bursa günümüzde Türkiye'nin en zengin kentlerinden biridir. Otomotiv sanayiinin merkezi, tarımın önemini koruduğu bir büyük ilin kent merkezi, bir turizm ve ticaret merkezi, bir üniversite kenti ve geçmişten geleceğe uzanan bir kültür kavşağıdır. Bir ata yadigandır. Bu kenti koruyup geliştirmek, ulusal kültürel zenginlikleri korumak, hepimiz için bir yurttaşlık görevidir. Bursa 60'b yıllardaki nüfus patlamasına direndi. Zengin insan malzemesini iyi kullanarak, kültürel zenginliklerini korudu. Şimdi bunları zenginleştirmeye, bir üst aüzeye çıkarmaya nazırlanıyor. Fotoğraflarla "Osmanlı Döneminde Bursa nın bu büyük serüvene büyük katkıda bulunacağı apaçık ortada. Eşi benzeri olmayan bir açık hava müzesi özelliklerini taşıyan Bursa, "restorasyona" alınarak kurtarılacağı, "Akdeniz'e bir kısrak başı gibi uzanan topraklarda, kısrağın boynuna iliştirilen özel bir süs gibi, onanlacağı, tarihsel mekânların özenle korunacağı günleri sabırla bekliyor. • folklor/edebiyat halkbilim a etonloji*antropoloji* edebiyat ezhere ALEVİUK ÖZEL SAYISI KİTAPÇILARDA! İki cilt birarada 792 sayfa, 20.000.000.TL. dir. Asgari 10 adet siparişlerde %50 indirim uygulanır. Yıllık Abone bedelı Kırkmılyon lıradır Abone bedelinı Metın Turan adına 104233 numaralı Posla Çekı hesabına yada Halkbankası Meşrutiyel (Ankara) Şubesı 15528 numaralı hesaba yatırıp, dekontu fakslamanız yeterlıdır Yazışma ve Isteme: Hatay Sokak 9/19, KızılayAnkara Tel: (312) 425 39 20 Fax: (312) 417 57 23