Katalog

CTiri7gâhı uzun tutmamın nedenı, bu ko nuda benı cıddı bıçımde dusunduren ılk yapıtın, Tunç'un ıkıncı oyku kıtabı Mağa ra Arkadasları olmabi Tunc'un, yer yer uzun cumlelerden oluşan, klasık oykule ıneyc ağıılık veren, eskı ve yenı sozcukle rın, barış çubuğu yakmışçasına 'uyumlu' ve estetık bır akışla cumle ıçınde sıralandı ğı oykulennı okurkcn, Saıt FaıkSabahat tın Âlı damarından çok, başka mecralardan Kadınca duyarlılık tanımı! bcslendığını duyumsuyordum Nıtekım Bır başka faktorden de mııtlaka soz et Alafranga Ihtıyar oykusunde anlatıcı, oy kunun, ozellıkle eskı so7cuklerlc 'nakledıl mem gerek Ben 1980'lıyıllann ortaların mesını', farldı yazarlara yonelık sevgısıyle dan ben yazıyorum Ozellıkle 8()'lı yıllar ortaya koyar boyıınca, kadın yazarlardan soz edıiırken 'Bıı satırları eskı bır lısanla yazmanıuı kullanılan "kadınca dııyarlılıklar" tanımıkı sebebı vaı Bırıncısı çok basıt, hoşuma laması benı şıddetle rahatsız ettı Sozde gıdıyor da ondan Gıdenıez mı5 Refık \ Ia ovgu cumlesı olarak sarf edılen bu tanımîıd'ın, Habd Zıya'nın, M Ş E'nın, Reşad lamada gızlı ve haddını aşan bır aşağılama Nurı'nın, Huseyın Rahmı'nın, Peyamı Sa vurgusu var Hatta alan tanımı var Kadın fa'nın ve bılhassa Tanpınar'ın kullandığı ca duyarldık denınce erkeklere aıt olma zengın lısânın " yan bır arazıden soz edılıyor ve kadın ya Anlatıcı, aynı oykude, edebıyatımızın zar aslında kendıne aynlmış bır arazıde klasıklerıne olan sevgısını dıle getırırken, gezındığı ıçın alkışlanıyor Erfeek ağzından Saaderı Ayarlama Enstıtusu, Eylul, Y^ıban, Ihdhkomlk öyküter yazmamda, bu bakış açısından ve kadınÇamlıcadakı Enıştemız, Memleket Hıkâye Kadın Hıkâyt lerı V nzunden ve Mıka ca duyarlılık tanımından tıksınmış olma lerı, Akşam Guncşı ve daha bırçok yapıtı mın etkısı olmuştur ıl'ın Kalbı Durdu okuyanı tam anlamıyla sarsan trajı komık oykuler Daha doğrusu Öykulerımzde okur tçtn hazırlanmıs, tu sayar Tunç'un, klasık oykulemenın çok da dı kahramanlan oyle Ozellıkle Mıkaıl Aşk zaklı oyunlar yok aslında Ama alttan alta şına çıkmadan, okurda farklı bır tat bırak takı rakıbı karştsında kuçuk akstlıkler, ab bır oyun kazanma ve kaybetme halı yurusurd sayılabılecek rastlantılaryuzunden ku yor Edebtyatta oyunun yert sızın ıcın nedır? ması, belkı de fazlasıyla eskı bulunduğu ıçın beylık tanımlamalar ve onyargılarla ha çuk duşen, kendtnt renade olmuş hısseden Hayatın bır oyun olduğu da bılınçaltıfifsenen kımı yazarlan da, cıddı okumalar ve bu aayla btttp olume gıden Mıkatl oyku mıza kazılmıştanımlardanbın Gerçıtopla ozumsemış ve değerlendırmış olmasıyla bırtktmtmızdekı as kahratnanlar arasında lumsal bellek bunu hayatın oyunu değıl, açıklanabılır O donemın kımı yazarlannın yer aldı benım ıçın Çehov tadı var onda kaderın oyunu olarak kaydetmış, pek de uslubuna hâkım olan nahıfhğe duşmeksı Tra/ı komık obur oykulertnızde de tetıkte haksız bır tanımlama sayilmaz Insan ku zın, kurgusu ve dılı sağlam metınler uret beklıyor Melodram oğelert kullandtpmz çuk, dar, boğuntulu, tekduze hayatını kımesı, yalnızça eskı ustalan değıl, Saıt Faık haldc melodrama mesafelı duruşunuzaa bu mı zaman kuçuk, kımı zaman buyuk oyun Sabahattın Âlı ve sonrasında yetkın yapıt nun da payı olsa gerek Ne dcrsınız? larla renklendırmeye çalışıyor Kımılerı bır lar uretmış çağdaş yazarlarımızı da yakın oyun kurmasa da, oyunun oznesı halıne Hayatta trajık olan bırçok şeyde, mıdan ızledığını gostenyor gelıvenyor Kumar bır oyun değıl mı or nık de olsa komık olan bır unsur var ve bu Yen geldığınde oldukça uzun ancak çap neğın, ısrarla yanbş atılmış adımlar, bır mınık şey, çok hızlı akanftlmkarelen araraşıklıktan uzak cumleler kullanması, kımı oyun arzusu ıçermıyor mu? Aşkı bıraz da sında varlığını bellı belırsız hıssettığımız, zaman otuz sayfayı aşan oykulerınde, kar oyunlar aşk yapmıyor mu? Hayat bır ama kesın olarak ne olduğunu anlatamaşılıklı dıyaloglara fazla rağbet etmemesı, oyunlar butunu değıfee, nıye maskelerden, dığımız bır goruntu gıbı, rılmı/hayatı surucu açık bırakılmış okumalara yuz verme rollerden soz edıyoruz? Hayatın ıçınde durmeye yarıyor Tek başına trajiK olanın yen, bıtış duygusunun egemen olduğu he oyun var, ama ben bır yazar olarak okuyuhalı bence gerçekten trajiktır Ustelık komen her seferınde bunık fınaller hazırla cuma ıpuçlarını dağıttığım ve sonunda mık trajığın ustunevurguyapar Trajıkola ması, Tunç'un oykulerınde vazgeçılmez şah/mat dıyeceklen bır oyun kurmuyonın ıçıne sızmasını arzu ettığım komık ununsurlar olarak goze çarpıyor Bınncı tekıl rum Bunu çok ıyı yapan yazarlar var, ama sur konusunda ehmden geldığınce dıkkat anlatıma bıraz daha ağırlık vermekle bırlık ben onlardan değılım Yazarken okuyucu lı olmaya çalışıyorum Sanınm oykulerımte, uçuncu tekıl anlatınıla kotaıdığı oyku aklıma gelmez benım, yazdığım benım de uzerınde en çok çalıştığım ve dengesılerde de aynı çızgıyı yakalıyor (Mağara Ar meselemdır Dolayısıyla kurguyu ıkıncı ve nı bulamazsam o oykuden tumuyle vaz kadaşlan, Soğuk Geçen Bır Kış) uçuncu şahıslara gore sahnelemek arzusu geçtığım şey bu Bazen oyku kenaını başAyıer Tunç un, klasık oykulemenın dışıduymuyorum Ama ıtıraf etmelıyım kı, bır tan belırlerken bın ağırlık kazaruyor, o zana çıkarak okuru şaşırttığı oykuler de var okur olarak boyle oykulerden noşlanıyoman dığenyle dengelıyorum Doğru soykıtaplannda Sozgelımı, Azız Bey Hadıse rum • luyorsunuz, trajı komık çızme gayretı besı'nde yer alan son oyku Kırmızı Azap, yaCUMHURİYET KİTAP SAYI 600 oluyor Masumıyetın bıttığı noktayı çok onem sıyorum, yazıda ve hayatta Ne zaman bı tıyor? O masum, hatta haklı ve genelhkle çok basıt gorunen şeyın bedelı bır başka sı tarafından odendığı anda, masumıyetten soz edemeyız Kar Yolcusu'nda Eşber Fıdan'a âs,ıkken masum, bu onun hakkı Ama bu aşka karşılık venp vermemek hakkı da Fıdan'ın Bu hakkı Eşber'ın havsa lası almayınca masumıyet bıtıyor Kadın Hıkayelen Yuzunden'ın kahramanı ken dını eğlendıren, hatta var kılan, var kıldığı ıçın de anlamlı bır oyunu sadece kansı na oynuyor Kansı oyunu gerçek sandığı anda masumıyet bıtıyor Aztz Bey Hadısesı ve Soguk Geçen Bır Kış, ozellıkle bu ıkısı arka ptanlartnda akıp gıaen toplumsal dehstmt okura guçlu bırbt çımde duyuran oykuler Kadın Hıkâyelerı Yuzundı n ve Mıkatl'ın Kalbı Durdu da de g'ısımden çok bugun hukum surmekte olan ve gurmezltkten gelmemn yeğlendığı bır mKyalyon var Kar Yolcusu ıse ımanın go zunu ayıramadtğı bır tablo gıbı Basınızı çevmenız de asılı kalıyor beyntntzde Boyle bakıldığtnda ortaya çtkan farklılıkları han gı nedenlerle terah etttnız^ Oykulerımde uç şeyı baştan belırleme ye gayret edıvorum Mekân (kımı zaman atmosfer, bu bır mevsım bılc olabılır), ana kahraman ve oykuyıı surııkleyecek olan ruh halı, ya da kahramanın sorusu/ soru nu ne ? Bu uçlu bır araya gelmemışse o oy kuyu yazamıyoı um Şoyle desem acaba tu har olur mu' Ben oykuyu yazrruyorum, benı tırmalayan bır ruh halı, bır duygu, bır soru, bır tumle, bır surçme, bır yanlış adını, alışıknadık bır bakış bana oykusunu yazdırıyor Oykume kaynaklık euen her ne ıse, o dığer unsurları oykuyc taşıyor Bu uçlu bazen kıs>a bır zaman dılımı ıçınde bır araya gelıyor ve anlamlı oluyor, bazen ar ka oykuyu bılmezsek kahramanın peşın den gıttığı tutkuyu, attığı yanlış adımların nedenını anlayamıyoruz Toplumsal değışun ınsanı her an yenı den tanımlıyor Bunun çoğu /aman farkı na bıle varmıyoruz Oysa değışıyoruz Ganp bır ornek olacak ama, ınsan suyun ıçın de kaynayan fasulye tanelerı gıbı Su ısın dıkça fasulye de pişıyor, ben pışmeyece ğım, aynen kalacağım dıyemıyoruz Azız Bey Hadısesı'nde arka plandakı toplum sal değışım Azız Bey'ı pışırıyor, ama onun cınsı bıraz sert, dığerlerıyle aynı oranda pışmıyor Eşber ıse "yalniz fasulye " Kar Yolcusu'nu bana yazdıran da gerçek bır yalnızlık,kavramsaldeğıl Karlakaplıdağ lar arasında fızık varlık olarak yalniz olma halı Bu unsurlar nedenıyle oykulerde bazen kesışme, bazen aynlma oluyor nı melodramdan koruyor Trajıkomık olan unsur sankı bır su terazısı Bır unsur olarak kullanmasam da, onunla oykuyu olçebılıyorum öykulerımze bır bakttg'tmtzda bırka çı dışmda neredeysc tumunun erkek ağzından yazılmış olduğunu goruyoruz îlk oyku kıtahınız Saklt'da btle var bu, orneğın Ihtılaller Neye Benzer oykusu erkek ağztndan anlatılmış Oradakı çocuk, yaşlı kadın ve uçuncu tekıl şahıs anlatımlarım saymazsak Mağara Arkadasları ve Azız Bey Hadtse sı'nde hemen tum oykulerya doğrudan er kek ağzından ya da ana kahraman erkekler Nedentnı merak etttm doğrusu Melodrama ılışkın sorunuz benım de tevabıru kolayca veremedığım erkek ağ zından yazmak meselesını bıraz açtı aslın da Duygusallığın kadınlara "daha fazla" ozgu olduğuna daır, bılınçaltımıza yerles mış ve ancak bılınç duzeyıne çıkararalı mucadele edebıldığımız bır şartlanma, oy kulerımı melodramdan koruyor Yaygın kanı nedır5 Aşk romanlannı kadınlar okur ve erkekler ağlamaz Bu yaygın kanı ve şartlanmayı verı olarak kabul etmıyorum lyı bır okurun elbette verı olarak kabul et meyeceğı, ama ne yaparsa yapsm bılınçal tında hazır duran bu şartlanma, kahramanımın erkek olması ve benım de bır kadın olmamla, daha ılk ağızda kırılıyor Erkek ağzından yazdığımda kurmaca olan, aynı zamanda sahıcı oluyor Kahramanların ge nellıkle erkek olması da benzer bır durum Toplumsal hayatta ışığa çıkan erkek, gol gede kalan kadın Ben olması arzu ecııle nı, yanı her ıkı cınsın de ışıkta olmasını yazmıvorum kı, var olandan hareketle oyku kuruyorum Benım oykulerımdekı ka dınlar her ne kadar ana kahraman ya da anlatıcı olmasalar da, aslında oykıılerın belkemığıdırler Kadın Hıkâyelen Yuzun den'de Bır bakıma ana kahraman kadın dır, çunku kocası butun oyunu ona oynar Mıkaıl butun mucadelesını Semıramıs ıçın verır, Azız Bey'ın karakterındekı butun nuansları Maryam vc ondan daha fazla Vuslat aracılığıvla goruruz Ayfer Tunç Öykücülüğünde Ara Renkler ÖMER AYHAN S aıt Faık Sabahattın Âlı damarından bırçok yazann beslendıfiı, yetıştığı, kı mı yazarların tfade ettıklerı gıbı kuş ku goturmez bır gerçeklıktır edebıyatımız da Bunun nedenlerını açımlamak da zor değıl Bır yanda Tıırk oykuculuğunun, hat ta belkı de Turk edebıyatının ılk avant gar de yazarı Saıt Faık yer alıyor Turk oyku ge leneğıne bakıldığında gerçek bır 'koksuz' Saıt Faık Tanzımat edebıyatından, 1930'la ra ulaşan 50 yıllık sureçte, boylestne radı kal bır kopuşun, bır kendılığındenhğın baş ka orneğı gorulmuyor Bu denlı ayrıksı bır oyku dunyasının, kuşaktan knşağa yayıl rnası da, kacınılmaz bır durum Sabalıattın Âlı, yazınsal açıdan bu mısyonu paylaşma makla bırlıkte, Refık Halıt Karay'dan son ra oyku kışılerını koylere, kasabalara duru rurkçesıyle taşıyarak, donemın sıyasîlerı nı rahatsız edecek ve galeyana getırecek denlı toplumsal açmazları îsjeyerek, bır başka sacayağını oluşturmus, oyku tarıhımı un Gozardı edılen, daha 'klasık' yazar larımızın, ve sureç ıçınde kurguya, dıle, bıçeme getırdıklen yenılıklerle oykuyu 'da ha derıye" taşıyan çağdaş oykuculerın, gu numuz oykuculerını, sozu edılen yazarlar dan daha <,ok etkıleyebıleceklerı EdeUyatKlaslklerf zarının yaratma sancısı çektığı, henuz ya zıya dolayısıyla 'hayata' gecıremedığı, âdeta bırer cenın formunda bekleşen karakter len one çıkarır, "Ya7anmızın kafasında kaderlerımızın bır an once yazılmasını bekleyen, uç hıkâ ye kışısıydık " Klasık oyku kışılerının yenne yazann ım gelemınde konumu sureklı değışen 'hıkâ ye kışılen'nı anlatması, hatta Oğuz Atay'ın Demıryolu Hıkâyccılcrı'ne bır gondenııe de bulunması, kolaylıkla Post Modern bır oyku nıtelemesıne yol açabılır Kırmızı Azap'ın Tunç, bu gerçekten ılgınç oyku de, yazann yaratma aşamasındakı kararsız lığını derı surerek, ılkın Noter'ı, daha son ra Delıkanlı'yı, ve nıhayet anlatıcı konu mundakı fahışeyı oykunun nırengı nokta sına yerleştınyor Okuru şaşırtmak \c/yd da fantastık bır oyku evrenı kurmaktan ıbaret değıldır burada yapılan Okumanın sonu cunda şaşırma duygusu ve fantastık bır oy ku metnı çıkarsaması buyuk olasılıkla yer edecektır okurun belleğınde ama Tunç un asıl vermek ıstedığı, yazar yapıt dışkısı bdj^, lamında yazın'ın, yaratı'nın sancıb doğuşu dur Yazann kararsızlığı, karakterlerın bı rını onc çıkanrken dığenne kımı zamankapıyı tamamen kapaması, yapıtın gorece lığmı duyurduğu gibı, ya^arın, bu ılışkıde, tek yctkc olduğunu, bır bakıma Tanrı ko numunda olduğunu ımlıyor Mağaı a Arkadaşları'ntn sonundakı Ara renkler grubu ust başlıklı uç kısa oykunun, Azız Bey Hadısesı'ndekı karşılığı gıbı alı yonım Kırmızı Azap'ı, bıraz zorlayarak da olsa Genellıkle uzun oykuler yazan 1 unç'ıın Ara renkler grubunda yer alan Camgobe ğı ve Gul Kunısu'nda ortaya koydukları, Azu Bey Hadısesı nde bu tıp kısa metmle rın olmamasını bır eksıklık olarak duyuru yor CMI9OD89I Camgobeğı'nde betımlenen mekân, muhtemelen Nızam plajıdır Plaıın umııma kapatılmasıyla, hemen bensınde yer alan pansıyon muşterısızkalmıştır Pansıyoncu, ınsanlarla ıletışım kurmakta gucluk çeker, çığlıklan boş odalarda çınlar, sadece bır za manlar 'var olduğunu' duşunur, şu halde, yaşayan bır 'olu'dur Kuçuk olçekte bır 'Ze bercet' fıguruyle karçı karşıya olduğumu zu duşunebılırız Sozgelımı pansıyonda ka lan kadın muşterılerle doğrudan ılışkıye geçemez Dahası soz açma gereğını duydu ğu ayaklarını yıkama edımı bde bu sanıyı guclendırır Ama kendısıne yonelık duş kı nklığına karşm, ınsan sevgısı ve yaşama umudu yıtmemıştır hepten Muştensı kal mamış pansıyonda ızole bır yaşaniı değıl, su kaçıran muslukları, kınk sandalyelerı yenüemeyı planlar Mekân, yeşıl alan ol mak uzere Kamulaştırılacaktır Pansıyon sessızdır, bır başına kalmıştır, kabuılere ışe nır, 'acayvp adamlar' kadın getmrler, denız kırbdır Oysa babadan kalma pansıyon, pansıyonun onundekı kumsal, dort metre den ters perendeyle adadığı denız, Behıç'ın bır zamanlar 'var olduğuna1 tanıklık cdcn anılar yunıağıdır Behıç, bunun hesabını pasıf bır dırençle sorar, "Yeşıl alan olacak mış burası Pekı, benım hatıralarım ne ola cak?" Var olduğunun belgesı olan 'o guzel res me' dalar ve bu duşsel geçmışten uyanış ânı, hemen ertesı gun pansıyonun başına gelecek yıkımı tersyuz eder, uyanış, gerçek te Behıç'ın pansiyonla bırlıkte yok oluşu dur "On yedı tane yenı musluk lazım bana On sekız tane de yaylı yatak " Ara renkler grubu'nda farklı kurgula malara yonelen, daha sik kullandığı devrık cumlelerle ve ıç monologlarla metnıne de vıngenlık katan Tunç, kısa surede ustalaş tığıoykuseruverunde.okura Kırmızı Azap gıbı durmuş oturmuş uslubunu dıştala yan bırtakım surpnzlen de vaat edıyor • ' SAYFA 5