Katalog

lojıye neden alınmadığının açıklanmasını ıstıyor (Fışekçı, Mcmet Fuat ın kendı an tolojısını yayımladıktan sonra oraya alınmayanlann feryatlarını (') da hatırlıyor durumaıım ) Ustelık, sayılan bırkaç ısmın otesınde antolojıye alınmamış daha pek çok ısım varken Bazı antolojılerle (Me met Fuat, "Çağdaş Turk Şnn Antolojısı", Ataol Behramoğlu, "bon Yuzyıl Buyuk Turk Şurı Antolojısı", Asım Bezırcı, "Dunden Bugune Turk Şnn", Ydmaz Odabaşı, "Son Çeyrek Yuzyıl Şur Antolojısı"), yalni7ca eşzaman ddımlen alına rak yapdan kaba bır karşdaştırmada bıle ellıden fazla şaınn "Yuzyıhn Turk Şıın" antolojısınde yer almadığt goruluyor O halde ula bır sorgulamaya gıdılecekse dıllendınlen bırkaç şaırın de otesınde, bu gun bır kısmı hayatta olmayan bu ellıden fazla şaınn antolojıye neden alınmadığı uzerınde tek tek durulmalı Fakat bunu yapmaya kalkışacak olursak, "Yuzydın Turk Şurı" ıçınde yer almasına rağmen kıyaslamanın yapıldığı otekı antoio]ilen hazırlayanlara buradakı ısımlerın bazıla rını antolojılerıne neden almadıklannı da sormamız gerekme/ m P ' Bır antolojıyı tartışmanın yolu bu olmasa gerek Zaten tum şaırlerın ıçınde yer alacağı bır kıtap da antolojı olmaz, o baş ka bır şey olur ve bılındığı kadanyla dun ya tarınınde oyle bır çalışma yapılmış de Antolojiyı hazırlayan kışının tum kısıt laıına ozgur alanlanna ve bu yanlış tartışmalara rağmen, bırer önermebelirleme aracı dedığımız antolojılenn ıçıne gı ren şaırlerı (ozellıkle yaşayan ve şur ma cerası devam eden şaırler ıçın) sınıfı geç mış ve mezıın olmuş sayamayacağımız gı bı, dışında kalan şaırlen de sınıfta kalmış hatta şıırın okulundan atılmış sayamayız Boyle bır bakış açısıyla antolojı oku mak, taramak ('), yorumlamak onlara amacı aşan anlamlar ve ışlevler yuklemek olur Bılınır Şnn ılerleten, ona venı açdım lar, yenı alanlar, ufuklar sağlayan sureç ler aslen şaırler arasındakı tartışmalardan, goruş aynlıklanndan, goruş bırlıktelıkle rınden doğar Orneğın okurlar (ya da eleştırmenler, dergıler yayınevlen, bg ) hıçbır zaman kalkıp da bır akım yaratmış değıllerdır Çunku E H Gombrıch'ın "Sana tın Oykusıı"nde dedığı gıbı Yeldeğırmenlen ruzgâr estıremezler1 Ama şıırın okuru (ne de olsa Gombnch, resme karşı galerılenn ışlevınden bahsedıyordu o sozunde), şıır edebıyat dışı amaçlannı, kı şısel hesaplarını şıın ve edebıyata yuk lemeye çâlişanlan ayıklayacaktır Çunku 'zaman' dedığımı? soyut kavramın 'acı maMz elemesını' yaparken en buyuk da yanaklarından bırı okurdur F/ Bu sağlıksız tartışmalardan uzaklaşıp ortadakı urune daha tarafsız baktığımız da onu hak ettığı bıçımde tanımlayabıl memız de mumkun olacak Antolojder, uzerlennde çalışma yapılabılecek ya da başka çalışmalara destek sunabdecek bı rer 'verı bankası', yoneldıklerı alanla ılgılı dev kutleler kaynaklardır aslında Mehmet H Doğan'ın "Yuzyılın Turk Şurı / (1900 2000)" başlıklı antolojısmın ıçenğıne, yuklendığı ışlevlere daha yakın dan baktığımızda, urunun bıze sunduğu olanakları, onermelen tespıtlen daha net gorebıleceğız Sunum yazısı (I cılt/syf 17 52) hem antolojının hangı perspektıfle kurulduğunu anlamamıza yardımcı olmakta hem de "Yuzyılın Turk Şıırı"ne butunsel bır ba kış açısı sunmaktadır Bu yazıda Servet ı Funun Fecrı Atı, Hece Şurı, Serbest Şıır, 1940 Kuşağı, Garıp ve Ikın u Yenı uzerıne Mehmet H Doğan'm ba kışını, donemlerm, akımların nasıl başla dığını, kımlerın yer aldığını, karşılaştdda rı tepkılerı, bunların bırbırlerıne nasıl CUMHURİYET KİTAP SAYI 600 E/ bağlandıklarını ve aralarındakı etkıleşım len, kopuşları, Hem donemler, akımlar hem de tek tek şaırler ıçın 'donuşüm' ve 'dönemeç' olarak kavramlaştırdığı uygulamaları, '80 sonrası şıın ıçın yapılan farklı, çelışık tammlamaları anımsatmasını, '80 sonrası şnn ıçın ' Ozetle bır şıır davası kazanıldı 20 yıllık şıır bınkımı, yenı ye tışmekte olan kuşaklar ıçın azımsanamayacak bır zengınlık varattı " (I cılt/syf 49) sozlenyle ozetlenebdecek yorumlannı, Şunmmn geldtğı yen "artık buyuk atı lımlann, akımlann kolay olmadığı bır pla toya, bır duzluğe" benzeten Mehmet H Doğan'ın bugunden,21 yuzyılın hemen başındakı şurımızden beklenebılecek olası açılımlar uzenne duşuncelerını bulur sunuz "Yuzyılın Turk Şurı" antobjısı, XX yuzyılın "tamamını" kapsamayı hedefle yen bır çalışmadır Bu yanıyla ilk'tır Antolojı ıçınde, Tevfık Fıkret (1867 1915), Cenap Şahabettın (1870 1934) ve Nıgâr Hanım (1862 1918) geçıldıkten sonra, Mehmet Akıf Ersoy (18731936), AhmetHaşım (18851933) ve Yahya Ke mal Beyatlı (1884 1958) ıçın "XX. Yuzyıl Şairlerinden" nıtelemesı ozellıkle ya pılmıştır Antolojıde yer alan tum şaırlerın yaşa moykulerı, ısımlerının altında yer alıyor Bu şaırlerımızden yaklaşık altmış kışının kıtaptakı bıçunıyleyaşam oykusunu Meh met H Doğan'ın talebıyle yazıp gonder dıklennı ayrıca bılıyoruz Yaşamoykulennın devamında ıse şaırlenn bugune dek yayımlanmış kıtapları nın, başka çalişmalarının ve varsa aldık lan odullerın acıları tanh sıralamasıyla yer alıyor Yıne pek çok şaır ıçın farklı eleştır menlerın, şaırlerın, yazarların kalemınden çıkmış ve onları tanımlayan alıntılar, şa ırlenn kendı şurlerı, şıır ortamıyla ılgılı bazı değerlendırmelerı de eklenmış Bu yaşamoykulerıne bır toplam olarak baktığımızda hıç de azımsanmayacak bır kutleyle karşılaşıyoruz Yalnızca bu yaşa moykulerının arka arkaya sıralanmasıyla yapılacak farklı bir okutna, şıınmızın yuz yıl ıçınde şaırlerımızın profıllerındekı değışıme de ışık tutuyor Antoloııde, belırlı donemlerın ya da akımlann bıldınlerını, çıkış yazılarını bul mak da mumkun Bunlar, şıır tarıhımız ıçındekı onemlı metınler olarak bır kez daha buyuk bır lezzetle okunuyorlar An tolojıye vurgulanmadan geçılemeyecek bır değer katan, ılgılı oldukları şaırlerın donemlerın, akımların daha ıyı anlaşdma sı yonunde buyuk katkı sağlayan bu me tınler şunlar 1) Ahmet Haşım, "Şıır Üzerıne Bazı Duşunceler"(1928) 2) Nazım 1 lıknıet, "Putlan Nıçın Kınyoru?;" (1929) 3) Orhan Velı Kanık, "Ganp Onsozu" (1941) 4) Oktay Rıfat,' Perçemlı Sokak Onsozu" (1956) 5) Turgut Uyar, "Çıkmazın Guzelhğı" (1963) 6) Edıp Cansever, "Tek Seslı Şurden Çok SeslıŞure" (1964) 7) Cemal Sureya, "Folklor Şure Duş man"(1956) 8) Sezaı Karakoç, "Yenı Gerçekçı Şur 'îkınuYenı' (1960) Antolojının tanıtımlannda 197 şaır ve 1143 şıır ıçerdığı belırtılıyor "BırDuzelt me Antofo|ide 197 değıl 199 şaır yer alıyor Buna Fazıl Hıısnu Dağlarca da dahıl dır, çunku 1143 şur, ancak Dağlarca'nın yalnızca adlarıyla anılan şurlerınm ek lenmesıyle elde edılebılıyor Buradan bak tığımızda da antolojıde 197 değıl 199 şaır yer almaktadır) "Yıızyılm Turk Şıın" antolojının kap samı ozetle boyle Şıır edebıyat dunyamı 7in tum urunlerı ıçın olduğu gıbı antolo ıılerın de doğru tartışılmaları ve anlaşım İarı dıleğıyle • yf ;• > < ^ASUMAN KAFAOGLUBUKE lık olarak değıl, çok oznel olarak algıladığı da ortaya çıkar Bır okurun hıç sevmedığı bır kahraman, dığennın en sevdiğı olabılır Bu da karakter konusunu teknık açıdan zorlaş tıran olgulardan bındır "Kolera Gunlennde Aşk", akıldan kolay sdınmeyecek bu Fermına Daza ponresı çı 'FlorentınoArtza mn, tekbasmabtr ?er Soylu ve ulaşılmaz olması onu roman avantn gızemlı yaşamtna baslaması boyunca çok çekıcı kılar, fakat sonunda ula boyle masum bır bıçımde oldu Sabahtn şdır olduğunda da ulaşılmazlık nıtelığınden yedısınde parkın goze çarpmayan stra ıçbır şey kaybetmez Sade davranışlan, abar larından btrtnde oturup badem ağaçla tısi7 kendıne guvenı, Marquez'uı kalemın rımn golgeunde bır \ıır kıtabı okuyor den çıkan tum kusursuzluğuna rağmen ın musgıbı yaparak, genç kıztn mavı çtz san olduğu hep sezılır, yasluığında kılıseden gılıjormast dızboyu jartıyerlt çorapla çıkarken ayağuun tokezîemesı, aşın heye rı, çapraz bağttklt erkek pottnlen ve canlanması, okurun ona yakınla^masını sağ omuzlarından bclınedeksarkan kaltn lar Bır donemın katı kurallan de buyuyen ucu kurdelelı tek saç orgusuyle geçme ama katı kurallara asla boyun eğmeyen bır sını bekltyordu Doğalbır kendtm be kadın upıdır mantık ve duygulannuı kanş ienmı\hklı yuruyordu kız, başıdık, ba masına ızın vcrmez davranışlan hep kont iıslan ktptrttsız, adımlart bızlı burnu rollu vc dengelıdır, buna rağmen lcendını havada, kıtaplartm ıçne koyduğu okul ozcur kılmayı da bdır Çaprazlanmıs kolla çantaunı çarpazlanmış kotlanyla sım nyîa goğsune bastırdığı okul çantasıyla, ken stkt goğsune bastırmıs kalçaunın, onu dını korumak ısteyen bır kız ızlenımı verır ag'ınıg'ından arınmts gıbı gosteren cey Roman boyunta da kendı sınıfından evlı bır lan devımmıyle " kadının davranışlannı sergder, ta kı altnflş dokuz yaşına geldığmde, kendı ıçın yaşama ya karar verene deK Gabnel Garcıa Marquez "Kolera Gunlennde Ask Edebıyatta bdt kullandan teknıklerden bı Çev Şadan Karadenız, Can Yayınla n, bır kavramı daha dar veya dahagenış an rı, 1989 lamda başka bır kavramla ıfade etmedır (or neğın Turk ordustı yennc Mehmetçdc deatı edebıyatında roman geleneğının mek gıbı) Marquez de bu retorık teknığı en guzel yanlanndan bırı, okurun go kullanır, okura sadecc kahramanının elleı ı zu onunde uzdığı canlı portreleroır nı ya da sıgara sanşını anlatır ve gensını oku Roman kahramanlannı bu sayede tanıyıp run hayal gucunebırakır Boylece bır bolu sever ve hatta yakın dostlanmızın arasında mu çok ıyı tanıtarak ya da onemsız gorugıbı hıssederız Portre çızerken yazarlar ba nen bır detayı deşeıek butunu anlamamızı zen (Balzac gıbı) fazla detaycı davranıp gu sağlar Her scfennde anlatmayı seçtığı o/el numu7 okurunun dgısını kaybederler, fakat hk o karaktenn bulunduğu durum ıçuıde en yennde yapdan anlatım, bırkaç sozcukle ta belırleyıcı davranışını sergıler nımışlık duygusunu ustaca verebdır Mar Portre antatMan quez, "Kolera Gunlennde Aşk romanında Çızden portrede kahramanın gıyımı tle başkahramaru Fermına Daza yı, ona ellı uç onem kazanır Geldığı sosyal sının, zevkın* yd yedı ay ve on bır gun suren tutkulu bır çevresının ne denlı dıkkatını çekmeye hazır aşkla bağlı adamın gozunden dk kez anlatır, olduğunu anlatır Fermına Daza, hep yaşı Bır karakterı tanıtırken, genellıkle fızdcsel na uygun, şık gıymen bır kadındır Roman ozellıklerınden başlamA aaettır Fakat sade çok uzun bır zaman ddımını anlattığı ıçın ro cc fızdcsel ozelldderını anlatmak bır roman man kahramanlarında derleyen ydlar ıçınde kahramanını tanımamıza yetnıez Davranış fark edden değışımler olur Bu değışımlen lan yuruyuşıı, nasıl sevıştığı, ycmek yemesı Marquez yıne gıyımlerındckı detaylara dık ve ağzından çıkan sozcukıerle tanıma guçkat çekerek venr Once okul unıformasıyla lcşır tanıdığımız genç ki7, sonra sıradan gunluk Bırkaraktcnn nasd tanıtdması gerektığın kıyafeuerle ve varlıklı doktorlarla evlenddc den teknık açıdan bahsetmek, edebıyatın dı ten sonra da kentın dcrı gelenlen arasuıda ğer konulanndan çok daha zordur Karşdas şıkhğıyla dgı uyandıran bın olur tığımızda hıc etkdeyıcı bulmayacağunız sdık Romanlardakı portre anlatımları çağlar karakterler bde roman satırlannda buyulıı ıçınde fazlasıyla değışıme uğradı 18 yu7yıl bır hal alırlar Bazen bır tek sozcuk kışının romanlannda portreler sankı kahraman res ozuyle oylesıne ılgdıdır kı, çok çabuk tanı sam karşısmda poz venr gıbı statık bır du mışldt duygusu uyanır Bazen detaylı anla ruşla anlatdırdı Gunumıi7de statdc portre tımlann sonunda bde golgeden kalan ozel ler belkı sınemanın etkısıyle dınamık pot lıklen vardır Her karakterm portresı farklı relere donuştu çızdır Kahramanlar, konu ıçınde çok az ver Karakterler hareket halınde ve eylem almasına rağmen konuya buyuk katkıda bu ıçınde anlatdır oldu Sıgara sarışı, kahve ık lunan yan karakteler, onemsız kışder, sılık kı ram edışı, konuşurken ya da dınlcrken yap şıler, cksantnk yan katakterler, nepsı farklı tığı kuçuk jesder onem kazandı, oncekı çağ uzunlukta romana d<ıhd olurlar lann romanlaruıda uzun uzun anlatdan yuz Antancıtavr şeldı, goz rengı, beden olçulen boylece ye Ba7i karakterler dışardan gozlemleyerek nı ardatım ıçınde neredcyse kayboluu Okur anlatdırken, bazılan Vırgınıa Woolf un Ba da roman sayfalarında, fılm ızler gıbı hare yan Doloway ı gıbı zıhnmın ıçınden anlatı ket beklemeye başladı sankı bazen genış lır Eğer roman bınncı tekü şanıs tarafından açıdan çckden bır sahne bır anda yakın çe anlatılıyorsa, anlatan kışının bır şekdde ko kıme geçıp, orneğın kahramanın ellerıne, nuyu kendı fızıksel ozelhklenne geunnesı, sonra tekrar genış açıya geçıyor ve bu harc kendı davranışlannı da okura aktarması bck kedddc okurun ılgısını hep canlı tutuyor lcnır, bu durumda en ıyı açıklayıcı dığer ro Marquez'ın anlaumlan ne denlı suıema man kahramardannın aıılatıu olan tavndır tografik olsa da, edebı değennı sozcuklenn Roman ıçınde yan karakterlerın çekıcı bul gucunden alır Bır fılmde başı dık yuruyen duğunu doğal olarak okuyucu da çekıcı ka bır oğrencı kız goruntulenır fakat" aoğal bır bul eder kendını beğenmışlık" kahramanı hemen Kuçuk bır test bde yapdabdır Okuduğu farklı bır boyutta tanımamızı sağlar Aynca nuz onlarca kıtap ıçınde sıze en yakın gelen okur belırtuen tum ozellıklcrın sadece ve kahraman en çekıcı gelen kışı ya da en ıtıcı sadece Fermına Daza ya ozgu olduğunu hısgelen dıye uzunca bır lıste çıkarabılırsınız scdcr, başka hıçbu kımse hıçbır oyuncu Karamazov kardeşlenn ıçınde en çok Alyo "kalçasmın, onun ağırlığından arınmış gıbı şa yı sevmeni7, Anna Karenuıa'nuı kocası gosteren ceylan devımmıyle" yuruyemez Karenın den nefret etmenız, Ince Memed'e Bu, romanın gızemı ıçınden tanıma fırsatı şefkat duymani7, hep bu karakter portrele bulduğumuz bırıne aıttır, başka bırısıne da rının çok ıyı çızdmesınden kaynaldanır Bu ha aıt olamaz • noktada okuyucunun romanı nesnel bır var [email protected] Poptpe B SAYFA 15