Katalog

Romantik Hareket, seks, alışveriş ve roman A. de Botton îngiltere'nin en sevilen yazarlarından. Son kitabı "Romantik Hareket" ise kolav okunan, keyifli bir kitap. îki yazı ve bir söyleşiyle kitabı tanıtmaya çalıştıfc size. ULUS FATIH şksız hayat olıır mu divor şarkı... Ama yaşamım pek çok şeye şaşmalda geçti, Anadolu yarımadası nın, denizle 20'li yaşlarında tanısan bir çocuğu olarak, bunlan hak ettiğimi bilemiyprsam da şaşkınlıklanm sürüp gidiyor!.. Orneğin.ırmakları.denizlerden taşarakovalara dağılan su yollan sanırdım, naritalaıda ki, masmavi 'balina yuvalarından' taşan suların, ovalarda döne kıvrıla yok olup gittiğini düşünürdüm. Yılanların kııyruklarıyla sükluklarıııı, coğrulyu dersinde, dokunmak tan haz aldığımız, atlas kürenin meridyenlcrinin gcrçekte dc varolduğunu sanırdım. Bu şaşkınlıklarımı paylaşaınadığım için; 'Konstantinapolis'e okumak için geldiğim de, 'pardon' diyenlerin çokluğu karşısında bu sözcüğün dc Bizanslılardan kalnıa olabileceğini düşünmüştüm!.. Bu duruın luhal bir korku yarattl, bildi ün şeyleri bilmediğim, bilmediğim şeyleri c tam olarak öğrenemeyeceğim kuşkusu doldurdu içimi. Yine bu yüzden zatcn var olan duygusallığım, giderek arttığından, hcr şeye çekinceli, naifbir tavırla yaklaşmaya başladım vesonunda şu düşiinceye ulaştım: Öğrendikçe, bilmediğim şeylerin çoğaldığını anladım... Ama bu tcrs orantı karşısında, küserek bir kenarda oturmayı yeğlemedim, bütün bunlan Borgesvari bir oyunun parçası kabul ederek, içimde yarattığım şakalarla kırcınlıklarımı pcrdcledim ve yaşamm, bazı anlarda gösterdiği soğıık yüzünü sakinlikle göğüslemeye çalıştım. Alain de Botton'dan büyüleyici, sarsıcı, eğlenceli bir 'hareket' A 5 miydi?.. Yoksa her zamanki gibi 'olmayan yer'in, olmayan ask'ın peşinde, bu kitapta, raflardaki yerini alacak, bizde her aşılan ufkun ardında doğan yeni bir ııfkıın peşine düşerek, sonsuza dek koşmayı sürdürecek miydik?.. Işte, Botton belki kcndisi de bir romantik olduğu için, okuyııcunun bu tuzağına düşmemiş ve onu bir oyuna getirerek "Kaçamazsın, bu kitap senin kılavuzıuıdur" de mis!.. Akıcı bir Türkçe'yle, baştan sona Alice ve Hric'in, aşk, aşkı arayış, yaşama göğüs geriş, sıradanlığa karşı koymaya çalışarak, alışve rişlerin, arkadaş ziyaretlerinin, televizyon kanallannın akışında, caddelere, parklara, barlara takılarak, siiriiklenip gidcn yaşamın içinden 'yaşam' çtkarmaya çalışarak, kâh uzaklara,'diyarı kebirlrr •'' ••"'riiklenip,kâh evlerc kapanarak, bir anlam arayışı nın, bir varolııs kaygiMnm kedeıı düşünceye yansıyan tra|edisinde yaşamı arayanlann öyküsünü anlatıvor kitap. Marketferdcn alışveriş yapacak, tratikte saatlercesıkışacak.yervüzünün size ayrılan bir köşesinde; bir seyler atıştıracak, belki bir şcylcr içerek, dergilere, kitaplarayettşmeye çalışacak, kimi zaman geçmişe dönüp, Iskerıder'dc, Platon'da bir şeyler aravacak, aniden uzak kaldığınız bir arkadaşınızı özleyin, anne baba, kuzen yeğen çemberinden de çikmaınaya çabalayıp, MerkürVenüs'ten sonra gelen bu 'toprak yığınmda' Yaşıyorum! diye bağıracak ve hemcinslerinizin de sizleri kutlamasuıı bekleyeceksiniz!.. 'Romantik Hareket' bunun olanaklıolanaksızlığını anlatıyor. Doğruyuerdemi, hepimize yapılan bir yanlışın, bir haksızlığın, biryoksulluğun şarkısı bellernişiz, yaşamın içinden siizülüp gi diyoruz. Atın rcngi, bir bakirenin eli üzerindcki bcnlcrin sayısı ya da paslı revolver üzerine diişen giin ışığı, okura aynntüarıyla betimlenuiği için; okurda, baş kahramanın atına atlayıp bir Iskoç kalesine kaçışını ve zengin ama iyi huylu lordun, eli benli bakireye evlenme teklif edişini, Viktorycn aynalarda hep eşi bulunmaz bir aşk romanı olarak mı algılayacaktır. Aşkın karşıhksızlıöı, vajinatif mistiklık, Doğu'ya özgü platonikliği, iğdişlik, harem, gece masalları sonsuza dek düşlerimizi süsleyecek midir?.. 'Birinin iyi ya da kötüoldugunuanlamaya çalışmadan önce, yanıt ne olursa olsun ya tümüyle iyi ya da tümüyle kötü olacaklarına vc bu tanıma hcr koşıılda uyacaklarına dair birgüvenceararız. Tabii iyi olsalar ne hoş olur, bize sorular sorsalar, do ğum günümüzü hatırlasalar. Anıa kötü oldukları ortaya çıkarsa, bir şeytanla ya da hııysuzun biriyle beraber oldıı&ıımuzıı anlarsak, o zaman onlardan uzaklaşmak ne kolay olur... Yaşamınuzı doldurmanın binbir yolu olduğunu söyler, onlarla bir yastıkta kocamak zorunda kalmadıgımız için mutlu olur, usulca yolumuza devam ederiz.' Kitap bu ve buna benzer anlatı ve diyaloglarla sürüp gidiyor. "Deniz ne kadar güzel değil mi? Ne bileyim, şu koca şey, sanki dinginliğe kavuşturuyor her şeyi' dedi Alice. Bakışları, masalarının bitişijindeki duvan olduğu gibi kaplayan bir deniz resminin içinde kaybolup gitmiştü..." 'Olimpia'dan önce kadıntn çıplak resmedildığı tablolarda model, baştan çıkaran ve kontrol altına alınabilir bir konumdaydı. Klasik bir bahçede ya da yatak odasında çınlçıplak resmedilen kadın, yüzünde on beş yaşındaki bir luzın sılalgan, masum ve de kışKirttcı ifadesini taşıyor, bir erkcğin gclip ilişkiyi başlatmasını bekliyordu.' Yine kitaptan bir sunıı; 'Wittgenstein'i bu duruma uyarlayacak olursak, dünyamızın sınırlannın, başkalannın bizi anlama sınırlan tarafından belirlendiğini söylevebiliriz. Elimizde olmadan başkalannın algılarııun parametreleri içinde var oluruz başka larının bizim komikliğimizi anlama sınırları içinde komiklik yaparız; onlann zekâst bizim zekâmızı, cömertliği cömcrtliğimizi, ironisi ironimizi belirler'. 'Ruh mu diye sordu Peter. Hiçbir şey anlamamıştı. Fransız Aydınlanmasınm ünlü lilozoflarından La Mcttrie'nin Makinc tnsan adlı kitabı yayımlandığmda aydınlar tara tından öfkeyle karşılanmıştı; çiinkü bu ki tapta La Mettrie (yaşadığı çag rulıani bir çag omasına karşın) kcskin bir dille insankrın makinelcrden ibaret olduklannı; bir dizi çarktan, kapaktan, girintiden, sorııdan ve atomdan başka bir şey olmadıklarını; böylesinin kertenkelede, amipte ve deniz kronometrelerinde de zaten bulundugunu... tnsan bir makinedirve koskocaevrcnde farklı kiplerde göriinen tek bir töz vardır o da alçakgönülîü nıaddenin ta kendisi dir...' Roman, günübirlik tartışmalar, hallcr vc günlerle, garip bir sona doğrıı akıp gidiyor ama beni özef anlamda etkileyen bölüm şu; 'Montaigne, 'Yalnızlık' adlı denemesinde ğişiypr ve büyüyor. Öpve Anlat antibiyografikbır eserdı, bu kitapta siz "biyografi böyle de yazılabilir"i inıa ediyordunuz. Romantik Hareket romantik romanlart, FelsefîTesellilerdefelsefideneme türunu yere scren kitaplardı. Sırada hangi edebiyat türii var? Son yazdığım kitap bir gezi romanı, adı da Gezi Sanatı. Aslında bu kitabın da bir an tigezi kitabı olduğu söylenebilir; çiinkü on selcizinci yüzyılda yaşamış Xavier de Maistre adlı Fransız bir yazann meslek yaşamım anlatıyor. De Maistre Yatak Odamın Etra fında Seyahat adlı bir roman yazıyor ve bi zc aslında evde oturmanm gczmckten daha iyi olduğunu söyliiyor! "Dınillıskilcr" adlı bölümde Hegel'iıı l'intn Görüngübılnnt adlı kitabından alıntı yaptyor ve bu "agır" ve "kendınt ı/ade etmeyı beceremeyen" fılozofu anlamanın zorlngıından dert yamyorsunuz. Bu görüşleri dile getirdig'iniz paragrafın, romanda kendi düiiiııcelerınizi açıkça ifadc ettıgjniz lek bölüm olduğu söylenebilir mi? • Romantik Harckct'tc başka birçok bölümde kendi düşüncelerimi oktırla naylaşıyorum. Bir romancıdan beklenen uir şey değil bu, ama anlatı tekniğinde bir değişiklik yapmak istedim. Felsefeye sık stk gönderme yapmanız, felscfeyisıradan okur için anlaşâır kılmak gibi bir amaç taşıyor mu? Kcndinızi "bir yaşam tarzı olarak felsefe" akımının temsilcisı olarak görüyor mmunuz* Gündelik yaşamdaki deneyimlerle filozofların keşfcttiği ve soyut bir bağlamda di lc getirdikleri gerçekler arasında Denzerlikler bulmak ilgimi çekiyor. Alcladc bir günde alelade bir insanın yaşadığı deneyimler üzerine Platon'un söyıeyebileceği çok söz var bence. • ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 600 Dünyamızın snrlan Alain de Botton 'la kitabı üzerine Bütün bunların atasında, olıışan okuma merakımın son zamanlardaki orijini, adı sık ça geçmeye başlayan Alain de Botton'un, 'Romantik Hareket' adlı kitabı oldu. 'tçinden Tramvay Geçen Şarkı' gibi içinde romantik sözcüğii geçen pek çok şeye ilgi cluyarız, kitabı büyük bir hızla okumaya baş lamadan önce olası düş kmklığına uğramamak için, bildiğimi sandığım 'Romantik' sözcüğünün anlıımını bir kez daha öğrenmc gereğini duydum. Romantik: Ozü, duyarlı ğı ve hayal giieünü kamçılayan, coşkuyu, düşsclliği, dııyguların açağa vumlmasını narekete geçiren şey için kııllanılan bir sözcükmüş. Bu durumun çıkış kaynagı olan Ko mantizm ise; 18. yüzyıl sonundan başlaya rak (sözcük kökte Fransızca kaynaklı olmasınakarşın) lngiltereve Almanya'da,ardından I'ransa, Italya ve lspanya'da, duygunuıı, akıl, hayal gücünün de efeştirel çözüm lcme karşısında üstünlüğünü savunan dü şünce harckctlcrinin tümünc vcrilen bir ad kavrammıs. Sözcüğii Fransa'da ilk kez Rousseau kullaııınış, Büyük Britanya'da, 'tavır olarak' Blake, Wordsworth ve Coleridge öne çıkarken, Almanya'da Lessing, ttalya'da ozan vatan şairi Namık Kemal romantizmin öncüleri arasında saytlıyonnuş. Bu akımın çıkışına 'Romantik Hareket' de deniyor, Alain dc Botton bir gönderme olarak, kitabın adını böylc düşünmüş olnbilir: Sonuçta kitabı merakla okumaya baş ladım, romantizm ne de olsa uslanınayan, doyumsuz, hep bir arayışın, bir ütopyanın rununu tasıyan insanların,sonıı gelmez sevdasının adıydı. Arayış dolu ruhu, arayış dolu ruhu dilc gctircıı bir kitap uslandırabilir SAYFA 16 Arayış dolu ruh 'Anlatı tekniğinde bir değişiklik yapmak istedim SILA BAYER M 'adam Bovary seks, alısveris vc romanttzmc karşı duydufcu yofcun tııtkıdarırı öniinc geçemiyor bir liirlü. l\ıı ımıyıs trajediyle umuçlanıyor Roman lık Hareket'in baskisisi Alice de aynı tutkularla vnnıp tutusnyor ama rurnanm so nııtıda yaşaınına devam edıyor. Alice'ı farklı kılan nedir'' Romantik Hareket trajedi değil, bir romantik komedi, bu yüzden de karakterlcr ölümle sonlanmıyorlar. Ben bu romanda aşkla ilgili bazı ıneselelerin tnıjik bir sonla noklalanabileceğini; ancak rnizah yoluyla da üstesinden gelincbileceğini göstenneye çalıştım. Trajcailcrin başkişileriylckomcdiferin başkişileri benzeşirler aslında. Dolayısıyla Alice in Emma Bovary'nin şanslı bir uyarlaması olduğunu, "trajcdisiz bir Emma" olduğunu söyleyebilirim. "Sanal ve Yasam" adlı bölümde Andy Warbol'un çurba konservesi resmine juindermeyapıyonunıtz. Gündelikyasamınbirpar çası olan çorba knnservesı sergı salonunun duvanna asıldığı atıda "edcbi bir anlam" kazanmıs oltıyor. Siz de Alice gibi sıradan bir kadımn yaşamınt anlatıyor, bir anlamda oıtun yaşamım sergı salonunun duvanna an yorsunuz. Sızin de bir Andy Warbololduğunuz söylenebilir belkP Andy Warhol'ıın yaptığı şeyi birçok sanatçı yapıyor aslında: gündelik yaşamda "sıkıcı" olarak nitdeyebileceğimiz vc dışlayacağımızsıradan bir dıırumu elc almak veonda gizli kalmış ilginç yönü bıılup ortaya çıkarmak. Tolstoy, Proust, Shakespeare, Cer vantes, hcpsi bunu yapıyorlar. Bcnim gibi orta düzeydeki yazarların da yapmaya çalıştığı bu. Sanatın işlevi,insanların "banal"diyerek bir kenara ittikleri şeylerin ilginç yön lerini açığa çıkannak. Roman boyunca karaktcrlerin çizilişinde bazı çelişkilere rastlıyoruz Örneğın romanın basında Alice duygularını ifade etmekte zorlandığını ve dilifı hiçbir zaman yetvrli olmadıgım düşunürken romamn sonıına doğru dtıygusaldılm önemıni vurgulamaya başhyor. Karaklerleriniz kontroldışı mı? Yoksa çelişık karakterleryaratmak bilinçlibirseçim mi? • Bence karakterler roman boyunca değişime uğruyorlar, bütün insanlar gibi. ( )rneöin romanın başında Alice ilişkilerde çok Fazla konuşmanın iyi olmadığını ve romantizmi öldiirdiiğünü düşünüyor. Ama en son geldiği noktada asıl romantizmi öldüren şeyin konuşmamak ve karşısındakini tanımamak olduğuna karar veriyor. Yani Alice de