Katalog

"Ortak van insanın önde tutulmasıdır" Nevzad Odyakmaz'ı ya da diğer adıyla Nevzad dudi'yi "Küllük Anıları" kitabından tanıyoruz. Nevzad Odyakmaz bir araştırmacı aynı zamanda. Yıllardır yaptığı araştırmayı sonuçlardırdı ve "Bektaşîlik, Mevlevîlik, Masonluk" kitabı çıktı ortaya. Nevzad Odyakmaz'la bu kitabı üzerine konuştuk. ULVİYE ALPAY Nevzad Odyakmaz'la "Bektaşîlik, Mevlevîlik, Masonluk" üzerine /"** aytn Odyakmaz, anımsadtğım ka \ aanyla BektaştltkMevlevîlik"~LJ Masonluk adlı kitabtntztn ilk baskıst 1988 yıltnda yaptlmtştı. Bu kez kıtabın ikınci baskıst Ozne Yayınlan ndan çıkmış bulunuyor. Kıtabın çarpıct birbaşlıkla okura sunulması, ılgı çekıyor. Önemlt üç oluşumun birlikte irdelenmesı, sizın açtmzdan aralarında btr tlişkt bulunduğunu ortaya koyuyor. Oysa genellıkle üç düşünu ve inanç dızgesınin birbirinden ayn olduğu yolunda yaygın bir düşünce olduğu kanısındayım Ozellıkle maionluğun Bektaşîlik ve Mevlevtlıkle ö'zdeş bir çerçevede ele alınması, kimilerince yadırganmtş olabıltr. Bu konuda ne düşünüyorsunuz? Öncelikle belirtmcliyim ki, tüm tarikatların ve oluşumlann ortak yönü, temel düşüncesi insan sevgisidir. Bu açıdan bakıldığında Bektaşîlik, Mevlevîlik, Masonluk ve kitapta dipnot olarak açıklanan Alevilik arasında düşünce ve inanç bakımından birtakım benzerliklerin bulunduğu kesindir. Bektaşi felsefesi, tasavvufa dayanır. Tasavvuf, Tann'nın gizine ermeyi, onun varlığına ulaşmayı amaçlar. Bunun için de "aşkın" varlığı gereklidir. Bu aşk, cinsel bir aşk değildir. Gerçek bir aşktır. Âşık, her şeyde Tann'nın güzelliğini görür. İnsan bu güzelliğin bir parçasıdır. Tanrıdan bir ışık taşır. Tann, insanı yaratırken kendi ışığını ve güzelliğini ona vermiştir. Mevlevi felsefesinde de insan öndedir. Mevlâna, insanı Tanrı'nın en büyük yapıtı kabul eder. Mevlâna'ya göre insan nem Tann'yı seven bir âşık, hem de Tann'nın sevgilisidir. Mevlâna her insanda Tanrı'yı görür; Tann katındaymışçasına secdeye kapanır. Mason felsefesinde, özdeş bir düşünce dizgesi yer alır. Masonluğu benimseyen kişileri dünya gerçeklerine uygun bir biçimde "nurlandırmayı" ve onlan eğitmeyi amaçlayan Masonluk, insanları, bölünmeye yol açan tüm tutkulanndan arındırmayı ve aralarında evrensel bir birlik ve kardeşlik sağlamayı ve tüm dünyada barışın, mutluluğun, dinginliğin ve düzenin egemen olmasını ve böylece Masonluğun yücelmesini erek eainır. Aralanndakı ılışkinin belirgtn olarak iaptanması bakımından Bektaşîlik, Mevlevîlik ve Masonluğu kısaca tanımlayabılir mısınız ? Tanımlamak deyimi ne denli doğru olur bilemcm. Ancak sorunuzu açıklama yoluylayanıtlayabilirim. Bilindiği gibi Bektaşîlik, XIII. yüzyılda ortaya çıkan llacı Bektaş Veli'nin kurduöu bir tarikattır. Bu tarikat, daha çok ortamsal (dünyevi) düsünceyi önde tutan bir tarikattır. Insanların özde^ inanç çevresinSAYFA 10 hmn S8V9M de birleşerek kardeşlik, eşitlik, mutluluk ve özgürlük havası içinde yaşamalarını amaçlar; aralarında ayırım gözetmeksizin Karşılıklı sevgi ve saygıya dayanan bir birllkteliğe önem verir. Mevlevîlik, Mevlâna Celâleddini Rumî'nin ofilu Sultan Veled'in XIII. yüzyılda Anadolu'da kurduğu bir tarikattır. Yaradılmışların en yücesi olan insanı Tann'dan bir parça olarak kabul eden bu tarikat, gerçek bilgiyi geçerli sayar; doğruluga, iyiliğe, kardeşliğe önem verir. Insancıl ve hoşgörülü olmayı öğütler. Aşk, musiki, sema ve zikr'e dayanan Mevlevîlik, sürekli devinim ve gelişme yanlısı bir tarikat olarak kabul edilir. Masonluk, akılcdığı bilimsel bir yöntem olarak benimseyen, gerçeği arastıncı nitelikte çabşmalar yapan, özellikle insana değer veren bir düşünce dizgesidir. Her sorunu akılcı yollarla ve iyilıkle çözümlemeyi amaçlayan, insanlar arasın da evrensel bir birlik ve kardeşlik sağlamaya çalışan, bağnazlığı, bilgisizliği ve aşırı tutkuyu yeren ve sürekli iyiyi, güzeli, doğruyu ve gerçeği araştuan bir oluşumdur. Bu açıklamalarda görülüyor ki, en çarpıcı yön "insan"ın ön planda tutulmasıdır. Ortak düşünce, insan sevgisine dayanmaktadır. Amaçlanan, insanların eşit ve özgür olarak yaşamaları ve mutlu olmalarıdır. Bu nedenle her üç tarikat ve oluşumun ereği özdeştir. Bektaşi tarıkattnın kurucusu olarak Haa Bektas Veli, Mevlevi tarikatının kurucusu Sultan Veled olmakla beraber Mevleviliğın esas kurucusunun Mevlâna Celâleddini Rumt, masonluğun doğuşunda bir söylence olarak yer aîan kıştnın ıse Hiram olduğu anlaştlıyor. Oluşumların varlığı bakımından bu önemlt kışılere ılişktn değerlendirmelerintzt befirtir mısınız? Yerinde bir saptama. Gerçekten de sözünü ettiğiniz adlar oluşumlann varlığını biçimlendiren ve ilk temel kuralları koyan kimselerdir. Hacı Bektaş Veli, ilk kez ünlü bir bilgin olan Şeyh Lokman Perende i Kâşa ni'ye baş baölar. Yetenekleriyle ve bilgisiyle ilgi çeker. Halife Perendei Kâşani'nin ölümü üzerine Hacı Bektaş Veli "postnişin" olur. Çeşidi toplulukları çevresine toplar. Tümünün katılımıyla ıcu Temel kurailan koyanlar rulan tarikat, Bektaşîlik adını alır. Hacı Bektaş Veli, tüm insanlan bir sevgi ve inanç çevresinde toplamak amacını güder. Onun inancına göre, insanları aydınhğa götürecek ve onlan kurtaracak olan sevgi, TanrısaJ aşk'tır. Bu nedenle Tann'ya Korkarak değil, severek bağlanmak gerekir. Mevlâna Celâleddini Rumî, cağını aşan söz, davranış ve düşünceferiyle Mevlevîliğin temel dayanaklannı oluşturmuştur. Çevresinde toplanan ve onun düşüncelerini, yaşamını ve ruhsal yasantısını benimsemiş, ona gönülden tutkun kişilerle dinsel konuşmalar yapar, şiirler söyler, zikreder, sema ederdi. Giderek bu toplantılar, zikirler, semalar belli kurallara bağlanarak birdinsel tören (âyin) niteliğini aldı. Mevlâna'nın divan, beyit ve gazellerden oluşan ve Tanrı, vücudu mudak, nübüvvet, bilim, yaşam, ölüm, cennet, cehennem, alınyazısı, yaradılış, güzellik, çirkinlik gibi konulan içeren "Mesnevi" adlı yapıtı ve öteki yapıtlan Mevlevîliğin temel konularına değinir. Hiram, Masonluğun doğuşunda bir söylence olarak yer alan "Süleyman Mâbedi" nin yapımını üsdenen nir yükleniciydi. Yine söylenceve göre Hiram, mabedin yapımında çalışan üç kalfa tarafından öldürülür. Masonlara göre Hiram, haktan aynlmayan cesur bir adamı temsil eder. Hiramı öldüren üç kalfa, tonlum icin üç fenahğın temsilcisidirler. Bilgisizlik, bağnazlık ve ikiyüzlülük. Hiram'ın cesedini arayan üç usta ise bilimin, hoşgörünün, doğruluk ve dürüstlüğün temsilcisi olarak kabul edilirler. Kıtabın yazımtnda ne gibi bir yöntem ızledınız' Her birinin düşünce ve inanç dizgesini ayn ayn anlatmayı yeğledim. Orneğin, Bektaşîliğin Felsefesi, Mevlevîliğin Felsefesi, Masonluğun Felsefesi. Bektaşîlikte Din, Mevlevîlikte Din, Masonfukta Din. Bektaşîlerde Evrensellik ve Kardeşlik, Mevlevîlerde Evrensellik ve Kardeşlik, Masonlarda Evrensellik ve Kardeşlik. Bektaşîlerde Aşamalar, Mevlevîlerde Aşamalar, Masonlarda Aşamalar gibi. Aralarındaki bağı, benzerlikleri ve etkileşimi okurun değerlendirmesine bıraktım; yorumlarda bulunmayı gereksiz buldum. •Kıtabın genel olarak ıçertğtnt açıklar Î mtsınız? Kitajp; Bektaşîliğin, Mevlevîliğin ve Masonluğun doğuşunu, felsefesini, din ve ahlak anlayışını, bu tarikatlara ve oluuma giriş törenlerini, âyinleri ve topantılan, katılanlann (mensuplannın) geçirdikleri aşamalan, aiyim ve kuşamlarını, tanışma ve selamlaşma yöntemlerini, Bektaşi dergâhlannın, Mevlevi tekkelerinin (Mevlevîhanelerinin), Mason mabetlerinin özelliklerini, gizlilik konusunu, kadının yerini, şiir, resim ve musiki anlayışını içermektedir. Aynca kitabın sonuna Bektaşi, Mevlevi ve Mason Sözlüğü ile şiir örnekleri eklenmiş bulunmaktadır. Çafinlar Sott olarak ne soylcmek istersiniz? Bektaşi, Mevlevi ve Mason çağnlanndan söz etmek isterim. Bektaşi çağrısı ilk dörtlüğünde şöyle der: Ştmdt btzım aramtza Yola boyun veren gelsin Şeriatt, tartkatt Hakikatı bilen gelsin. Mevlevi çağrısı, şöyle seslenir: Gel! Yıne Gel! Ne olursan ol, ytne gel1 Kâ/ir, putperest, mecusı olsan da gel! Bızim dergâhımız umutiuzluk dergâbı değildir Yüz kez tövbenı bozmuş olsan da gel1 Masonluğa çağn şu iletiye yer verir: Ey mılyonlar, kucaklaytn birbırtntzi Bu öpüş bütün dünyaya yayılsın Karâeşler, şu mavi kubbenin sonsuzluğunda Bizi koruyan bir ruh vardır. Neş'e ey Elızıum'ın ktzt, Neş'e Adetlertn, nızamların bırbirinden mutlak olarak Ayırdığı şeyler, ancak senin sihrinle Yine bırfeştıler Senin müşfık kanatlanmn altında Butün tnsanlar kardeş olacaklar Sayın Odyakmaz, bu söyleşt ıçtn size teşekkür ederim. Ben teşekkür ederim, sayın Alpay. • Bektaşîlik, Mevlevîlik, Masonluk/ A Nevzad Odyakmaz/Özne Yayınlart • Tüm tarlkatların ve oluşumlann ortak yönü. temel düşüncesi İnsan sevglsldlr" dlyor Nevzad Odyakmaz. Yukarıda dostlanlya birlikte. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 582