Katalog

Samim Kocagöz, yaşadığı dönemde yazdıklanyla ses getiren yazarlarımızdan biriydi.13 Şubat 1916 yılında doğmuştu. Onu yetmiş yedi yaşında 4 Eylül 1993 günü yitirmiştik. Anısına saygıyla. TİMUÇİN ÖZYÜREKLİ aşadıklan dönemde ses getiren ürünleriyle toplumu derinden etkileyen yazarlar günümüzde ne yazık lıaiırlanmıyor. Gençler tarafından, okuma sevdalısı yeni okurlar taratından bilinmiyor. Kitaplan yeni baskılar yapmadıkları için ortulıklarda görünmüyor lar. Kadirbilmezlikten çok güncel beklentiler ve davramşlarla ilgili bir dıırıım Edebiyarla uğraşanlar, kcndi alanlarınuı, kendi ülkelerinin, temel yazınsal gııç lerıni bilmedcn yola çıkıyorlar. Gcçmişin kültürel birikiminin, yetkin ürünlerinin yeterli ıncelemesini yapmadan, kendilerine özgü bir yol seçiyorlar. Elbet kendilerincc gerçekleştirdikleri değişiklikleri yenilik sanıvorlar. Rırakın dunyayı ülkemizde bile unuttuğunıuz, bilinçli olarak ıınutturulan o kadar çok değerimizdeğerlerimiz var ki... Bugün edebiyatla uğraşan gençlerimizin birçoğu onlardan habersizler. Kendi edebiyatını diinya edebıyatını tanımadan nasıl çağdaş olunur, özgün ürünler verilebilirjir. Samim Kocagöz pan ya da yaratan olayları, düşünsel/yaşamsal konumda çatışmaları kitaplarında sergiler. Samim Kocagoz'ün roman ve hikâyelerinden yola çıkarak yakın tarihimiz, mercek altına alınarak sorgulanabüir. Çünkü yaşadığı dönemin olaylarına, ülkesinde olup bitenlere yakın tanıklık etmiştir. Bütün bıınları gerçeklik içersinde, toplumcu gerçekliğe sadık kalarak yansıt masını bılmış bir vazarımızdır. Onunla ilgili kaynaklara ulaştığımızda şu bilgileri ediniriz: Samim Kocagöz 13 $ubat 1916 vılında Kocagozoğlu adı verilen Burunköv de (Söke) doğmuş bir çiftçi ailesinin çocıığudur. Istanbul Universitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebivatı Bölümü'nde (1942) ayrıca Isviçre'de Lozan Üniversitesi'nde SanatTa rihiokumuşturU 94245 ).Daha sonra ilk ürünlerinden itibaren toplumcugerçekçi akımın ilkelerini benimseyerek köy ve kasaba insanlarını anlattı. İyi tanıdığı bu çevrelerin insanlarını doğayla çatışmalarınısavaşlarını, egemen sınıfsal giiçlerle çelişkilerinı, aralarında gelişen ilişkileri konu olarak seçip sergiledi. Kendisi btı seçimi ve yaklaşımlarıyla ilgili olarak şöyle demiştir: "Bir yazar ken di roplumıınu, kendi kişisini ne kadar iyi anlatabilirse o kadar başarılı olur. Dünya edebiyannın en ünlü eserleri, en yöresel olanlardır... Şive taklidinin tamamen aleyhindcyim. Ancak yazılanmda hikâyenin havasını tamamlamak, tiplerini tam can landırabilmek için espri niteliğinde pek az şive taklidi yaparım. Mesela bir köylü tipini tam canlandırabilmek gerekir. O zaman onu konuştururken "bu nasd iş?" yerine "bu necebiş.''" şeklini kullanırım. Olayların aynı kopya edilişi, mahkeme zab:t!arına benzetilebilir. Fakat bir romancı veya hikâyeci, bu mahkeme zabıt larını alır, bıınları kendisine göre bir forma koyarak bir istikamet verir ve olayların psikolojik yapısını tamamlar." Samim Kocagöz eserlerinde yalın bir dil kullanmıştır. Birebir anlatımdan yararlanmış, simge ve göndermelere ıızak durmuştur. Zaman zaman ayrıntıları kullanarak kişi ve ortamı, olayları belirginleştirmiştir. Sınıfsal çıkarlar açısuıdan üni versitc gençliğini anlattığı Onbinlerin Döniişü, çok partili hayata geçiş yıllartnda kasabanın değişik sınıf ve katmanlarındaki insanların durumlannı Yılan Hikâyesi, topraksız koylülerin makineli ziraatin yarattığı yeni sorunlar karşısında yaşamlarını Bir Karış Toprak, Kurtuluş Savaşımızm destansı nıteliğini işlediği o zamanların Yeni lstanbııl ve New York Herald Tribune gazetelerinin ortaklaşa düzenledikleri Diinya Oykü Yarışması'nda birincilik kazanan Sam Amca öyküsü/kitabı gerçekten özgünlükleriyle dikkat çekici, temel kitaplardır. Diğer kitaplan Ahmedin Kuzuları, Yafinıurdaki Kı?.(Türk Dil Kıırnmıı Ödıılu), Bir Çift Oküz, tzmir'in tçinde, Tartışma, Alandaki Delikanlı(1979 yılı Lions Ödülii), romım ve yazarlık onnnı yazJar, yaşanılan gunlerin içten ve etkile yici yansımalarıdır. Ayrıca lkinci Diinya, Telli Kavak, Sığınak, Bir Şehrjn İki Hikâyesi, Cihan Şoförü, Yolun Ustündeki Kaya, Nasreddın Hoca Fıkralan, eserleri de kolay okunan ama iz bırakan üriinlerdir. Samim Kocagoz'ün eserleri dönemlerinde başta Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde Rusça, Almanca, Ingilizce, Fransızca olmak üzere pek çok ülkede yayımlandı Bu degerli yazarımız çağmuı, ülkesin de olup bıtenlemvolayların tanıöı bir bakışla urunlerini yansıtmıştır. Bakınız Şu bat 197K'de yayımladığı Alandaki Delikanlı hikâye kitabına yazdıgı önsözde, kitabı neden gündemegetirdığini sıraladıktan sonra bir babanuı ince, duyarlı yaklaşLmıyla "Bu hikâyeler kitabını çok zor bir öğrencilik dönemi geçiren oğullarım Şükrii ve l'adıl'a, onların bürün kardeşi Delikanlılar'a içtenlikle, sevgilerimle armağan ediyorum" diyordıı. Yine ya/.ar duruşıı ve bakışı açısından nitelikli bir vansıma t)lan "On Binlerin Dönüşü"nün bıtişi onemlidir. "Güneş yüksek apartmanlaı ın ardına çekilmıştı. Cadde sulanmış, kızgın kaldırımlardan serin bir toprak kokusu yükseliyordıı. I lalit iki yakasına bakındı: 'Hürriyeti Ebediye'ye kadar yüriıyebilir miyün acabar1' diye mırıldandı. Sonra kendi kendisine dudaklannın ucıındaki kelimelerinin anlamını düşündü. Gülümsedi: 'Yüriiyebildiğim kadar yürüyeceğim' diye söylendi." Behçei Necatigil, "Kocagöz konularını Menderes Vadisi'nin toprak sorunlarından alan eserlerinde sınıflararası çıkar çatışmalarını, ekonomik etkenlerle değişen düzen ve diinya görüşlerinin incelemesini yaptı" derken önemli bir noktaya değiniyordu. Yine degerli eleştirmen Fethi Naci, Kdebivat Yaztları kitabında Sa Unutulan değerlerimiz KalpaklılarDoludizgin belgesel romanı mim Kocagöz'ü ve "Izmir'in Içinde" romanını mercek altına yatırarak çok önemli saptamalarda bulunarak şöyle diyordu: "Samim Kocagözlzmir'in Içinde'debirçok sorunun tartışmasını yapıyor, genç sosyalistlere, gün görmüşyaşlanmış sosyalistlere, emekli subaylaıa, 21 Mayıs'ı gerçekleştiren subaylara, burjuvalara birçok sorun üzerinde düşüncelerini söyle tiyor. Cıımhıırıyet'ın kuruluşundan 27 yapılmayanlar uzun uzun tartılıyor, için de bulunulan çıkmaza bir çözıım volıı aranıyor. Bir yandan günlük hayattan alı nan olaylar üzerinde durulurken (sözgelimi "ticaret işlerinde dönen dolaplar" NuranConi ilişkisiyle somutlaştırılan Amerikan hayranlıöı, Amerikalıların petrol üretimimizı baltamaları, lastik karaborsası, sosyalist tanınmış kişileri işlerin den çıkartmak için polis baskısı... gibi) bir yantıan da tarihsel gelışım, ekonomik ve sosyal yapı, halk aydın karşıthğı tartışılı yor." Yine aynı yazıda "roman dili'yle ilgili olarak tamamıyla katıldığımız şu görüşleri sergiliyor: "Samim Kocagöz romanın diline özen göstermeye çalışmış. Temız bir Türkçeyle yazıyor. Ama bazen deyimleri bile Türkçeleştirmeve kalkıyor, söz gelimi 'dört başı bayıncfır' diyor 'cürmü değin yer yakar' dıyor. ()nce şıınıı belırtm«îk gerek: Burada 'kadar'ın karşılığı olan 'değin' değil 'denlı'dir..." Samim Kocagoz'ün akıcı, güzel anlatım diline rağmen arasıra savruk, dağınık, uzun cümlcler de kurduğu görülür. (Jrneğin: "Gecenin Soluğu" hikâye kitabında "Sınavcılar" hikâyesinden: "Once kah veye yöneldi. Sonra kahvenın kapısınin ötesindeki manavın berisindeki apartma nın girişine yüriıdü." va da "Havrııllah Efendi" hikâyesinde ofduğu gibi: "Bura daki sokağa bakan pencerenin önunü boydan boya kaplayan sedirin köşesine gelen yerdeki küçük masanın üstııne gazetesini, gözluğunü koydu." Bu örnekler bir genellemeyi göstermez, bazen duşıılen bir özensizliği gösterir ve genel olarak bakıldığındaysa: Samim Kocagoz'ün anlatımının yalın, konuşur gibi, söyleşir gibi basit cümlelerden oluşrıığıı görıılur. Özgünlük olsun diye bazı hıkâyelerin degelişimin kıırgusuna aykın 'son'large liştirir. "Gecenin Soluğu' kitabında "Sehir Eşkiyası" sonunda sergilenen "biriş" buna iyi bir örnektir. Edilgen bir aizumle yaşlı karıkocayı denizin derınliklerıne doğru yürüterek ölüme (intihara) götürür. 13 Şubat 1916'da dogan, 4 Eylül 1993'te ölen unutulan değerlerimızden yazarromancı Samim Kocagöz, antiemperyalist özelliğivle, Atatürkçü, toplumcu yaklaşımlarıvfa, bu doğrultuda verdiği ürünleriyle, her dönemde örnek alına cak, izinden gidilecek vazarlanmızdandır. Samim Kocagoz'ün "Kalpııklılar 1 )o ludızgin" kitaplan ynrt bilincivlevatan sevgisiyle devfeşen bir direnişin, onurkı bir kurtuluş savaşının destansı bir yansımasıdır. Yazım çizgisini toplumcu ger çekçi bir çizgide surdürmek isteyen hikâvecilerimize ve değerlerimize sahip çuk mak isteyen herkese, Samim Kocagöz'ü anımsamalarını kitaplaruıı (eğer bulabi lirlerse) yeniden okumalarını öneririm. • O limuçin Ozyürckh'nın 20 Hkım 2001 'de tzmır Mülktycldcr ttırlı£i Lokctli'ndc yaptıiı "Samim Kootgöz'ü Anma Inplantısı" konnşma nıetmndcn. Kaynaklar: 1) Şükran Kurdakul, Şairler ve Yazarlar Sözlüğü 2) Ibranim Tatarlı Rıza Mollof Marksist Açıdan Tiırk Romanı 3) Feihi Naci Edebiyat Yazıları 4) Behçet NecatigilVazarlar Sözlüğü 5) Spngül Taş Samim Kocagöz: YazarEserÜskıp Mayıs'a kadar geçen dönemck" yapılanlar Y Olayların tanıgı bakış Unutulan degerleıimizden birı de Samim Kocagöz... Yaşadığı yıllarda edebiyatınuzın köşe taslaıından bıri olmıış, çevresindeki yazarları etkilemis,, gençle re örnek bir yazın emekçisi. Yazın yaşamına huktıg'ımı/da: ()n iki hikâye, on iki roman, inceleme, anı ve makale türünde ürıınleriyleyirmiyedikitapgörürüz. 1959 yılında 'Ses' dergisinde "Yanntı" hikâye siyle karıldığı 'edebiyat dunyası'na solıık getirmiş, faıklı bir yaklaşım sıınmuştur. AnaJolu ınsanının, antiemperyalist bakıs, açısını derinden sergileyereketki leyen, Kuvayı Milliye rııhunıı taşımıştır. Insani dcğerinden, insanın kendisiyle ve çevresiyle çatışmasının sorgıılanması bütün ürünlerini, başat konıılannı biçimlendirmiştir. Samim Kocagöz, çevresinde, ülkesinde ve dünyada olanlara tanık bir yazardır. Tanık kimliğiyle insanlara, olaylara, tarihe bakar. Siyasi kıınliğini kazanmaya ça lışan genç bir ülkenin, cıımhııriyetin yakin döneminin tanığıdır. Gelişiminin, sosyoekonomik değişimin tanığıdır. Bakış açısı Atatürkçülük, toplumculuktıır... Gclışen ve değişen toplumun, cumhuriyetin, demokrasinin, çok partili sistemin temel sorunlan, o sorunlara yataklık ya Ornek yazm emekçisi ToplumcugerçBkçi çizgl Yalın blr dll SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 616