Katalog

2 7 A R A L I K 2 0 0 1 • Fethi Naci, Eleştiri Günlüğü'nde bu hafta, "Roger Garaudy ve Aşk" konnusundayazıyor i sayfada • Deniz llgaz, Iran Islam devrimi ile ilgili bir kitabı değeriendiriyor s sayfa&ı U Kısa kısalarda bu hafta beş kitapla ilgili yazılar yer alıyor 12 \a\fala üŞiirAtlası'ndabu hafta, Jose Emilio Pacheco'nun şiirleri var Cumhuriyet P A R A 8 I Z E K Tevfik Rkret Türkiye Yazarlar Sendikası, 1617 Aralık 2000 tarihlcrindc Tevfik Fikret'i Anma Günleri düzenlemişti. Galatasaray Lisesi'nde gerçekleştirilen bu toplantılara sunulan bildiriler TYS tarafından kiraplaştırıldı. "Tevfik FikretSavaşımcı Bir Şair Tasarımı" adıyla yayımlanan kitaptan dört yazı ile şiirimizin bu önemli adını bir kez daha saygıyla anıyoruz. KEMAL OZER 'Savaşımcı bir şair tas KITAP evfik Fikret'in gerek yaşamı ve kişiligi, gerekse ijiiri uzerinde duruldu. Çeşitli değerlendirmelcr yapıldı. Kuşkusuz bundan sonra da yapılacak. Bcn saptanan tiım özellıklerinın ve bu özelliklere ilışkin yorumların yanı sıra, Tevfik Fikret'in avnı zamanda bir "ozan rasarımı"nı giındemegetirdiğini düşünii yor, bu tasarım üzerindc de dıırıılmasını onemsiyorum. Neden önemsediğimi açıklamaya çalışacağım. Ama önce "ozan tasarımı" süzünc* biraz ueğinmek, bunun için de birkaç soru sormavı denemek istiyorum: Tasa rımla ozan arasında nasıl bir ilişki varr1 'I'asarım, ozandan önce mı gelırr" Her o/an, aynı /amanda bir "ozan tasarımı" değil midir? Son sorudan haşlarsak ve geniş anlamda bakarsak, evet, her ozan aynı /amanda bir "ozan tasarımı" savılabılir Onemli olan, bu tasarımı o ozanın ne ölçüde temsil ettiği, o tasarıma ne denli ııygıın davrandığı va da o tasarıma bir şey katıp katmadığıdır. Bu anlamda, tasarım ozandan önce gelir. Tasarımla ozan arasında, coğu kez biliııcli bir ilişki olduğu sövlenemez. Çıinku o, naşlangıçta fcendine nasıl bir ozan olmak istediğini sormaz bile. Soracak düzeye geldigi zaman da, bir tasarımdan çok, örnek aldığı birtakım ozaıılardan, o gün ku ^iir dunyasını belirleyen ortamdan yola çıkar I lar ta bir "ozan tasarımı'nın ka<,ınılmazlığı ortaya konsa, baftımsı/lıktan ve ozgür kışilikten dem vurarak, bıına tepki bile gösterir. Her ozan, eninde sonunda bir "ozan tasarımı"nı yan sıtır olsa da, bu tasarımın isterleriyle doğrıı orantılı bır seçimi degil, gördügü kabulü tenıel alır çofiunlukla. Oysa o kabulün kökenı de aslında tasarımla bulundu ğu şiir dünyasıdır. !jiir dunyasını da, yer aldığı tarihsel dönem, o döneme egemen olan toplumsal koşullar be lirlediğine göre, söz konusıı bir "ozan tasarımı", aynı zamanda bu dönemin, bu koşulların damgasını ta^ıyacaktır. l^te Tevtik Fikret'legündemegelen "ozan tasarımı", ılk önemsenmesi gereken özelliği bu noktada göster CUMHURİYET KİTAPS/AV/ 6 1 9 T mektedir. Kestirmeden söylersek, Tevfik Fikret'in yaşadığı dönem, ba^ka bir "ozan tasarımf'na uygun kosııllar içerdiği halde, o bıına kapılmamıştır. İMitekim, basjangıcta yazdığı sjiirlcr yoğun duygulanmaya, bunalım vekiuamsarlığa yaslanan, oldukça kırılgan bir oza nın lıabereisiyken, "Sis" ijiiriyle bir başka ozan olmaya doğrıı ilerlemeve başlar. Attığı adımlar artık yaptı£1 bir seçimin ilk nelirtileri sayılabilir. Ad koymak gerekirse, bir "savaşımcı ozan tasarımı" diyebiliriz girdiği yola. Sözle, saptamayla yetinmeyen, sözü sözcülüğe, saptamayı devinime doğru geliştiren bu ozan tasarımı, neredeyse şiirin tarihi kadar eskiye ıızanmaktadır. Şiirin herkesı kapsayacak kadar genış soluklu, ozanın herkes adına konuşacak kadar önder nıtelikli olduöıı o eski çağlara kadar. Kendi şiir geleneğimiz i(,inde baktığınıız zaman ise, Yunus'tan Pir Sultan'a, Dadaloğlu'ndan Namık Kemal'e süriip gelen bir çizgiyle karşılaşırız. Tevfik Fikret'le gündeme gelen "ozan tasarımı"nın ıkinci <>nemli ozelliği, bu geleneksel çızgıyı korıımak la biıiikte, kendi cağının isterlerine yanıt verebilecek bır degişıkli&i de içermış olmasıdır. Kendinden önce ki son temsilci Namık Kemal'den avrılan yanı, caöının laik ahlâk, akılcı diişünce ve yurttaşlık bilinci gioi is terlerini karijilayacak bir aşama göstermesidir. Savaşımcı ozan, yaşam üzerine söz söylemeyi secmiştir. Ama bu, yalnız kendi yaşarnı değildir. Çünkü sa nat ona göre kişisel olmamalıdır. Tevfik Fikret, bu konuda yaptığı seçimi şöyle dile getirir: "Sanat şahsi olamaz; kendi şahsı için âsarı sanat viıcuda getirenler bulunsa bile, sanatkârlar yalnız kendi s,ahısları için tevlidi sanat edenler değildir. O halde sanatkârın hayat ı umumiyeden ayrılmaması, bil'akis onu tezyin ve takviye etmesi lâzım gelir." Ûzan, yaşam üzerine söz söyleyecekse yaşam da yalnız kendi yaşamı olmayacaksa, onu kavraması, onu oluşturan üç zaman dilimine de bakmasını gerektirecektir. Tevfik Fikret, yaşamı bütüncülüğü içinde kav Ih'vanu 4. savfadcı.