Katalog

savunma yüz yıldır zatcn adıııı adım çatırdamaktadır. Bir yanda Fransız ordusunun onuru, öbiir yandan tck bir sefil Yahııdi dururkeıı Dreyius'un sııçunıı nasıl sorgulayabilirsiniz ki? lkinci niinya Savaşı'ndan sonra da savas, suçlan mahkemeleri kıırulmiüj ve bıı mahkcnıclerde, ııe kadaı zalimce ve bazen yanlışlıkla (ilsa da kişiler soruııılu tu lulmuş,, ijünkü "emirlere itaat etmc" yani, dcvlet aklı lıuiiflctici bir mazeret olarak kabul edilmcmiştir. Israilliler Eichmann'ı ka S'irın daha önrc asla yaşamadığı bir ülkcde yetkili dlan bir mnhkcmeye çıkardıklarında, onunyargılanıp infazedilmesini bütiin diinya kabullenmiş.ti. Tarihte bas,ka çok az insan gibi doğrudan insanlığa kotülük yapmıştı bıı insanlar çünkü: Yaptıklarıııın lıesabını vermesini gerektiren dogal adaletin karsjism da, yargılamanın olagan kuralları iflas etıııiijti. Âynı dinamik Siınon Wiesenthal'in dc Pinoehet davasında peş peşe başarılar kazanmasını sağlaınış vc zarerirı eşigine kadargetirmişti. Enis Batur 'Aa Bilgi'den sonra, 'Elma' ile yeniden roman alanında Batup. 'Elma'vı ısırıvor Enis Batur, 'Acı Bilgi'dekine benzer bir kurgu ile yeniden karşımıza çıkiyor 'Elma'da. Örgü teknikleri üzerine bir roman denemesi bu. Batur'la yeni romanını konuştuk. ABDULLAH TEKİN A a Bilgi" ile ileili pek çok. ya LA zt i'tktt Ortaknnkta olarak, ~ M JL "Onemli bir kilap, ama roman olduğju tartiiilır" yargtsı ön plana gclmiştı. Sızce "Elma" içinfarklt düşünülecek mıdir? Benzer bir yaklaşun doğacağını sanıyorunı, "roman olduğu tartışılır" kanısı ene ağır basacak hcrhaJde. Bu çizgide iki itap iizerinde ciaha çalışıyorum, onları ck biıtünlcyebilirsem, büyük olasılıkla söz konusu göriişler iyice ycrlcşiklik kazanacak. Yapılacak bir !?ey yok. Edebiyat adammın içinde bir kendine inanma merkezi ile bir kendindcn şüphelenme merkczi yan yana durur. Onlarla bir terazi iliîjkisi kıırar. Yazılanları haliisemiyorum, tam tersinc, "Acı Bilgi" etrafında dile eetirilenler bende ycni düşüncc tabakaları açıı, görüyorum, gene de bana doğru gelen yolda, yontle ilerlcycceğim. (( " Elma"ntnüç ana kahramanı erkek: I laltl Şertf Paşa, Coıırbet, yazar. Kadırtlan gölgede hırakttg'ımzı dü^ünüyorum. Bu, bakış açısına baglı galiba. "El ma"nın tek kahramanınuı kaduı oldu u da ileri sürülebiir. Süphesiz erkekle bağlantılı biçimde işjeniyor. Kadm.birbakıma onun çekirdekteki kaygısı olarak ele alınıyor kitapta. İnsan hiinsa olarak yaratılmış olsaydı Hayat'ın, Tarih'in, Dünya'nın çehrcsi hepten farklı bir bi çime bürünccekti. "Elma"nın en agır sorunu başka bir sey mi: Erkek hem kadın tarahndan doğurulmuş olmasından hem de doğum yapamıyor oluşundan mustarip. Kitabıntzın althaşltg'ı "Örgü Teknikleri Üzerine Bir Roman Denemesi'. Burada "Acı Bilgi"dekt kadar beltrleyia bir isaret koymamıssımz. Neden dişi bir imge seçtiniz? İmge gibi görünebılır, benim açımdan değil, düpediiz metodolojik bir vurgulama bu: Yazıldığı kadar örülmüş bir metin sayıyorum "Elma"yı. îkincisi; kisji bir edim olduğundan emin değilim bunun, Hiiseyin Rahmi de örgü tutkunuydu. En önemlisi, örmek fiilınin de hiinsa bir boyutu var: Duvarörmeyi unutmayın, metinde üstü yarıkapah biçimde o uğraşa göndermeler var. Güven Turan, ısrarla "dikiş" üstünde oyalandı, sanırım bir yazı da kuruyor kafasında. O iki fiil, birinin ya da öbürünün seçimine bağlı olarak, son derece farklı yazı teknikleri gerektirir. Okuma tekniği açısından aynı fiil geçerlidiroysa: Sökmek. Yazı, sökerken, bir de kök söktürtebiliyor tabii! Kitabı bir Elma Kuramı ile bitiriyorsunuz. Ironinin, sakanın payınt sezemedtm. Ne kadart cidai o kuramınızın? • Her kuram ciddidir ve şaka gibidir. Buradaki konumuz yaradılış kuramları olduğuna göre, Hayat'tan söz ediyorıız demektir. Sizce, Hayat'ın içinde rol da£ılımları nedir? Ne kadarı ciddi Hayat'ın, ne kadarı şaka gibi? Bana sorarsanız, ayırt etmesi güç. Elma kuramının bir de Yazı ile bağlantılı ucu var ya, orada da durum aynı. Yazmak, çok ciddi bir uğraş, şiiphem^ok. Gelgelelim, yalnızca çok cidcli olduğu sanılırsa, ortava çok komik bir durum çıkar. Bir şaka âa olduğunu bilmek hiç kirnseye bir ş,ey kaybettirmez." Elma Örgü Teknikleri Üzerine Bir Roman Denemesi/ Enis batur/Sel Yayınalık/ 1.52 s. SAYFA 7 Kissingcr, 1 lıtchıns'ıan.bh soruııılu bııl nıaııın peşine düşmiiş ycni bir gazetcci heveslisi olarak, I lenry'nin Soöıık Savasj'ın kazanılınasıııda, bütüıı insanlık adına bir zafcrc ulaşılnıasında oynadığı anahtar rolii asla takdir edcmeyecek kadar gerçeklerden hihaher birisi olarak rıelret ediyor olabilir, ancak onıın asıl sorunıı ayag'mın altındaki /eminin kaymakta oluşudur: Yetki alanı ve yargılaıııa usulleri degişmektc vc daha fazla bilgiylc birlikte yeııi bir çerçeve ortaya çıkmaktadır. Hitchcns, Kissiııger'ı Şili, Do gu Timor ya da Kamboçya konusunda keşredilen lıer yeni bilgiden kaygılanan, ııykusıında bilc ralıat uyuyanıayan bir adam olarak betimlemektcdir. Hitcheııs'a bakılırsa, buradaki sorun Kıssinger'la dostlannııı Kissinger'ın itıbannm dıırmadan irtila kayde dişini önleyip önleyemeyeccklcri degil, bunuıı Kissinger lıâlâ hayattayken olup olma"Metaro yacağı vc yargılamp yargılanmayacag'ıdır. Yeni kuşak okurlartmzdan birini tanı()ysa buradaki iroıü, Kissinger'ııı, yürüyüş yonım, sizi çok yakından izliyor. "Aa Bilyaparlarken, "Hcy, hcy, LBJ ILyndon Bagi"yi de, "lilma"yı da hirer "metaroman" inesjoluıson |, bugün kaç çocuk öldürdüıı? " olarak nitdedi. Ne diişüniiyonunuz hu koşekünde şarkılar söyleyen ögrencilcrc karşı nuda? kapsaııılı bir /afer ka/anmış olduğıına gü Her şeydcn önce, yazdığım kitapların vcnmcsidir. Kalırolasılaı, nebiliyorlardıkiı' farklı tanım arayısları doğurmasının bcni Hem bıı öğrenciler sonunda Demokratlar'ın dcvrilmcsinc, Nixon'ııı kazaunıasına kayıtsız bırakmadıguıı, heyecanlandırdı yardımcı olmamışlar mıydr, bu, istcnıis olfiını söyleyebilirim. "Metaroman" denidukları şeyin tam tersiydi, nc kadar aptal in lebilir mi, denmiş bilc işte! Anlatma sa sanlardır onlar! Bir anlamıyla 1 [itchcns bu natı üzerine kaftı patlatıyorum, son dercögrenciler adına konuşmakta ve Kissince geniş bir bölce oluşturduğunu gördiiger'ın kavgılanması i(,in sebepleri olduğuna ğümüz "nesir" kavnımının uçlarrna, sınır inanmakradir. Çiinkii dcvlct akJının teme boylanna akınlar düzenlemek beni cezbelindeki argiiman ciin peçfikcc daha f azla zadiyor. Alıskanlıklarına bağlı bir okur tipi yıflıyor vc kalabalıkların scsleri yenidcn [ijivardır, onlarla aramda bir anlaşma olmatilcbiür halc gcliyoı, yılların sisleri içindcn yacağını baştan beri bildim, yollarımızın siiziilüp gelcn bir hayalct gibi şimdi: "1 ley, kesişmemesi tek dilegim oldu. Bir de alışhcy, I lenry K., bugün kaç çocuk öldürkanlık kosjulunu tırmalamaktan hoşlanan diin?" bir okur türii vardır, sayılan azdır ama diBu kulağa oldukça güzel bir fikir gibi gcyaloglan koyudur, yazdıklarımı onlar liyor, ancak Aıııcrikan imparatorluğu bazı okusun isterim. açılardan simdilcrde lıer zamankindcn da "Elma'da izledıg'ıniz malzemeyle bir ha güçlü dıırutndadır. Bu noktada hıılâ bir inceleme de yazahilirdiniz. Neden bu yolu geleceği oldıığu da çok açıktır. Hal büylcy seçtiniz? kcn, ABD'de hiçbir yönetim Amerika'nın Bu konuya kitabın içinde de değinetnperyal savaşçılarının ve devlct adamlarının mahkemeye çıkın yargılanmasına göz dim. Seçtiğim çerçeve pekâlâ kapsamlı yummaz, çiinkii böyle niv şeyin gerçekleş bir denemeye uygundu, örnegin bir 'Başmesi gelecekte elitlerin rolii ve etkinligini kalaşım' metni kurmaya yönelebilirdim lartışmaya açmış olur. o malzemeyle. Gelgclelim, bu durumda, Bu geıçekten çift taraflı bir dava. Reagan "Elma"da işleme olanağını bulduğum kiyıllarında yüzdetı lazla örtiilü operasyontı mi ana boyutları devre dışı bırakmak zodünyanın dört bir yanında aytıı anda gerçekrunda kalacaktım, göze almadun. Kaldı leştiren C.lA'yı vc isyan içindcki Bill (]aseyi ki, orada da aynı soru doguyor okurun ka gördiik. () yıllarda gcrçekten utanç vcrici fasuıda: Bu sefer de "Böyle deneme olur şeyleı yapıldı ve şu ana kadar bunlarııı çok mu" diyebiliyor! Otürdenbiryorum"Su, azı ortaya çıkarıldı. (Jinton'ın da, ozclliklc Tüyün Üzerinde Bekler" başlıklı kitabım So£uk Sava^'ın bitişiııdcn soııra, kendisiniçin yapılmıştı örneğin, dcnemeden çok den önceki sorumlularıtı günalılannı orta anlatı yanı ağır basan bir metin olarak goya dökcceöini düşünmüş olabilirsiniz. Fakat rülmüştü özellikle ilk bölüm. Diyorum bu konudîı kılını bilc kıpırdatmadığınt hcya, ara yer formülü egemen son dönempimiz biliyoruz. Gerçekten öncmli olan de, karamda. Hulki Aktıınç da "türler konscnsiis bu ve bıı konscnsüsün bozul arası" gidişara boşuna dikkat çekmiyor makta olduğuna dair cn ufak bir işaret yok. du. Bukonscnsüsdevaıntrttikçf I litchens'a daha çok i^ dü^eccktir. • "Gesualdo"kitabımzda gelirdiğinizçoUmdon Kwicw o/BtMjks, 2ü Eylül200l ziim yolunu bir ara "Elma'da uygulamayı Türkçesi: Osman Aktnhay düşünmüftânüz Kitabımzda deg'indig'iniz örnekleri kitapla hirlikte sunmuş olsaydtntz, okuyuadarın ipuçlarım daha geniş bir I lenry Kissinger'ın Yargılanması I Chrh luphcr Hitchcns / l'iirkçai Mchmcl tlar alanda görmesinı saglamaz mıydımz? "Gesualdo"da kullandıgım alıntı memana / Evcrest Yaytnlaıt / 1(>() s. Yfarmsislerllçlnden f tinleri yaratıcı alanlardan seçmiştim. Orada bana kulan, bağlantılan lturmak, sonra da bir yorum çerçevesi kurmaktı. "Elma" için seçebileceğim örneklerin çoğu zaten yorum alajıına, bilgi alanına ait metinlerdi. Ikincisi, ana parçalar nasıl olsa dilimize çevrilmişti, dileyen onlara ulaşabilirdi. Gerçi, Haddad'ın kitabuıın yayımlanması biraz gecikti, ama önsözünü bcnim kaleme aldığım o onemli kaynak nasıl olsa yakındagünışığınaçıkacak.Haskell'in makalesi, Davison'un incelemesi Türkiye'de çıkmış metinler, dileyen okurun ıılaşması büsbütün olanaksız değil. Teyssdre'in romanı da çevriliyor. Bütün bunlar, "F.lma"nın yükünü sonuç olarak halifletti dive düşünüyomm. Okur hepsini tanımak zorunda mı diye akıl yüriitülebilir tabii, ben okıının herhangi bir şeyi yapmak zorunda olduguna inanmıyorum, "Elma"yı okumak zorunda da değil sözgelişi. "Elma'nın,biryerdegerçeküzertnebir roman denemesi oldugu süylenebilir mi? Gerçekkurmaca ilişkisi beni hep sarmıştır, uElma"da özgürce iç içe ceçirdim o iki boyutu. İlk dııydıığıım teplcilerden, okıının kendisine gerçeksi görünen her ayruıtıyı gerçek saydığını görüyorum, hemen inanmamak en iyisi! Kiiçük, somut bir ipucu: Halil Paşa'ya ait bir giimüş ktıtunun tütün kutusu olduğunu okuyoruz. "Elma"da, oysa aynı yazar, "Kum Saatından Harfler" kitabında bunun bir şekerlik olduğunu aktanvcir. Gerçeğin sınırları son dcrece bulanıktır, kurmacanın gerçek yakası da yabana atılamaz, bu ikisini kesin biçimde ayıramıyor olmak yazan kişi için olabildigine kı^kırtıcı bir yan taşıyor. "Elma"nın, tabii, bir düşünce romanı olduğu da düşünülebilir. Ya da bir yapıt veya birkaç kişi, bir tema ve birkaç çeşitlemesi üze.rine tir divertimento olarak da görülebilir. Farklı yan teknikleri CUMHURİYET KİTAP SAYI 613