Katalog

Kapak konusunun devamı. "•" rine getiriyor. Şöyle lci: Ahmet Say, kitaba yazdığı "Sunuş"ta, insanlığın ortak dili olan müziği üç temel öğenin yaşama geçirdiğini söylüyor. Bunlar, bestcci, seslendirici ve dinleyicidir. Söz konusu öğelerden birinin niteliği öbiirlerini olutnlu ya da olumsuz yönde etkiler. "Sunuş"un bundan sonraki satırlarını birlikte okuyalım: "Müziği toplumsal planda var eden sacayağının dinleyiciyi öğesini biz yeterincc önoınsemcıjik. Onun için kör topal gidiyor işler. Ote yandan Türkiye'de klasik müzik dinleyicisi nüfus artışına oranlfi daha biivük hızla artıyor. Anado Bir eleştirmen, bir kitap Uıter Birkan ve 'Dinlevicinin Kitabı' lu'nun küçüklü büyüklü kentlerinde verilen konserlere bakarak söylüyorum bunu. Kitlesel bir ilgi var. Kitlelerin ilgisi bizi artık zorluyor." Say, "Ilginin nedcnleri üzerinde dü şündük mü" diye soruyor. Hiç kuşkusuz bu ilgi, çağdas iletişim teknolojisinin sağladığı oianaklardan kaynaklanan meraktır; ancak bana göre merakın derinliğinde, çağdaşlaşmanın ninıetlerin den yeterince yararlanamayan aydın gençlerin, onu yakalama ve kendılerine göre yönlendirme güdüsü yatıyor olabilir. Gençler, müzik sanatının söz konusu yönlendirmedeki önemli konumunu iyi kavramışlardır. Böylece "Dinleyicinin Kitabı", tam zamanında gündeme gelmiştir... Üner Birkan ise kitaba koyduğu "Önsöz"de, yapıtın yazılış nedenini şöyle açıkhyor: "Yıllardır Türkiye'deki müzik, özellikle de senfonik konserler ortamının içindeyim. Oldukça uzun sayılacak bu zaman boyunca senfunik orkestralarımızın sayısının çoğaldığını, konser dinleyicisinin her geçen gün daha da arttıftını, ilgilerinin geliştiğini ve bu arada konser salonlarımızın artan gercksinimleri karşılamaya yetmediğini gördüm. Bu gözlcmlerim bugün de siirüyor. Bu gelişmede dinleyicilerin konser programlarını daha yakından tanımalarının, dönemler, besteciler, eserler, müzik terimleri, yayınlar, CD kayıtları gibi temel konular üzerinde daha çok aydınlatılmalarının gerekli olduğunu gözledim. Bu amaçla elinizdeki kitabı, Dinleyicinin Kitabı adını verdiğim bu derlemeyi, dinleyicilerimizin hizmetine sunuyorum." Kitapta, klasik, romantik ve çağdaş müzik dönemlerinden seçilen 129 Destecinin yaşamöyküsü anlatılmakta, her birinin sanat anlayışı açıklanmakta, ardından, o bestecinin dinletilerde sık seslendirilen orkestra yapıtlarıyla ilgili açıklamalar yer almaktadır. Yazar, verdiği bilgileri son derece sade ve belirgin bir biçemle okuruna aktarmaktadır. Böylece kitap, toplumumuzdaki bilgi birikimini arttırmak gibi önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Tanıtdan yapıt sayısı 400 dolayındadır. Müzik türlerine göre senfoniler, konçertolar, uvertürler, süitler ve baöımsız senfonik yapıtlar bir araya getirilmiştir. Kitabın "Içindekiler" bölümünde besteciler abece sırasına göre verilmiştir. "Besteciler ve Eserler' başlıklı böfümde ise kitapta yer alan yapıtlann listesi var; ancak Dunların sayfa numaraları yazılmamış, anılan bölüm ikinci bir bulduruya dönüştürülmemiş. Böylece aradığınız yapıtı bulmanız için önce onun kitapta yer alıp almadığını listeden öğrenmeniz, daha sonra "lçindekiler"e giuip besteciyi saptamanız, yaşamöyküsüyle ilgili yazıdan sonra istedığiniz yapıtı aramanız gerekiyor. Yeni basımda bu kıısurun düzeltileceği umudunu taşıyorum. Birkan, 31 çağdaş Türk bestecisınden seçtiöi 62 yapıtın açıklaınalannı da kitabına Koymuş. Yazarın bu yaklaşımı, araınızdan ayrılmış bulunan bestecilerimizin ruhlarına erinç getirecek, yazmayı sürdürmekte olanları da sevindırip yüreklendirecektir. "Kitabın sonunda, dinleyicilerimize yol gösterecek belli başlı terim açıklamalan, bir terimler dizini içinde yer almakta, ayrıca dilimizde yayımlanmış çoğu kaynak kitap niteliğinde yayınların bir listesi ile Türk bestecilcriylc ilgili senfonik eserlerin CD kayıtlarının listesi verilmektedir." Yazarın yukarıdaki alıntıda sözünü ettiği "Terimler Dizini", özellikle dikkati çekiyor. Müziksever, bir yapıtın açıklamasını oV.uxV.en, Adagio, Âltegro, Bemol, Coda, Contınuo, Yorte, Passacaelia, Piano gibi terimlerle sık sık karşılaşacaktır. "Terimler Dizini"ne başvurdugunda, bunlardan kaynaklanan bilgi bulanıklığı açıklığa kavuşacak, dinlediği yaJ CUMHURİYET KİTAP SAYI 671 129 besteclnln yaşamöyküsü Muzik dinleyicisine bin rehber EVİN İLYASOĞLU onser dinleyicilerine ve klasik müzik meraldılarına yıl sonunda bir armağan: Üner Birkan'ın Dinleyianin Kitabı başlıkJı çalışması. Çağlar boyu konser programlarına girmiş birçok bestecinin başlıca orkestra çalışmalarını açıklayan birel kitabı. SenronUer, konçertolar ve konserlerde seslendirilen opera uvertürleri ele alınmış, konser programlarında yazılması gereken şablon içinde sunulmuş. Ayrıca ilk kuşaktan günümüze kimi Türk bestecişinin de belli başlı yapıtlarını içeriyor. Üstclik Türkleri ayn bir bölmeye koyınayan, alfabetik dizin içinde dünya bestecileriyle bir tutarak. Ülkemizdeki konserlerin program notları giderek yetersizleşti. Konser salonları program kitapçıkfarına fazla yatırım yapmıyorlar. Kâğıt pahalı, uörasacak eleman yok, son dakikaya kadar program va da sanatçı kesinleşmiyor, vb. KosKoca bir kuruluş dünya kadar paralar harcayip yillık konser dizileri gerçekleijtiriyor, o konserden anı olarak bir karton parçası kalıyor elinizde, ya da bir kâğıt parçası. Yurtdışından getirdiginiz bir konser ya da opera programının kitapçığını yıl larca atamazsınız. Kitaplarınız arasında, arşiv olarak saklarsınız. Bir konser salonunda üzenle hazırlanmış, bestecisi ve özellikle o konserde çalınan yapıtı hakkında ayrıntılı ve doğrıı bilgi veren program notlarına az rastlanıyor. Bestecinin yaşamı ise hiç önemsenmiyor. Olsa olsa yorumcuların özgeçmişleri yer alıyor bu program notlarında! Konser dinleyicisi evine geldiğinde eğer çok meraklıysabir ansiklopediye bakıyor besteciyi tanı mak için. O konserde seslendirilen yapıtlarından birini ayrıntısıyla bilmek is K terse ancak bir CD kitapçığından bu bilgileri elde edebiliyor. Daha önce Faruk Yener'in hazırladığı "Müzik Kılavuzu" yıllarca konser severlerin başvuru kaynağı olarak korunmuştu. Aradan yıllar geçti, bu alanda bilgi tazeleyici yeni ve daha kapsamh bir kaynağa gereksinim doğdu. Üner Birkan 'ın kitabında 129 bestecinin yaşamöyküsü, 400 kadar yapıtın açıklaması yer alıyor. Bir de müzik terimlerini içeren bir sözlükçe ile kimi Türk bestecisinin CD'lerini içeren bir diskografi var kitabın ardında. Borusan Kültür ve Sanat Yayınları tarafından basılmış, alfabetik bir düzende sunulmuş. Temiz ve anlaşüır Türkçesi, doğru müzik dili ile bence tüm müzikseverlerin elinin altından eksik etmeyeceği bir başucu kitabı. Neredeyse 500 sayfaya varan bu kitap ince iğne oyalarıyla i^lenmiij. Belli ki bizim konserlerimize, Türk orkestralarının çoğunlukla çaldıgı yapıtlara yönelik bir çalışma. Batı'da bu tür genış kapsamh çalışmalar yine geniş bir ara^tıncı kadro ile gerçekleşiyor. Türkiye'de böyle lüksümüz olmadıgından tek başımıza u^raşıp duruyoruz. Bu durumda bir şeylerin gözden kaçması da çok dogal oluyor. Örneğin yirminci yüzyılın yalnız ilk diliminde yaşayan besteciler ele alınmış. Çağa yön veren, nice akıma öncülük edip ya rınlara kapılan açan hiçbir besteci yok. Diyeceksiniz ki, Türkiye'deki konserlerde çokça çalınan bestecilerden değil bunlar. Iyi de, yirminci yüzyıl aldı başını gerilerde bir yerde kaldı. Son yetmiş beş yılda yazılan yapıtlar da en azından f estivallerde karşımıza çıkıyorlar. Böylesine kapsamh bir çalışmanın içinde ives, Vaughan Williams, Corecki, Tippet, Varese, Messiaen, Boulez, Şnitke gibi 20. yüzyıl müziğinde, dolayısıyla tüm müzik tarihi içinde satır başı olmuş sanatçılar mutlaka yer almalıydı. Türklerden de Ekrem Zeki Ün, Cenan Akın, Sıdıka Özdil, Nejat Başeğmezler, Mehmet Nemutlu gibi kimi bestecilerin eksikliği göze çarpıyor. Ayrıca Türk bestecilerinin diskografilerinde Howard Griffiths'in KochSchwann ile gerçekleştirdiği önemli iki CD'den hiç söz edilmemis. Bunlar ki nice yerel CD'den daha çok bizim sesimizi dünyaya taşıyan çalışmalar: Howard Griffiths yönetiminde Northern Sinfonia'nın seslendirdiği Lirik Konçerto ve Saygun CD'si; Kodallı'nın Viyolensel Konçertosu'nun yer aldığı Yeşilçam yönetimindeki Opole Filarmoni'nin CD'si; Betin Güneş in Hayriye Hala CD'si; Bülent Arel'in Ameri ka'da çıkan son iki CD'si; Rengim Gökmen yönetimindeki Hungaroton'dan çıkan Akses'in Orkestra Konçertosu, vb. Yine önceki sözüme döneceğinı: Bu tür kitapların hazırlanmasında bir araştırıcı kadroya gereksinim var. Kendi deneyımi ile bu sorunu bilen bir yazar olarak söylüyorum: Tek başımıza çabaladıkça hep eksiklerin kaldığını görüyoruz. Kitabın yayınını sağlayan yayınevince saptanacak, konuyu bilen ikinci bir gözün okııması, ya da yazara yardımcı olacak bir ekibin önceden kurulması, bizim de uygar ülkelerdeki gibi daha sağhklı çallşmalar üretmemizi sağlayacaktır. Böylesi kapsamh bir çalısjnayı hazırlamaya sabır gösterdiği için Üner Birkan'ı kutlamalıyız. Bütün konser düzenleyicilere, konser salonlarına ve konser dinleyicilerine hemen bu kitabı edinmelerini öneririz. Bundan böyle konser programlarını donatacak tüm bilgıleri el altında bulacakları bir kaynaklan var. Ayrıca, kendi CD dağarcığını oluşturmayı amaçlayan kisilere de yol gösterici önemli bir kaynak kitap. • SAYFA 4