Katalog

başka bır şey çıkmaz. Dcmek insanlann tıplcı Kapo Donka'larında (Kapo'lular) olduğu gibi yaşama sürclcri içinde duş yapmanın vc benzer eylemJerinin dışında topluma hi/met için kullanacakları çalışma zamanlannın paralelinde kişi olarak kendilerini geliştırecekleri zamanlara gereksinimleri vardır. Bu zamana boş zaınan demek saçmadır. Bu zaman aslında kcndilerini geliştirecek olan insanlann elde edecekleri gelişme sonuçlanyla topluma da yapacakları hizmetlerin, yani cn büyük görevlerin en önemli dönemidir... Bana gelince, ben bol resim sergilerine giderdim, kitap okurdum, tiyatroya giderdim, konscr dinlerdim. Konserin dc, tiyatronun da, televızyonda seyredileni konscrvedir. Cuma ögledcn sonralarını da aksatmazdım tabii... Bizim cuma masalan, yani Akademi Dem, sanırım ki bizim dünyamızda tiim evren canhlarının kiskanacağı bir hınzırlık yumağıdır; bu da bizim cuma masası demcilerinden ya da o toplantılara katılacak zcvktc ve düzcydc insanlann, seh rimizin ve ülkemizin başka yanlarındaki toplantı ve faaliyetlerinden, toplantıları ve laaliyetleri bir ketıara, varoluşlanndan kaynaklanır. Sanatla ılışkınizı yakından btlıyoruz ama müzıkle tlışkınız "konserve kon ser'lerı reddedccek kadar müste sna Nereden kaynaklanıyor bu tutku? Müzikle ilişkim, rahmetli annem Nevreste Hanım'ın, hiçbir dcrs almadan ud ve kcman çalnıasından kaynaklanır. Evimizde, Decca marka gramofonda plak çahnırdı aynca. Omrümde ilk klasik müzik eserıni ise bizim evc yanlışlıkla gelen bir plaktaki arya ile dinledim. Çok güldük ilk dinleyişimizde; ikincide gülümscdik, üçüncüde sevmeyc başla dık; yaş o sıra yaklaşık 12. Biz Hâfız Burhan'ı da, Turan Tiyatrosu'rıda gazel atar ken dinlerdik. Hatta birbayram gecesi, cebindc rakı şişesiyle gelcn adamlardan biri, Hâfız Burhan "Ycşil Kurbağa"yı söyledikten sonra, "Yaşşa moruk" diyc nara atınca adamı yakaladık, ağzını burnunu kanattık ve tiyatrodan attık. Aynı yıllarda biz, Milli Sinema'da, Martha Eggerth ve Jean Kiapura'nın opera filmlerini hayranhkla seyrederdik. Daha son raki yıllarda ise tstanbul Belcdiye Konservatuvarı'nın düzenlemelerine hayran olduk. Tepebaşı Dram Tiatrosu'nda, Bach'ın Dört Piyano İçin Konçertosu'nu dinlemiştik; 194O'lı yıllardı. Dört piyanoyu çalanları şimdi hatırlamaya çalışa yım... Cemal Reşit Rey, Ferdi Statzer, Keşit Abet... Önıer Reıik Yaltkaya. Savaş içinin azaplı yıllarında müzik bize mutluluklar yaşatıyordu böyle. Mesela, 20. yüzyılın en büyük piyano virtüozlarından birisi Walter Gicseking idi ve 1942 yılında, Alman politikasının malum dürtüsüyle, konser için îstanbul'a yollanmıştı. Konser Beyoğlu Ar Sineması'ndaydı ve 8 lira olan'bileti ödedik ve konsere gittik. Aylık öğrenci bursu 20 liraydı, bu yüzden konser sonrası eve dönüş, kar yağarken ve yırtık ayakkabılarla, Laleli ye yürüyerck... Bilmem yeterli miaçıkladığımkaynaklar!... Şakabiryana, ömrümün en önemli, hatta bcni yaşamaktan vazgeçirecek kadar karambar dönemlerimin avuntuları kitap ve müziktir. • Sanat hakkındakı denemelennızı de hatırlayarak şunu sormak istiyorum: Sanata bunca yakınlık, hatta akrabalık, mımarlıktan mı kaynaklanıyor? Ne kadar isterdim, Evet, mimarlıktan kaynaklanıyor! diyebilmeyi... Ama mimarlıĞın insanları aldatmaya yönelik şarlatanlığı aklıma gelince, utancımdan, evet diyemiyorum. Sanata yakınlığım ve yaşamın anlamını sanatta bulusjumun ne denlerinin başında sanırım mimarlık yok. Ne diycccğimi de doğru dürüst bi Iemiyorum... Ama yine de derim ki, benim sanat hayranlığım ve saygımın başınSAYFA 6 petrol krallaıının koruyucusu durumunda. Bu vicdan vc samimiyet dışı davra nışlarm dünva cirgütlcnmesinde 21. Yuz yıl'da da ahlak hi/mcti yönünde gclecc >;i kurtarması umuluı ama bcklcnemcz İçimizı daha fazla karartmadan, Kapo'dakı bırpartide karşılaştıjlınız Donka hammlanmn viysılerınden söz cdcrkcn, yakalarının, ıkı göğüs arasını 8 mm açıkta hırakacak oyuklukta olduğı/ndan söz cdiyorsunuz, nasılölçtünüz, birtur mımarı ntlgnı mı bu? Bu bilgi mimariyle sınırlanamaz, hele hele şarlatanlı£ı ticaret haline getiren görüntü şaklabanı mimariyle hiç ilişkisi olamaz. Benim konuşurkcn bile ayağa kalkarak saygıyla anlatmak istedigim (Aydın Boysan, clindeki rakı kadehiyle ayağa kalkıp vaziyet alıyor): Dünya ve evren, hantmların ola^anüstü güzelliklerinin minicik bir jsareti içindir. Uzaydaki gezımızdcn yeryüzunc ınelitn istcrscniz ondokuz kıtabınızın dördii gezı ü'zertne, Evlıya Çelcbi'den sonra cn çok gezenlcrdcn biri dc sizsiniz galıba '•> 1930'lu yıllarda Pertevniyal'de okurken coğrafya öfiretmenimiz Kasap Ilhan Bey, dünyayı oKadargüzel anlattı ki (üstelik Kasap İhsan Bey gerçcktcn kasaptı ve Sorbonne mezunu idi), o yıllardan beri oraları görmek aşkıyla tutıışur oldum. Örneğin nereleri, Sibirya, Çin, Avustralya.. e, sonra da bunları göruüm gerçckten. Cîördüğüme de çok sevindim. Şimdi, ömrümün sonbaharından mı desem, kışından mı, ne boksa, bu İhsan Hoca'nın anlattığı yerlcri gormemiş olsam, öbür dünyaya gidişimde hâlâ borçlu kalmanın tedirginliğini yaşayacaktım. Söylesı bıttı tahıı Onbes Altınba\ ştşesının bır mıktarını da gelecek .söylesilcre bıraktp Aydın Boysan Abimıze teşekkür ettık • Kasap Hıan Bey Miizikle ilişki Boysan, ya$amayı da insanlan da çok seviyor, söz konusu sevgl. hayatının hem anlamı, hem enerjlsl.. da, lstanbul'un kenar mahallclerinden biri olan Narlıkapı'nın yaşamı gelır. Narlıkapı Tiyatrosu'nda seyrettifiim oyunlar gelir. 1930'larda, Samatyaua, Tramvay Caddesi'nde seyrettiğim Hıristiyan karnaval alayı gclir. Pertevniyal Lısesı'nde hocalarını Insan Kongar, Nurullah Ataç ve Reşat Ekrem Koçu gelir. Emınönü Halkcvi'nde, 1930'lu yıllarda okuduğum kıtaplar (Gorki'nin, yüzyılın başında basılmış, eski harflerle Ana'sı; runiyat, yani psikoloji kıtapları) ve dinlediğim konuşmalar gelir. Istanbul Şehir Tiyatrosu'nda seyrettıg'im, Kral Lear'i oynayan Ertuörul Muhsin gelir. O yılların yavru güzeüeri Bedia Muvahhit vc Cahide Sonku gelir... Çok uzaimadan özetlemek gerekirse, 1920 ve 3O'lıı yıllarda, bana yaşama mutluluğu veren İstanbul gelir. yordu ıçınizu Avrupa Birlifii ve Amerika, dünyayı hüküm altına almak için henüz ortaya çıkmayan ama çıkması zorunlu bir zıtlaşma içinde. Sosyalist ulke olarak, görü nuşte zavallı ve tek ülkc olarak Küba kaldı. Bu da geçıcı bır dönem anlaşılan. Şimdi N ATO'nun ve BM'nin, Irak'ta veya Kosova'da savaş çıkarmaları, gelecek zamanda dıınyada adaletin gerçekleşeceği konusunda umut değil. Çünkü ABD'nın başında olduğu klik, aşağılık Müstesna insanlar tanımak Şu kı\aak uryleumızde bıle ortaya çtkıyor kiyaşamayı da insanları da çok sevıyorsunuz Aydın Abi, öyle ki söz konusu scvgi, hayatınıztn hem anlamı, hem enerjnı. Hem dc dünya, insanlar eltyle bunca yaşanmaz kılınmı^ken; nervucn huluyorsunuz bu enerjiyi, sevgi ve neşeyı? ' Hcpsini degil tabii!.. insanları çok sevmek her zaman mürnkün olmuyor ek. Ama bcn, olaöauüstü hayranlıkla ağlandığım insanlar tanıdım. Ve bu hayranlıkta, bir hcdiye, bir ihsan, bir lütur yoktu. C) insanlar, yaşamanın felselesini idealize etmek açısından, akıl vere rek değil de kendilerini ortaya koyarak örnek olabiliyorlardı. Bunlardan bir ta nesi, belki benim yaşımda yaşayan tek kişi olarak değerlendırilebilccek bir kişidir, bu müstesna insan, belki de dünyaya gelmiş aşaöılık insanlardan milyonlarcasının günanını sırtlanabiliyordu mescla... U günah dedikleri de her ne ise iş~ te! Benim dünyaya katlanmanın dışında hâlâ sahtekârlığı olmayan guluşlcrlc günlerimi geçirebilme gücü buluşum, adını andığım bu müstesna insanlan tanıyabilme olanafiından kaynaklanıyor. Hele hele son birkaç yılda evrenin gecmiş ve gelcceğini azıcık olsun anlayabildiğimi sandığım için... Bu anlayış bana olağünüstü saygı duyduğum ins>anları kutsallaştırmanın anlamsız bir çaba olduğunu düşündürüyor ama tüm bayağlıkların, evrenin tüm süresi içinde bır geometrik nokta kadar kısacak yaşayış; sürclcrinin oncmsizligini biı avuntu olarak verdığı için, avunamıyor da ııtanıyorum. Gerçı saymakla hıtmez ama Kapo'dan dünyaya baktığınızda cn çok ne sızlatı E Aydın Boysan bir imza gününde A$a0ıda ise cevat Capanla blrtlkte blr televlzyon soyleslslnde. CUMHURİYET KİTAP SAYI 506