Katalog

SENNUR SEZER N uıullah Ataç,21 Agustos 1898'de îstanbul'da, Beylerbcvı'nde doğ nıu^tu Bu yıl dogumunun yıı zuncuyılı Bır yazaıın, o/cllıkleoncu bır ya/arın yu/uneıı cloğum yılı onun venı den değeı lendırılmesine ayı ılmalı bcnee Cıalıba boylc bu ha/ırlık yok ortalıkta Ataç'ın doıt kıtabının ıkı cilt halıncle ba sımı (Karalama DefteriArarkenGunlelin GetirdiğiSozden Soze) yapıldı Yapı Krcdı Yayınlaıı ncao kadar Bırcle Ataç u/erıne oııemlı bıı ıncclemenın yenı basımı Fvrcnsel Basım Yayın'ın gıı/ pıog ramında yeı alclı Asım Bezırcı'nın Nurııliah Ataç (Yaş.amı, kış,ılığı, ele^tırı an layı^ı, yazılau) adlı çalış,ması Ataç'ı ırde leyen otekı kıtaplaıın lahıı Alaııgu/ Ataç'a Saygı, Metın And/ Ataç Iıyat ıo L\A, Seyrettın ()ı lıan Cagdas/ Nuı ullah Alaç vc "jaırlcıı Yılma/( b olpan/At.ıç'ın So/euklerı, Mehmet Salıhoğlu/ Aı ıç'Ia Gelen, Meral Tolluoğlu/ Baham Nıııul lah Ataç, l'uık ü ı l Kurumıı/Atac ı Anıs, mcvcucîu var mı ycnı baskılaıı dıışıınu kıvoı mıi' J Bılcmıvorum I ekbıvat kuııımlaıımı/ın cl.ı bıı anıııa pıogramı ha /ıılıgı gelmeclı kıılagıma Cıalıba loplu olaı.ık At<ıç koııusunda Alaç ı lı ıklı çı kaımayaçalıs,ıyoııı/ Neını demısiı Ataç ()ncmlı bıı kı^ı\ ıııı onc mlı olııı.ısına, anc ak benım onenıım MonsıcıırC ıidc'ın kı gıbı degıl, bas,ka tuılu (), yaş,adıp ca ğın en buyuk ya/arı, başlıca \a/arı\clı, de gcıı gıınden gune bclırıyoı ı scıının ozu, ılc ıın anlamı yavas, VAVA^ k.ıvıanıvoı ge lccck v u/vıllaı da daha dabııvuvcc ıkı ıı o Bcn ona ben/emcm oyle ckıın bıı aııla mı voktııı bcnım ya/dıklarımın, gekıek vu/villatııı kıiçilcıı venı bıı aeıın goıu^u, bıı \aş,ama yolıı bıılamayaeaklaıclıı bc nım ya/ılatınula Ben olumunukıı AI sonra, bclkı dc oklıığum vıl ıçınclc ıınıı tulııvuııım Olııt uç beş, aıkaclas gonııldc!; atalaıında konıı^urken anaıiaı liciıı o başka anıa bıı va/aı olaı ık anılmam, ogıetmenleı ogıcncılcııne benıın kıtap laı ımı okumalaı mı oğutlemezler ' (Bcn, Diyelim, s 3 12) Cıcrçı, oğretnıcnlcrınoğrcncılcıınc kıtap ogııtlcmesı Ataç'ınya^adıgı gıınlerdckı gıbı olağan dcgıl Hele Mıllı I gıtım Bakanlıgı'nın (yada Talını Jerbıyc kıırıı lıı'nun)ogutlcmcclıgı kıtaplarıoğıııkmek lııç olagaıı degıl va S,u satırları ya/mış bır ya/arı nasıl ogutleı aklı başında bıı cğıtıci "Adıııı Istanbul Mcktubu' koyacaktım bıı va/ımın sonıa dıı^undum, be ğenmedmı tstanbul'u mu anlatacağım ben* Bana mı dusmus, tstanbul'u anlat makı> Sız onu ş,aırlerden dınleyın guzellıkleıını, eğlenceleıını, cana can katmasınısoylıyesoylıyebıtıremıyorlar Doğrusu, ben pek goremıyorum o guzellıklerı, ama inanırım, neme lâzım1 Şaırlerle tar tı^maya mı gırıs,eeeğım. Soz ebesı onlar, baş,a çıkabılır mıyım ? Baijka tchlıkesı de vardır tstanbul'u vcımenın Sauleıden geçtını, Muallımlcı Bırlığıdckı/ıvcrır Neoiurbenım halını o /aman* Goımedını/ mı? Yazarlaı ımı/dan bıı ı, Yahya Kemal Bey'ın ş,urle rındctı hosjaıımad'ığını soyleyecek oldu, scıı misin elcndım boyle dıl uzatan' Icl'ın mıtınglcıı , yanı sı/ın, bcnım anlavacağımı/ 'ılcnmc toplantıları' yapıp adamcağı/ın burrıundan gctırmeyc kalkııl.ıı Bana da bula^ıılaı I layır, Ntan bul'dan açmayacağım, bu ^ehrın dıllere ckstan guzcllıklcıını de, hepsı bııbııındcn ııstıın aydınla.ını I\A anlamadıgımı ccek clcgılım Uç gundııı vagmııı vagıvoı bcn ondan vakınacağım Yah\ ı Kemal Bc\ 'mıllı kıynut tıı Istanbul mıllı kıvnut tıı vagmıı ıu da 'mıllı kıymct' savam ı/laı va' Ben de çekınnıedcn sovkıım onu sevmcclıgı mı ' (Yağmııı, Kaıalama Dertcıı Aıaı kcıı,s87) Goruvoısunu/ Ataç sivıulıllı bıı v.' /aı Yağnıuı b.ıhanesıvk luın Ist.ınbııl'u hcm Yalna kemal ı lıaıca\ı\u ısoı bıı k.ı Atac denince... lcmde "Nedcnscbuyagmuılar da hcp Yahya Kemal Bey'ın mısıalaıı gelıyor aklıma, sırası degıl ya, benımle eğlenıyoı gıbı hcp onlar kurca lıyorzıhnımı 'tstanbul'un öyledir baharı, Bir ask uluverdi âşinalık! Aylarca hayâl içinde kaldık. Zannımca Erenkoyu'nde artık Gormez felek oyle bir baharı!' Bııgun cıkcn uvanmış,tım, bcn dc ona bcrı/cı mısıalaı soylcmek ıstedım 'Yağ murları boyledır bu şehrın1' dıye başla dım, sonıasi gelmedı, bıı de 'Gunlerce sular ıçınclc kaldık' mısraını buldıım Ne yapavıni'1 S,aıı dcgılım bundan sonra da olamanv Ncsır nc gıınc duruvoı' Bcn elc nesıı soykıım Boykdıı Istanbul ıııı vagmuıları, sokaklar, eadekkı bııeı ıı ıııakoldusankı Saatleıcckahvelcıdc,saçak altlaıında kaldık Bılırım, bııyılaver gı dcgıl, telck daha çok gorur tstanbul'da boylc ya/ yagmurlannı' " Oğretnıenlerımı/ın Ataç'ın kıtaplarını ogrencılcııne ogutleınemesı yalnız, lstan bul, Yahva Kemal Bcy yandasjığından dcgılelıı kuş,kusuz Onun Avrupa edebıya tına hayranlığı dd, bı/ım eelcbıyatımızı degeı lendıı ı^ı de alıs,ılmı$ bıçımdc degıl dır '( ) Bcnım vazıyazmayabaşladığım v ıllaı d,\ bır Avı ııpa hayranlığı vardı bu ul kcdc Avı ııpa hayranlığını kotuleyecek dcgılım Cıozkıımızı Avrupa'dan ayırmamalıvı/ çoktııı sayılmayacak kadaı çok tuı bı/ım Avıupa'dan almamı/ gereken şcvkı Cıelenckkıımızesımsıkıbağlıkal mamı/ı, A\rupalı yazarların kıtaplarını kapatıp da kcnclı edebıyatımızla yctın memı/ı oğutlc vı nleroluyor, onlardan de ğılını ben eııtmclıyız kendımı/ı Avıupa uyg.ıılıgı içinde kurtuluşondadır " (Bcn, Diyelim) Avıupa uvgaılıgı içinde erınıeıııı/ fık rı sızc aykırı gclmcmışse bılc, o cıımlcvı ızlcyen s,u satıılaıla nkılmemız kaçınıl ma7clır "Cıeçenlerdeeleştırmeeılciımı? den Bay Mehmet Kaplan, Akıf'ı Musluman olduğu ıçın sevmedığımı soyluyor du Hayır, 'Tcvbe, ya Rabbı' hatâ rahına gırdıkleııme, Bıkp ettılderıme, bılmeyıp ettıklerıme' dıyen şaırı severım, Suleyman Çelebı'yı severım, lyı şaırdır onlar, bayağı dcğıldır 'Medcnıyct dcnılcn tck dıs,ı Kalmi!} eanavar' dıyen ş,aır ıse s,uphe sız bayağıdır Mahalle kahvcsı duşıınuru Hanı, 'tcscttur kalktı, bet bereket kalktı' dıye konuşanlar vardır mahalle kahvele rınde, ış.te onların şaın, onların duşunuruduı Mehmet Akıf Yalnı/ Batı ııygarlığını değıl, Doğu uygaılığını da sevmez, ınce yanını sevmez o uygarlığın Şıra/lı TTafız'a da, Nedım'e de soveı, s,ııre dusmandır Avrupa'ya yo nelmcmi7i, Avrupa uygarlığını benımsememızı ıstemcyenler hep o Mehmet Akıf'e tııtunurlar Ben Mehmer Akıf'çı dcgılım Ama bcnım yazı yazmaya başladığını yıllardakı Avrupa hayranlığı koru korunc bıı hayranlıktı Goıuvoısıınuz, Atac 1954 yılında kı taplaş.mış, bıı dcnemelcrınclc ne kadar genç Cıcııçlığı gunumu/de bılc suıuyoı çunku hal.ı aykırı Bu onemlı bır O7ellık benee Kıııulu du/enın kolay kabul go len vaıgılaıına, değer olçutleııne aykııı (lııımak kola\ dcğıldır Ataç ıse cnoncmlı o/ellıgıııı ^ovlc tanımlaı "Benım onc mınıın yeiçck vanı Kısacası soylcyevım onun ne oldııgıııuı dogıulugum Ldcbı vatta dıl ışındc \.ıl.ından kaçınıp dıışıın dııgumu bcvcksız, donaksı/ oldııgıı gıbı st)ylcyı%ım Buyuk bır $ey dc ğıl ya, pek de ku ç ıı m s c m c y ı n (Ben Diyelim) Ataç.ornekledığım yazılarında clc^tırmcn mıdır, dcncmecı mP Bu soruyu yanıtlamak 701 (^nıın eleştırmcn lı^ınde, dcncmcyc yakla^an bır'yan var dır C) elc^tırmcnlığın kalıcı bır yanı ol duğuna ınannıa/ ' Ldebıyatla, sanatla u^ra^mak yarına ınanmak clcmektır } IK, bır i}aır, hi(,bıı hıkâveci bugıın ı«,ııı yazma/, okımsu/lııgc o/cnır LJeştırmecı ısc bovlc bıı du^ kuramaz, o bılır kendısınıngc\uıolflııgunu Ba^kalarınıneser krıııı tanıtıp sc\dııccck vahut degersı/lıpını gostcrıjı\ıkatak ın.ındıgı dogıula ıı yavdıktan sonıa kcııtlısı dc ııııululup gıdccck (llmııtsıı/ kalanlaıın Ugıa^ı, Son Havadü 22 3 1953 anan A Bc/ırcı) Bu dıi'jiınnnın ctkisi Asım Be/ır cı'vc goıc Atac, m ck'jtıımcık. dencmc dıfı kullanı^ıdıı 'Ataı,, bıı aci sonın,tan (unutulmaktan s s ) kurtıılmak n,ın ola cak,ele^tııı\ı sanatayaklaştıımava lııkâ yc, ^ıır dencmc gıbı tadla okıınan, ıınıı tulmayıp aıanan yazılaı kakmc .ılmava çalışıyor " (Nurulfah Ataç, Asını Bc/ırcı, s47) Ataı,, kendını clcstıımcndcıı (,ok bıı dcncmecı, bır ahlakçı savma\ı ugler Kuîfkusu/ bundaele^tıımcnın kalıcı olusıına ınanmavı^ı kadar, clcştıımtnkıdcn bekkncnlcıın vogunlugu, 'edcLıvatımı/ da elestırmcn vok suçlamalarının ı\<\ pa yı vaulır Atac, kendını eleştırmcn smılın dan savmasa I\A, ele^tıımekten kacınma/ Ama clesjtırılerınde oznel bır olçıı kulla nır Bu oznel ol*,u, onun zaman 'araan clcştırmctle gerçckleştırılmesı geıckcn kuıallaıı baymaktan alıkoymaz onu "Siz bır romanı otckı romanlarla kar^ıla^tır mak /oııında değılbinı/, ele^tımıccı ıse kar^ılaştıracak, bırçağın ıırunlcrı arasın dakı yerını belırtecck " (Ncdcn Olamı yor) 'Tlc^tırmenın kendısınden sılkın mesı, kendını bır yana bırakıp ıncelcdığı eseıleugra^masıgerekır Bızonuyap.ımı yoruz, kcndımızı bır yana bırakamıyoruz " (Gcne eleştırme) Asım Bezırcı'nın Son Havadıs ga/etesının 26 2 195 i vc 19 2 1953 tarıhlı nushalarından alıntıla dıöı bu orncklcr, Atac'ın ncsnel ckijtırıyı bıldıöını fakat uygufamadığını gosteı ıı Ataç ın yeğledıgı ele^tırı bıçemı bclkı de !}U orneğe uyar "Bızde 'ncwıcl clc^tıı me' denince bır ya/ının, bır şıırın ner hangı bır sanat cscrının gu/el olup olmadığını soylemck cıdcmlerını, ağüiklarını belırtmek, bcğcnılmcyc dcğerı olup olmadıöını, kalıp kaknayacağını soylcmek anlaşılıyor Oysakı bunların hepsı de bı rerueğeryaıgısıdu.değeı yaıgısıı^ın ıçı nc kan^ınca da ncsncllık kalmaz, oznel lık ba^lar, 'ncsnel kalaıak, o/unu/u kaı îi; tırmadan bana bunun gu/el olup olma dıgmı soyleyın' demek saçmanın ta ken dısıdır Bıı saçmadan bır tıırlu kıırtıılamı yt>ruz 'Ncsncl elcijtınne' dıye bu soz duymıı^u/ ona ıstedıg^mı/ anlamı vermeyc kalkıyortı/ 1 leıhangı l)iı sanat cscrını cle geıce vargılamava kalkan, onun gtı/el, yahut çırkın okluğımu soylcycn ck^tıııııc oznel olmak, o/nel kalmak /oı unda dır" (Karalama Dcrtuı, Karalama Dcf terı Araıkcn s 30) Ataç, eleijtnıııcııııı gu/ellık anlausimn sanatçıtlan farklı ol cluğunu soykıkcn, ku^kusu/, kenılı gu "Beşöri blr sanattır" 7ellık olçulerını de açıklamaktadır "Ya ratıcı sanat adamı ıçın bıı gıı/cllık vardır, ona ınanır, ondan ba^kasını çırkın bulur, sanattan sadecc hoşlanan adamın da alı sik olduğu bıı gıı/cllık vaıdıı ondan ba^ kasını anlamaya, begenmc\e çalısma/ çııkın bııluı geçcı lenkıtçı ısc oylc bıı yanlıolamaz Bıı vanlıolursa bclkı bıı sa nat adamıdır, ( )İ5ir mıııvt, dın kurmu^ bır pcygamberdır, ama bır tenkıtçı degıl dır Ienkıtçının asılboıcu hcı gu/ellıkten hıç olma/sa bırkaç tıırlu gu/ellıkten an lamaktu Buğun bııtakım scbcplcrk bu cserı bcğcnır, yarın busbutun ha^ka se bcpleıle su cscrdcn hoslanır Cîostcıdıgı sebeplcr bırbırmden o kadaı avrı bııbı rıne o kadaı zıttır kı tenkıtçı elcğı^tı ak dedığıne kara, kara dedıgıne ak clıyor sa mısınız Tenkıtçı değiiçir ( ) çunku bır bırınden başka olan, bırbırıne nıç bcnze meyen ^eyferı anlamak /oıundaclıı " (I'enkıt, Gene Tenkıt, Günlerin GetirdiğiSözden Söze, s 100 101) Nuıullah Ataç'ın bu degı^cıı guzcllık anlayıs,ı, nedcnlcrını açıklamadan verdı ğı yargılar, kımı zaman yolun başında bıı ya/arın keşhdır "Ycnılık'ın Maıt savisin dd ( ) Bay Adnan Ozyalçmer'ın dc 'Bcn adlı bır hıkâyesı var ( )()genç va/aı d.ın çok s,evler ıımuyorum " (Tuık Dılı Nı san 1955,Dergilerde, s 245) Kımı /aman avnı akııııın ıkı o/anından bıııııı oickırıc ycğlcmek "Severım bcn Bav lıııgui Uvar'ın şıırleıını Hepsmı değıl anıa bıı kaçını çok severım '(Guncel) Bav< e mal Sureya'nın yırlarını (ş.ıırkımı) pck bılmem Daha doğrusıı s,ımdıve dck okıı duklarımı scvemedım " (Giınce II) Ataç'ın genç yazaılaiabıı ılgisıcHiunla ıl gılı bırsovlcnccvaratmi'jtıı ' Ataç'ın bc gendığı, ovdııgu ki!)i ıınc kav us,uı" Ataç yalanlarbunıı "Buğun Ataç dıye bıı ma sal, bır etsane, bıı myhte vaısa genç s,aıı lcr, gcnçya/arlaı kıırmıı^laıdıı onu I lcp si de yılaı bcndcn, vılgı salmı^ımdıı on ların arasına Suc bende dcgıl bcn bıı ijcyyapmadım onları yıklırmak ıçın kc rı dılıklerınden, anlayışsızlıklaıınd.ın vıklı laı Bırtakım koksuz kanılara, valanlaıa saplandıkları ıçın vıldılaı Bcn onlaıııı vazdıklarına, çalı^malarına ılgı gosteı dım, edcbıyatı, şıııı seveıım deonuıı ıçın Guzel olan ijcylcrden bcn dc, elımden geldığınce, neden almayayım pavııni'' \ a Vidığım çağ Turk şaırlerının hcpsını ck gılse de çoğunu okudum, bıı şıııı begc nıncesoylcdımbeğcndığımı bcndcn son la, vahut benımleLırlıktc daha has,ka kı îjilcr dc anladı o şıırlerın değciın 1 Anıa dıs,ardan bakanlarojjaırlerın, begcnıpdc ovduğum ^aırlerın, bcn beğendıgım, bcn ovduğum ıçın unc erdıklcrını sandılar Alıklar 1 Cîcıçekten değerı olnıayan bıı siıre ben dcğeı katabılır mıyım1 Kımsc katama/ " (Ben, Deyince) Ataç'ın kımı /aman bırbırmı tutma/ yargılarını, savıukluğunu cle^tırenkı naklıdır Ama Ataç'ın bunları, bır vaıgı ya varmak ıçın değıl, tad alınan ya/ılaı ol sun dıye ya/dığı dıışıınulurse, amacına ula^tığı anlas,ılır Ataç,yargılarına katılın katılmayın bıı dıl ve anlatım ustasıdır Kolav okunur Bıı kolay okıınma, va/dığı vcıılıgı cmck leolanakJı Ya/ı ya/mak ısteyen, ya/ı va/ ıııanın gızıne vaımak ısteycn hcıkcs Ataç'ı okumak, onun alaysılığının, otke sinın tadına vaımak /oıunda (Ke^keoğ rctmenler, Tıırkçc dersindcn /ayıroğrcn cılcıme Ataç'ın kıtaplarını ogutlcse) Onun dıllc ılgılı kuramlarının çcvııı ılc ılgılı voıumlaı mın bııçogu bııgun dc taı tisjlacak değerdc Kısacası, bcnceelbet Alaç va^ıvoı Yıı/ vasjinda genç bıı eklı k.ınlı olarak taı tışıvoı Bıı de dcncmecı Ataç vaı kı Otaııı ^ılmavaeak bıçımdc gııneel • Günlerin GetirdiğiSozden Söze / i\ ıı ıııllıih Sözünözü Karalama Defteri Ararken / N/ıı/ı/ )ıip/ k i u / / )ti\/>ı/ıiı/ / 175 s Ahn. / )<ı[>ı kiulı )ti)////ıi>ı / 26'^ \ /(//>A/,n CUMHURİYET KİTAP SAYI 443 SAYFA 7