Katalog

Türkçe'de Lcvinas hakkında konuşmaya başlama olanağı sağlayan Bauman ve Finkielkraut'un kitapları cn az Lcvinas yorumu olarak okunduğu kadar, yazarların kendi dus,unceleri olarak da okunmalıdır.Her yorum yorumlanandan çok, yorumlayanın izlerini taşır. Scvgının Bılgclıjzı ve Postmodern Etıh kitaplarının yayimlanması ilc Lcvinas'ı anlamanın mümkün halc geldiğini düşünmck Levinas'a yapılacak büyük bır naksızlıktır ve Levinas'ı sessizliğe gömmekten daha vahim sonuçlar doğurabilir. Levinas'ı okumanın güçlükleri çerçevesinden bakarsak Levinas kendi metinlerinden okunamaz yargısına varabiliriz ki, bu da ucu Levinas'ı kapatmaya; Bauman ve Finkielkraut Onu nasıl anlayıp, gündeliğe tercüme etmişse Onu öylece bırakmaya gidebilen bir yargıdır. AYŞEGUL SABUKTAY Sevginin Bilgeliği ve Postmodern Etik kasıyla yakın oldııgumda başkası bılın tım taralından kapsanıp, Avnının tcrım lcrıne ındırgenmeye çalısjlandır, ancak hcr zaman Baskada Aynı tarahndan kapsanamayan mrşevler vardıı Ahlakı ılıskının tcmcllcıındc dc bcnım Başkası yonelımlı olmam, onu bılınce ındırgeye mcm, bıı anlamda onun bana ındırge nemcyen sonsıi7İıığıı yatar Bıı ındırge nemc/Iık ahlakı butun tcmcllcnn otc sınde ve oncesınde kılar Başkasıyla \A kınlık durumunda bılınun kenuınucn <,ıkıp kcndıne donen rahat ve guvenlı sarmalının dı^ında kalıp, bılıncı rahatsı/ cdcn Ba^k.ısının Aynıva ındırgeneme/lı gıdıt Başkasıyla kuıulan ılıs,kının bılın cin kcncıı iı,ındckı oyıınlarını rahatsı/ cdcn bır ba^ka tcphesı vaıdır Bu yu/ clcn Levinas, Othıncnc than Bang or Btyond the f.uoıtc kıtabmda, "bıınıc olaıak dcgıl, yakınlık olaıak yoıumla nan hassasıyctlc bajjlamakla, bılgı dola !;imı halınc gclmış dılın otesınde, dılde tcmas vc hassasıyet aramakla, ozncllığı bılıncindc olma ve temalaijtıımaya ın dırgcncmc/ bır buımdc tanımlamayı dcncdık" dcmcktecîır (OB 100) Levı nas'ın sozettıg'ı duyarhlık Bajkasmın Avnıya ındırgcncmc/lığınden neslenır Lcvınas'ın o/ncllıgı tanımlama bıçımıy Ic o^nellık bılıncin otesmdc, başkasıyla yakınlık ılı^kısı Kjindckı kı^ının bırıcıklı gı ıle kcndısıne yuklenen sorumluluğun bırıtıklığı ı \ ıs ınıı K Benı O7nc halınc gctııın Ba^kasına kaışı soıumlu oluşuındakı bıııcıklıgım dıı Soıumlıılııgıırji devrcdılcmcv vc cı tclcncmc/, bu yu/dcn bcn bıııcık vc tc kımdıı Levinas lolalıty aııJ /«//«//>'nın başlarında "kıtabın kcndını ozncllıgın savunusu olaıak sıındugunu ", ancak bu savıınunıın "toralırcyc kar^ı tumuylc cgoıst pıotcsto du/cyındc ya cla olıım clcn oncckı ı/dırapcla olcluğu bıcımıyk dcgıl, sonsuzluk dıi!)unccsındc bulun dugu halıyle " bır protcsto olduğunu ya /aı ( Fl, 26) Levınas'ın telsctcsı o/ncllı gın sonsu/luk dusııncesındc bulundıığıı halıyle savunusuclur Lcvınas'ın lclscfc sındc ctık ontolojıyı oncekr Bu te/ bel kı dc bı/krı o/nclcı olarak vaı kılanın ahlak oldugunu vuıgulam.ısi bicimımk dc yorıımlanabılıı Yanlı^ı doğıudan aymrıa meselesınc donccck olursak, "moclcrn" olarak ad landııılan (,agda!} toplunılaıda ahlak akıl vc bılını cerçevesındc tanımlanmı^ tıı Ancak tam cla tcısınc ahlaka ılı^kın aslı nokta akıl t.ıralından kapsanama/ olu^uduı Ahlak aklın otesınde bır alan dır, bılıntın tcrımlcrıylc tarıdcnenıc/ Bıhıi(,İLİık cvncnın kcndisiyle oyuııudııı Bıı ovunda o/ nc kcndmdcn kavn a k1a n a n nıvctlcıle olckı nc ıılasjr, otckı nı kcntlı bılıncı dogı ııltıısııntla scntc/lcycıck kcnclı tcı ımlcrı nc ındııgı ı Lcunas ın tckctc sındc ya^adı^ııııı/ aııcak ı,ok <\A taıkında ol madıgımı/ bıı ya'jantı anlatılır Buna ya^antıla ya^ımı/ bılc dıyemcyız çunku lumuvlc pasıf olduğıı mıi7 bır durıımdur Akıl tcmcllı moral duzcn tasaılaıının yııksclmcsı bıle bu tun tcmcllcrı ontclevcn bır temcl ontc sııif dayanıı Otckıvle vakınlık ıçınde pasıf olduğıımuyda ya^adığımız devre dılcmcz vc crtelcnemez sorumluluk bızı bıııtık kılandır Bauman'ın Levınas'a dayanan moder nıte cleştırısı tam da modcrn toplumun gıdcrck ahlakın kı^ibel, devredılemtv yonlerını torpuleyıp, ınsanları rollerc ındııgemcsının clcsJınMdır Modeın toplıım koyduğu muthış kurallarla kı^ı lcrc kı^ıscl sorumluluk alanınm dı^ında bıı ahlak alanı yaratmı^tır Modern toplumun kı^ıscl ahlakı yokcdıci bu dığeı yonu dc Bauman'ın Ulrıck Beck'e rcfcransla anlattı^ı rısk toplumunun yarattı gı koşullaıdan kaynaklanır (1T, 242) Modcrn toplunıda ıısklcı gıdcıck kcbtı rılebılıı ve denetlencbılır alanın dı^ına çıkmiijtır vc modcrn oıgutlcnmc taızlaıı saycsınclc aktorler eylemlerde ancak çok kısmı sorıımluluklaı ta^ıyabılnıcklc, cc>ğunlukla bunlaıı bılc faıkında olma maktadıı Bauman Lcvınas'ın tclsetesı nc tcmcllcnduıp, ahlakın ıkııcıklılığc dayalı, mıığlak karaktcrını, ancak muğlaklıkla yaijanabılcccgını, hıçbır garantı sının olmadığını doğrııclan bılınce tcr cıınu cdılcmcycccgını vc modcınıtc ıle gıdcıck kıs,ısel sorumluluk taijimanın ımkânsı/ halc gcldığını, soıumlu kı^ılcı vcıınc rollcım aktoıleıının vaıatıldığını vıırgulayarak bır modcrnıtc dc^tıusı ın ^a cdcı Ahlakı kcndisi dı^ında bıı te ınele aklın tcmclıne oturtma <,abasının alakılıgındcn so/ cclcr Bauman'ın ın sanlaı arası ılıskılcrın ki'jiscl tikaılar vc gclcccktc baglanacak faydalaı olarak rasyoneile^tırılerneyeteğını, ahlakın bunlaıın dısında vaıolan bıı muglaklık duıumu olduöunu vc ancak muglaklık duıumunıın ahlakı o/ncnın vaıolmasını saglaclıgını soyleı ken dayandıgı tcmcl Levınas'tır Bauman postmodern durumun gctır dığı farklıla^maların bıı olçudc usk top lunıunun gclı^mesı yanı modcrnhğın ncrcdcysc /ı vanadan (,ık mış vcrsıyonu ıle kaışı kaı^ı ya kalmamı/ bıı oltudc dc ahlakı kodla rın saısıntı gc tıımt'sı anla mında ahlakın ycnıden kı^ı selle^mesı ol duguııu bc lııttık Ancak bu kiîjiselle:; mcnın bıı ııtıı kısıscl soıum zygmunt Bauman lulıığun mcsınc gıdcıkcn bu dıgcr ucu da ba^ kasına ve baijkasının sorunlarına karşı duyarsız, tcpkısı/ kalnıaya vc ahlakı golelılığın vıııgulanmasına gıdeı Yıllarta garantı altına alıtımaya, akıl tcmclındc gerekçelendırılmeye ve tek tıple^tıııl mcyc çali!)ilan ahlak kodları artık bıra lacfa tutulamayacak kadar clestırıyc uğ ramı^ vc dayandıkları tcmcl kaymiijtır Pobtmodeııı durum ınsanlaıa heı şeyın mııbah olabıleceğı muthış bır gorclılık ccnnetı sunmuijtur. Bauman bıı karı^ık ortamdan basıt bır <,ıkı^ yolu bulunamayacaöını, Ba^ka sı ıçın olmanın Başkasma hukmetmekle Ona duvarlı olnıak aıasındakı ınce (,ız gının ıi7erınde bır yerlerde, hıçbır zaman rahat edılemcyen bır noktada dcneyımlenebılen bıı yonelıs, olduğunıı vurgulamakla yctınır Bauman'ın Postmodern htık kıtabı nın kurgusu dogrudan Lcvınas'ın kav lamlaıına dayanır, referans vcrılcn dı gcr yazarlar da bu temel çcrccvcsınde yorumlanır Ancak kanımca Levinas'ı vorumlamaya calışan butun kıtaplarda ya da yazılarda bu yazıda olduğıı gıbıı, yıtıp gıcien çok onemlı ıkı şey vardır Yıtıp gıdcnlcr Lcvınas'ın ^ıııscl dılı vc yorııma atık yazış tamdır Talcp u?crı nc hakJarında bu yazıyı yazdıgım ıkı kı tabın, yanı Bauman'ın Pnttmodern htık vc Alaın Lmkıelkıaut'un Scvgının Bılgc /ığı kitaplarının hcr ıkısının de çcvırıle rının son dcrcce anla^ılıı vc gu/cl olma sına lağmen kesınlıkle ıstısna olu^tıır madıkları kanısındayım Scvvının Bılgt //?/'nde de Po\tn/odcrn l tıh te olduğıı gını Levınas'ın fclsctcsı somııt olavlaı tcmelınde voıumlanıp aciklamalaı ge tırmckte kullanılır bır anlamda gundc lığc tcrcumc cdılıp, anla^ılu kılınır Ba ııman modcrnıtc elestııısını I cvınas'ın o/ncllık kavramına cfayandııııkcn, Ala ın l'ınkıelkraut Levinas fclscfcsmı, ah laktan daha lazla laıkında olcluğunıu/ bıı ılışkı dolayımıyla, erotık aşkla his scttırmcvc (,alışıı vc bunu va()aıkcn Proust'un a^kı tanımlavıcı anlatılaıına gondcrmc yapar 1 ınkıclkraut "Scvgı nın bılgelığı bcvılcn kı^ı, aslında, sıı rcklı gelı^mc halındcdıı Onu hi(, dıır nıadan <,o/uııılcıım, anıa o ku^atmaclan kurtuluı kcndı o/ncsıylc ılgılı sovlemt asla tam anlamıyla uynıa/, onu saımaya veya alclatmaya yonelık bıırıın ^abala rımdan kuıtuluı" (SB, 64) dcikcn Ba^ kasıyla ılı^kıde sevginin actı^ı \olun Ba<;kasının sonsuzluğu ılc bcslcnclıöııic dıkkat ^cker I ler ıkı kıtap d.\ temcl va pılarını Levınas'ın kavramlaıına dayan dııaıak taıklı uııınlcı oıtaya cıkaııılaı Fınkıclkıaııt polıtık haıckctlcrın toialı tcr karaktcrını, Bauman modcrnıtevı elc^rırır 1 evınas'ı yorumlamanın kay bcttııdıklcıındcn so/cttığımı/dc, "aca ba susmamı/ mı gcıckıı'" sorusuvla karjji karsıya kalabılırı/ Kıı^kusu/ Lcvı nas fclscresınc yakın olnıak ısteyen bırı sı ıçın bu yorumlaı bıı anlamda Levinas'ı kapatma tchlıkcsı ta^ınıaktadıılaı Lcvinas voruma açık ya/is rar/ı, •jiırscl dılı vc muthış ıkna gucıı ılc okııvucuva doğruda sovlemcden ba7i şcvleıı 'hıs scttıın', bu da haııka bıı \ontcmclır çiınkıı anlattıkl.ııı anlamaktan çok hıs sftlıltbıkttk ijcykıdıı l'abu ınsant.ıt u/cıınde bıı kadaı muthiij ctkı yaratan bıı lılo/ol ıstcr ıstc mcz pck çok kcıc yorumlanacak, lclsc fcsı yorumlanmi'} hallcrıyle bılınıı hale " CUMHURİYET KİTAP SAYI 443 îki Levinas Yorumu: nsanlar ve roleri annah Arendt'ın Nazılerın yargı landıgı Nuıemberg mahkemele rınden "yarpılananiarın 'yasal' suçlaı ibjedıgı mahkemeler" olaıak so zettığı değerlendırmesını aktar.ın B.ı unun, mahkcmeyı kazanııu^ olsalaıdı yargılananlardan herhangı bırısı vıtdan a/abı çekecek mıydı soıusunu soraı C.evabın h.ıyıt olması duııımunda tam tersının olması gerektığını sovlemck ıçın geıeklı aıgumanlardan yoksıtn ol dugumu/u belırten Bauman, yaptırım lauyla mahkemeleı ısjemektcyken lyıyı kotııdcn ayırmanın küjisel tnısıyatıf alarunııı dı^ırıda kaldığııu vuıgulayıp ıcın de bulıınıılan çehijkılı durııma cJıkkat çekeı çeke ve okuyucuyu hayata ılışkın temel sorııyla, ahlakı soıumlııluk nc olçtı ıc oltıı bır s dc kıs,ıseldır sorusuyla ba^ba^a bııakıt (SMM, IW) toplumsal olarak suç kap sammda dcgeılendııılmeyen cylemleı ınsanın gonul uhatlıgı ılc gerçeklesjırı lebıleceğı ı ylc mlc r mıtlır'' H Sonsuzluk düşüncesi Aıendt ın 11 Duııya Savatji sonrası yargılanan Na/ılerlı ılgılı olarak aktar dıklaıı ve Bauman ın yoıumlaıı dogru dan, doğruyu yanlı^tan ayırma sorunıı vc dayandıgı temellcı ılc ılı^kılıdıı Ba ııman modc rn hayatın ahlakı aklın pıensıplcıı u/cııııJt temellendııınesi nın ahl.ıkın mıığlak doğasını bo/an vc kıs,ısel ınısıvalılc, bıı anlamda o/neleıın ya ı\d faıllcrm varohojiına hrsat bırak ınayan l>ıı yapı vaıallıgını soyleı Ba ııman'ın bıı saptamalaıı doğıudan I cvı nas lclselcsının tuncl kavıamlaıından bnınc, "o/nellık " kavıamına vaslanıı Lcvinas lclsclosınm tcmcl soıımsalı ınsanlıgın tcmcl sorıınsalı, yanı Bcn vc Başkası aıasımlakı ılıs.kıtlır Lcvinas okııyutuya 'Avnı" olaıak so/ettıgı bıı ınsanın "Başka" olarak so/ettıgı bır baş ka ıııs.ml.ı ılıskismı anlatıı Aııl.ıtıl.ın ıli'jkının o/gunlugu bılıntın icıımlcıııu uıdııgeııcmc/ olu^uduı Lcvinas ın anla tısında Bcnım kar<jimtlakını anlayıp, bcnlık olarak tavır gclıştıımenıın otcsın dc bıı rııı ılışkı vaıdıı kı, bu Başka ılc yakınlık duııımuncla oıtaya çıkar Ba% SAYFA 16 Modera hayatm ahlakı