Katalog

mı/ ııı gıı/el ıterığıyk gı rçektcn yakış maktadıı Şımdı felsefetı Hılmı Zıya Ulken'ın va /ısına gclıyoıum (4) Ulken de Ataç'ın otu/bc% vıllık dostu dur Yavımladığı Insan dtrgısıntk Ataj/ın duşuıue va/ılaıı v.ııdır Onıı 1922 yılında unıvtısıttdt tanıdı gınısoyleyen Ulken ya/ısını şoylesıııdu ruyor 'Isvicıeden yenı donmustıı Çevre mi7dc hıç rastlanmayan yepyenı nır ın sandı Dostlugu dusunteden ayırmabinı hılıyor harır ıçın konıışmuyor en scrt hukumltt vcrdığı ınsanlaılatandandost kalabılıyordu Antak Batı ııygarlığında gorulebıkn bıı ustun t>z(Uık gozlennıı kanıastırdı Gcntlcrı, yapmactg'ın, sahtc duygu nun, gosterısın klısenın kolelığınden kurtarmak ıtın savastı Mıllıyctt,ılığı tı kaı tu/agı halınegetııtnleıın ımam ıkı yuzluluk amatı olarak kullananların du sıınte vt tlavıanıslaıı onıın omrıı bo vunc.ı bıkmadan usanmadan huc ıım cr tığı konular oldu Atac'a eleştırın dcnmcsı doğrudur Zatcn heı du^untL adamının ılk ısı hâ lıs dusunteyt sahtesındcn ayırmak ıtın dcgtrkıın radıkal bırtltijtııısını yapmak değıl mıdıı * Batı duşuntesmdekı ıdcalı /aman /a man Platon Augustınus Rousseau gıbı hlo/oflar oklu ımaher/aman Montaıg nc olarak kaldı Dtneme tıııunun kııru (ıısıı olan Montaıgnı ()/ dusımttsı Dogu humanızmındcn Batı humanı/mıne getmtktı Dılımı/ın, tlusuntemı/ın hunıanızme baglannıadaıı gelışemeveceğını t,ok ıvı bılıyordu " Goruldugu gıbı Hılmı Zıya Ulken dc, Ataç'ın aynı 7amanda bır dusunce, bır akıl adanıı oltluğu kanısındadır 'jımdı uçuncu felsetetımızın so/lerıne degınc cc ğım Bıı relsefecı Hasan Âlı Yu tel dır Ataç'ın olıımıı ıi7erıne ya7dıgı ya7ida soyle dıyoı Yutel (5) "En buyuk dusmanı bcylık dıısuncc lcrdı Gentlere kafanızı ısjetın aklını/ı kııllanın, dıışuncelerını/ kendi aklınmn urnnu olsun dıyt stslendı Yaptığı ışte tıti7dı ısraıcıydı Klasıkle nn t,evırısı yogun olarak surup gıttıgı sı lada çevırı burosundakı aıkadaslar kı mı /aman bırbmne gırerlc r, ısler duratak gıbı olunta da baııa gehrlerdı Kavga ne denı, ya bır yapıtın sctılıp scçılmcmcsı, va da bıı tumtenın, hatta bıı sozcugun karsjlığında anlasamamaktı Atat, boylt oneniM/ gıbı goı ırnen şey lcr ıtın dırenır, dostlaı ını bılc kaybetme yı gozc alırdı Bu vuzdLiı kalııını pek t,ok, ama seve seve çıkmısımdır 1 İak kım vaısa helâlolsun Klasıklcıın ttvııı leıındekıemegı KızıltleKara nınTurk tesı kaldıya, sı/ ona bakın Yııccl 'Son yırmı yılda gunjıgın /ev kını Atat, kadar etkıkytn kımse gtlme dı' dıyoı kı dogıudııı Ataı, bırkaı, ku şağın bırdcn /tvkını ttkıknııstır ()ndan sıııcklı olarak kalacak en bııvuk kalıt bıı kusaklar oldu " Yalnı/ dıl ve edebıyatla ılgılı zevklerı mi7i degıl, dusuncelerımı/ı dc etkılemi!} tır Yucel ın bakanhk donemındekurulan Çcvırı Burosu nun ba^ında o vardı Bu ro'nıın nıtclık vt nıtclık bakımından bu kadar vtrımlı ^alı^masını aratla (,ıkan taıtısınalaıakar^ıııosa^ladı Yayınoıga nı olan Tercume dorgısı Ataç'ın tıtı/lıgı sayesıntk dıı/cnlı bı^ımdı vt en doyuru tıı i(,eııkle hazırlanıp vavmılandı Bır oktıl oldu bu ıltrgı, hem oıada ^cvırılc ıı ve ya/ılaıı yayımlananlaı ıtin, hem de okııyanlar i(,ın Ya^ımda ıkı oncmlı ya/arımı/ın daha Atat'la ılgılı so/krıne ver veı nıtk istıyo ııını Sababattın 1 yuboglu ıle Yakup Kadrı Karaosmanoğlu'nun so/lerıne CUMHURİYET KİTAP SAYI 443 Eyuboğlu ijoyk dıvor (6) 'Âsııı gıttığı olmııştur ama, bıınıı ge rc^ınc ınandığı ıtın yapmısjtır Bıı ^eyın oıtaMnı bulmak \m sonuna kadar gıt mtkgtrtkır Katıksı/ınsan soyugıbı ka tıksız dıl de olnıadıgını olnıası da geıek medığını bılmc/ tnıydi'' Bılırdı tlbttte Ama Sokıatts gıbı onun da tlusunmek ten aklıgı keyır ıkrı sıırdııgu şevı aklın sınırların.ı kadaı goiurrıi(.ktı Atac, ı daha ( enevre'deyktn tanıyan Karaosmanoglu da soylc dtmtkttdır (7) "Bu hâlıs beyın adamını yalnı?ta bır dıl rcformtıısu olarak nıtelcndıımtk butun duygulaıa bııtun duşuncelere atık olan kafasını dar bır tanımın tem ben itıne almak oluı Ataı, ın dagartığı çeşıtlı du^untelerk ağ/ına kadar doluy du( ) Orıuisvıtre'nınCenevıeşehıın de tanımı^tım Tlenıı/ 18 19yasjarında bıı genttı Yasjadığı sehır bu va^lar ıun ı,ekıtı stylerle doluydu Ilıçbırınc do nup bakmaz, yalnı/ benımlc edebıyat ve sanat konıı^malaı ına <an atardı I lemen her gun ottlımt gtlır, saatlertc odamda kapanıı kalıı, yemek ve yatmak vakıtle rını unııtur bana <\A unuttururdıı " ()tıı/beş vıllık va/ı hayatında tok ya/ı va/dı Ataı, Yazılaııyla, <,Lvıııleııvleyep venı bır kııltur ortamının meydana gel mesındtkı cmeğı buvuktur Ulkcmı/de kı cağdai; edebı>atın kurulmasında kla sıkltrın vehıımanı/mın benıms(nmesın de gosteıdıgı ı,aba yaptıgı etkı unutul mayacaktır Bırtdtbıyatadanıı bırtlt^ tıımtn olaıak yuı hâlâ tlokluıulamamıs rıı (yok yazı yazdı dedım Kıtaplarını bı lıyoru/ Antak htnu/ kıtajilaşmamiş ya zılaıı da vardıı ()nun ıtin bıı kaynalcça yayımlandı (8) Bu çokyararlı kaynakta ya baktıgımızda 1920 krde 1930'larda va7tlıöı ya7iların toğunun kıtaplarında olmadıgmıgoruyoıu/ Oyazılaı saptan malı bır an once okuyucuya kıtap olarak sunulmalıdır Bıı sty daha onereceğım Yapıtları dı /ınlı olarak yayımlanmalıdıı Ozcl adlar, kavıatnlaı dı/ını yapılırsa edebıyat ve dusuntt hayatımı/dakı katkısınm boyut laıı daha ıyı oıtava ı,ıkataktır Bıldığım kadarıyla bugune tlegın ancak bır kıtabı dızınlı olarak yayımlanmı^tır (9) Atat'ı Sokratese, Voltaıre'ebtn/cten ler, ona dahı dıytnlcr oldu Bu benzet melerdekı doğıuluk payı tartı^ılabıhr Cer<,ek su kı, o htr seydcn ontt bıı ro nesans, bıı aydınlanma adamıydı Edebıyatımı/a dusuntt dunyamı/a kazandırdıklaıı bundan sonra da konıı sulacak, hakkmda yenı ya^ılar yazılacak, tezler yapılataktıı Ya7imı bır soru ıle. bıtırıyorum Bugun lıse tdebıyat kıtaplarında Ataç'a yer verılıyor mu> Vcrılıyorsa nc ol(,udt veıılıyoı1 Veıılmıyoısa ı,ok va /ık • 1) Tenkit Meselesi. Haber Akijam Postası (ga/,ete) 5 Nısan 1938 2) Ataç Üzerine (Bu ya/ı Hı/n'ın Bilımin Işığında Felsefe adındakı kıtabın tladıı Savla 105 107 3) Nıısıet Hı/ıı Akılcı Ataç (Bıı ya/ı ıtın ^u kıtaba bakınız Olumunun 10 Yılında Atat, ı Anıs, T D K Yayınları Ankaıa 1968, s 22 24 4) Hılmı Zıya Ulktn Nurullah Ataç, Yenı Sabah (ga/ete) 22 Mayıs 1957) 5) Hasan Alı Yuttl, Nurullah Ataç Hakkında, ( umhuııyet (gazete) 2(S Ma yıs 195 6) Sabahattın Lyuboğlu, Ataç, Yenı Ufuklar(tlergı) 1 Ha/ıran 1957 7) Yakup Kadu Kaıaosmanoglu, Bir Beyin Adamının Olıımıı, Ulus (ga7ete) 11 Mayıs 1957 8) Samı Nabı C )/erdım, Nurullah Ataç Bibliyografyası T D K Yavınlaıı 196 9) Nurullah Atat, Dergilerde, T D K Yayınları, 1980, Ankaıa HEIP KONUR ERTOP gibi daima genc olan" mont'un etkibi tok farklıdır 1935'tekı bır ya/ısında d,ı onun kımı o/elhklerını ^oyıe ozetleı 'Onun au! buyukluğu helkı de helırh bıçbır şıy \oyhnı<.mı\ ulmaundadır O affırtmer' etmcz parçalardı ( ) Boy/ıtt bır ınamnamak dtrs/ vır dı Yaşadığı V) yıızyıldının dogmalarını yaıntttıgt tan kc/ıdııu butun onyarvılar datı kıırtulmu^ uuıırdı, /akat bır dı la ını 'ın sanat kuramlarını, Rınan ın a gu lumseyen dcyışı altmdan sızılen bılınnı I savlanm du^unun 19 Yuzyıl dtgışmız gır^ıklcrı kiifcttıgınc ınanan bu ırıaııt paylaşmayanları Ortaçag'da olduOıt gıbı yakmasa dapıkyaşaına hahht ı ır mcyııı \uz\ıldır llılı \on\ıllar da bır unıvır\ıtı ba\kı\ı ıişlatmştı Unııtr\/tı 11 akadıını ba\kı\ı Anıak onlarrn bcğı/ı dığı agntlıdiflı ıdcbt Mil/an sanaltan basha w ya\ama bakkına sahıpdıjlıldı baka rıtc ala\a ı/ğıardı Barı onların bığı n dıklı rı dı bır }< v< hınzı scydt Ozaıı olarak Sııll\ Prııd hommt, tıyatro ya zarı dıye Augıcr ıle Dumas Fıh roınanıı dıye Bourgıt ılı llır vııu rı \ımdı vı mıı zıktı ısı Detaılh ıh Ma\stmt In\anın ttty lcrı urperıyor llaiarıtı alaya uğrayanlar da Ba udılaıre, Vcrlaını gıbı adamlar ( ) Unlukrın hıçlıgını orlaya ^ıkardı ( ) Donı mının ınaçları ıçın dı nı buldu ı\c yadsımış yık nıı^tır ( )\nanmak RıınydıCıo ıırnıont'un ve butun sımgecılırın ku^kuadug'u, Sıbopınbauer'ın 'ıvrcnbı nıtn tatarımımdır' \ozunchajllanır yerh $ık kanıları yad\ıyaıı sııngı ıılı r kı ndı du yımelerının yarattığı ve anıak kındılırı K,ın dogru oldu^unu bıldıkkn dıg"ırlırı uyarlar Bunun t{tn Mcrıure dı Iranıı rransızcdıbıyatındabıreyalıfcıdı ba^ ya yımılarından obnupur Bu atıklamalardan Atat'ın du^untelerıne efeştırılerıne yansıyan ı/ler hemen • C ahıt Kukbı Ataç'tan so/ eden ıınlusıırıntİLonun ' Hızırpbıdaıma genı, olduğıınıı soylemıştı 21 Ağusttıs 1898'dt do^duguna gt)it artık o 100 vaşındadır Buna karsılık hâlâ "gent"tır Mutaıeke tstanbul unda Yahya Ke mal ın ttvresındekı gentkrın t,ıkartlıgı 'Dtrguh dergısınde Atat, ın ılk ya/ılaıı vayımlanmı>;tı (ienç adam bıı yazıların da tdtbıyatımı/ın oncu yazarlarını anla maya çalışıvor onların getırdığı ytnılık Itrı atıklıvoıdu Bu ılk dont.ni yazılaıı onun butun vasamında ı/leye tt^ı ılktkrı strgıkı Orne gın Ahnıtt I la^ım le ıl gılı ya7isıntla so7U, ( b h ı Ataç'ın bizlere kazandırdıklam 7 ya/arı nı tlerıntkn ttkı lemıs Rtmv de Gourmont'a gc tııen Atat, sim gttılığın ıınlu elt stıı menınde gorduğu şu o/tl lıkkrt tlıkkat teker Bıntı Cıourmont bır şey oğrı trnı yı n fa kat kafannzdan ba^ka du^unurk nn ı tkntnı \ı lerek hızı kt ndı kı ndımı zı duiUUMiM yonıl/ın ııs/adır Butunıtyh kuşkıı ctı olınayı ba^aran (jourmout kı ndı sozlcrıylı çeltpnektın dı ( htaçağ Batı dusuncesını de sıı rup gtlen tslam ortatağını da ka raıtan nedtnın ustaya, hotaya, ıma ma koru korune bağlanmak tıldugu anımsanıısa geıçek bır aydınlanmatı olan Atac ın yukardakı alıntıda goruldıı ğu gıbı daha yırmı yaijlaıındayKen ayıı mına vaııp badandığı ılkelerın onemı daha ıyı anla^ılır Bu gençlık yazısında dıle getırtlıgı ılkeler 'kenat kendıne du junmık ku^kuıu olmak, kcndt sozlvrty lı <,tlıyr/ıktın ^ıkınmımek tır Ataı,, olıımunden hemen onte kaleme aldıgı son gııncesınde Stendhal'dan ov guyle so7 etmıs onun ıısıına O7endıgını soylemi!}tı Antlre Gıde, Leautaud yapıt larmı elıntlen tlıiijurmedığı, bırtok etkı ler aldığı yazaılaı arasındadır Antak U7erınde ılk goza|*rısı Remy de Gour Düşunceleri etkileyen Ataç NURULLAH ATAÇ'IN BİYOGRAFİSİ I stanbul da tloğdu Asıl adı Alı Nurullah Ata'dır Hammcr'den tevırdığı Devkt ı Osmanıyt Tarıhı adlı kıtapla un kazanan Mehıned Ata Bey'ın oğ ludııı Dort yıl Cîalatasarav Sultanısı'nde okııduktan sonra okulu yarıda bıraktı bır surt o£;rtnım ıtın Isvıtre'dt kaldı Mutareke'de yıııda donuntt, Ldtbıyat I akultesı'ne devam ettı (1922), kendı çalışmalaııyla I ıansizta og rcndı o/tl oğrenımk yetis.fi 1921'dc Nıçantası Lıstsı'nde Fransızta oğret mtnlıgıyk baslayan ogıetmenlık hayatı tstanbul, Ankara ve Adana'dakı te^ıt lı lıselerde 1945'e değın sıııdu Tıtaret Vekâletı'nde (1925 26), Talım vt Ttr bıyt Daıresı'nSdt (1926 27) ttvırmen, Babin Yayın Uınuın Mutluıluöu udt (1944 45) yayın sefı olarak t,ali!}tı 1952'de, son gorevı olan Cumhurbaskanlığı tevırmenlt^ınden emeklıye ayrıldı 1949'dan t)lumunc dej*ın Turk Dıl Kuıu mu'nda tesıtlı gortvler aldı Ankara'da oldu Yazı hayatına 1921'de Dergâh deıgısınde nırkaı, sıır, tıyatro ya/ısı vc Ahmet Haijim ustune ya/dıgı bır tkstııı ık basjadı Bu taııhten sonıa, gazeteleıde dergilerde sureklı olarak yazdı I seıkıı (ıiınleıın Cıetırdı^ı 1946, Karalama Deherı, 1952, So/den So/t 1952 Araıktn 1954 Dıvelım 1954, Soz Aıasında (o s. ) 1957 Okuıııma Mektunlaı (t> s ) 1958 Gunce, (o s ), 1960, Prospero ıle ( alıban, (t) s ), 1961 Atat, Dıl U/erıne Soylesılcr, (o s ), 1962, Soylesiler, (o s ), 1964, Gunte I, (o s ) 1972, Gunce 11, (o s ), 1972, Dergilerde, (o s ), 1980 • SAYFA 5