Katalog

kavramları göz önündc bulıındurarak irdeledigimiz /anıan buıuınla eıddi hır so mnıımuzun olclugu orrada. 1950'lerdc bu modeınizm scıüveııi, biraz Nâ/ım ! lıkmet'in getirdiği fııtürist, konstruktivist yaklaşımlarla veşehiı kavıanııııı giin denıc getirmesi gibı ozelliklcric dc Attılâ llhan'da tezahüı cdiyoı. Fakat baktı gımız /.anıan Aıtilâ llhan'ın zaman içindc daha farklı bir ycrc doğru gitüğini, yeniden gclenekle buluştugunu görııyorıız. Yinc aynı şekildc, Fce Âyhaıı ya ıla Ikinci Ycni'nin öteki ozanları (joli ılgınç bır şiiri deneyebilecekken vc bir olçüde detıemişken, şiiri, dili, onlann bclirlcdiği bilinci çok ciddi bir kopmaya doğru götürebilecekkcn, onlar da kendileriniLir noktada durdurup daha gclenekçi bir anlayışla örtüşüyorlar. Bcncc asıl üstünde düşünülmesi gercken de budur;ışte o ncdcnlc sızın dc başta vurguladığımz gibi bcıı ınodernizmi I ürkiye'dc hâlâ br bi linç dıırumu olarak değil, bir mctodoloji olarak gördügümüz kanısmdayım. Bugün yenidcn Yahya KenıalV dönüşümüz, ycnidcn Tanpınaı ı yorumlayışı mız, ycnidcn Ncrip Fazıl'ı duşünüşünıüz, ycnidcn Dranas'ın ctrahnda olup bitenlcrc bakışımız bcncc aslmda postmodcrnitcnin getirdiği biı dıırumdur. T ürkiyc postmoderniteyi tartışarak, Bostmodcrnitetartıs,malarının içindegelcncğin konunıunu ycniden yorumlayarak, geçmişle ilişkinin kurulnıasının bugünü okumakta vc gcleıeüi yapmakta nelerc yol acacag'ını görcrek bu noktaya gcldi, Tabii bunda bir hususu daha vurgu lamak gcrck. Rcn otcden bcrı yaptığım ba/.ı voııımlaıda gelenekle olan ilişkinm daımn burjuvazıyleolan bır ilıskı oldıığutıu dıısünurüm. Tüıkiyc'de bunlaıı bı raz da burjuvazinin geiişmesıylc ilgili bir durıım olarak değerlendirmekte yarar var. Ama sonuç itibariyle postmodemircnin bu nokradaki ctkisini nıuilaka gözününde bulundumıak gerekir. Ama bu hcr zaman böylcolmuşrur. Aslında ikisi birbirineeklemli. Ayn 1930'larda BcrgsonizmTürkiyc'ye ca bıırada biraz da öznel bir şey höylc böylc gırnıı^tır. Bır cntclckuıclin mek gerekir. Yahya Kemal, dünyayla (iınaraltı Kahvcsi'nc gclip "Aıka olan ilişkisinde rahatsız birisi zaten. Ba dasjar, artık hcpimiz Bergso zı insanlar dünyayı hayatlarınıh içındcn nist'iz." dcdiğini biliyoruz. goriırken, bazıları da hayatlarmı dünya nın içindcn görür. Yahya Kemal, daima liiitün bu jifiriingjilertn ışıffında dünyayı hayatının içinden gbrmüş bir l ıırh yazınının geldığı vc gıdcccgı adamdır; bunlar dagenellikle biraz da noklayı ncıul dcgvrlcndırıyor\uha huzursuz kişilerdır. Yani biraz varonuz? luşsal bir gerçcklik olarak onu yaşamış. Bcn Türkiyc'dc cdebiyatın çok Şunu da dıle getirmek gerek. Yahya Ketemel, çok ciddi bır sorunu oldumal yüzyıl başı Paris'ini tanıyor; ama sa ğu kanısmdayım; o da cdebiyatın vaş sonrası Paris'i hakkında ne yaşadığıkültürlcolan ılı^kısidir. Bugün sanı bilmiyoruz. Gidip gcldiğini biliyoruz; natsal ürctimdc Kant sonrası cstcama orada olup biteni, yeni yeni bir Avtiktc ya da Ikıncı Dünya Savaşı rupa düşüncesinin büyük sancılardan sonrası açıhmlarda sorun cstctiğin sonra üretilmcsi döneminde onu nasıl temel s>oıusunu dcğiştirmck ol yaşadığına dair elimizde hiçbir şcy yok. muştıır. Yani bugün mcscle sanat yapıtının nc oldııgu sorusunda dü Bu kapantştn nedenlerinden biri olağümlcnmcktcdır; bu da ancak buhtlır mı? tün bir kiiltürel birikimin özüm Tabii, ben bu soruyu çok önemsiyosenmesiylc ilgıli bır şjeydir. Ikinci rum. Fakat orada da şöylc bir scy gorüsi, Türkiyc'dc edebiyat, ki bencc Iüyor. Yahya Kemal, orada artık tercihibu modernizmin zihın dıırumu ni yapıyor. Orada yaşamına bir Osman modern $iirin olamamasıyla ilgili bir şeydir, lıiç Yahya Kemal, bir arkalk siirle yetinmi$tlr. romantiIı olarak dcvam eııiyor. Bu da onun gcr slst kurucu köprusu olmakla bir zaman gerçek bir sorunsal ın çek anlamda bir entelektüclizmden va? sanı anlatmadı vc bunıı anlatmaya gcçtiğini göstcriyor. ccsarct dc edemedi. Yani Türkiyc'dc es Kitapta Yahya Kemal'ın ^ıırtndekı bir zaman olmadı. (^ğıız Atay bu nedenki tabirlc soylcmck gcrckirsc 'mustckreh' \e\ V de dık.kat çekıyorsunuz Bunu biraz le bcncc daha da ilginç bir şey yaptı. ( ) bir edebiyat, 'dosccne' bır edebiyat olıış acmanız mümküıı mıı? hem bunları yakalamaya koyuldu, hem madı. Türkıye'dc bir patafizik yazarlıgı, de bunıı gcrçektcn çok modernist bir biModernist bilinç aslında eklemlenedebiyatçılığı hiçbir zaman yapılmadı. çimlc gerçcklc^tirmeye çalıştı. Fakat bamclcrdcn ziyadc kopuşların bilincidiı. Türkiye daima 'müeddeh' bir edebiyat kın, buracıaçok ilginç bir şcye temasedeMatematiğin kısmi türevler teorısinden yaptı. Turkiyc, cdcbiyatında dili hiçbir vim. llginçtir, bunlardan ikisi dc mühcn dc biliyoruz ki dofia büyük kopuşlardan zaman paramparça edemedi vc hiçbir zadistir. Ikısı de inşaat mühcndisidir, kısaziyade küçük farklılaşmalarla sürüklc man bir yokluğun, hiçliğin, bo^luğun cası 'kuran' kişilerdir, 'sökcn' kişilcr denen bir oluşumdur. Modcrnisl bilinçte edebiyatını üretenıcdi. ğil. Tiırkiyc'de romanın, bu şckildc pobu kopuş vc sürüklcnmc evresi bencc zitil bilimler eğitimi görmüş insanlar tainsan tckinin varoluşsal sorununu doğ Bunıı bır Ogıtz Alay dcncdı sanırım, rafından yapılması <ıa üstünde mııtlaka ı udan bclirleyen bir kavram. Scs, bu an bır dc Mcbmct liroglu durıılup düşünülmcsi gcrckcn bir şeydir lamda çok önem taşıyor; çıinkü imgc orYalnız onlar dcgil. Çcşitli cdcbiyatçıve benım itiraz efti/*im de odur. Edebineği, yani görselliklc ses arasında şöylc lar zaman zaman bu doğıultuda çıkışjar yat Türkiyc'dc daima pozitivist, meşruibir sorun var. Gorselliktc gördüğümüzyaptı, Sorun kısa bir süre sonra vazgcçiyetçi bir bilincın uzantısı oldıı. Bu da anlc göz arasındaki mcsafcyi kapatnıamız lip ycnidcn gclcneksclc dönülnıcsidır. Bu cak edcbiyatın doğruyu araması ve temiimkün dcğil. Cciz, kendisiylc görduBirinci vc Ikıncı Yeni akımlarında bilc ıııcllcndirmesiyle ilgili birşeydir. Malbıığü nesııe arasında daima biı mcsalc bı boylc olmuijlur. Bizdc modcrnizm, varlı ki ben edebiyatın ancak yanlışı yazabilrakır ve belki dc tıım gcirme sürecı bu ğıyla degil deyoklıığııylayaijanan birger Ama bıryandan yjylcbır uhntı da var. mesafeye bağlı olaıak ortaya cıkar. Bu, çekliktir. 1 lcr modcrn çıkı^, modernist digi ve tcmcllcndırdiği zaman ilginç bir Modcruizmı'n nesııcl ko^ullarını yaşama noktaya ulaştığı kanısmdayım. Çünkü scs kavramında da böyle; fakat sesin bir şehvetten çok, sancının dışavurıımu dan bır paradıgnıa olarak kabullcndık. T ürk cdcbiyatının en düşiik zaafı belki oluşrnası için, imgcnin tcrsine, o ncsne olmuştur. Bu da özellikle Tanpınar'da Aynı şcy postmodenıizm ı\ııı dc gcçerlı nin ortada bulunmasi gcrekmiyor. Yani dcğıl mı •> Yaııı Tiirhıyc modcrnızm tarih kcndisini gösterir. Daha sonrası ise ge de sentez arayışı olmuştur. Aslında bizdc scniezin olmadıgı söylenir ki, şimdi bir yokluğun, bir boşluğun scsini oluşnclliklc varoluşçu bir karmavla özılcşlc \elsiırcum vayımadan poslmodcruizm düşünuncebıınun yanlışolduğunugörüturabiliriz. I lalbuki nesnenin olmadıgı sir. liroglu da, Atay da bu kanavaya yertartı^maldrıihi nnınız katnıadı mı> yorum. Tam tcrsine, bu edebiyatın ken bir imgenin ve gormc sürccinin yaşanleştırilcbılır; çunkıi Kroglu aslında Ba Topluımal vc zihinscl gclişmcyi cok di dışına çıkamamasının asıl nedeni daması mümkün degil. Bcn bunu Yahya tı'da Ikinci Dünya Savaşı ndan sonra orgidimli bir süreç olarak tanımlama imkaima gclenekscntez çizgisinde kalmasıKemal'in şiirinde çok öncmli bir dcğiştaya çıkmı.'; olan 'conditione hııman', innınıız yok. Türkiyc'nin nıodcrni/.nılc sıdır. kcn olarak görüyorunı. Yahya Kemal, sanlık durunıu yazarları gcleneğindcn kıntısı var; ama Türkiyc'nin hcr şeylc sıgelmek ıstedı. ( ) da ınsanı kendi trajiği • Yahya Kemal 'ın çekti&i, sızın dc dcğinmodernizmin ilk kopuşları yaşanmaya kıntısı var. Turkiyc klasik kavıamını bilbaşladıgı zaman, aslında olmayan birşc icindc yakalayıp toplumsal, tarıhsel bir difciniz acıdan sözcdclim Bu an, baştan nıcycn bir ülkc. Bugün klasik hıçbir yayin varlığını biraz da hissettirmek için perspcktifc yerleştirmeye çalıştı; ama or\ana modern oldufcundan mı kaynaklı, zarın ya da klasik dıisünccsinin oluMiıancğin onun bu söylcdiğim anlamda moyok\a bu, modern olrnası bir yana, moder kcndisini scs kavramıyla bütünleştirıniş smda ctkili olnıu^ hiçnir ya/arın hernantir. Bunıı bir imgeyle bütiınlcştircbilseydernist bir dil bılıncı ve üslup tercihi hiçnızmle uyuşamamaundan mı kaynaklı? gi bır yapıtını Turkıycdc bulmak imkadi o zaman kopuştan ziyade cklcmlen nı yok. Dalıa bctcri, I üıkiyc'nin kendi meden söz açılabilccekti. ( ) hakımdan düşünccrarihinin ürcrtığibirikim icindc onun sese döniişü bir rastlantı olmaktan gcçcrli bu. I'akat I'ürkiyc'nin ınodcrniz ziyade bir kayışın, bir boşalışın gerçek mi tamamlam.ıdan postmodcrnizmc aclenmcsi ncdcniyledir. Buna bir tlc "dc ci^ini bcn biraz da ^pckülatil bir açıklaruni'Mik, yani içsellik kavramım eklcmek mayla ^öyle dcğcrlendirmck isriyorum: gerekir. Modernizmin bir dışsallık ola Turkiyc biraz da Lyoiard'ın Mİylcdiği girak görülmesi gcrckcn her noktada Yah bi aslında modcrnitcnın ıçındcyaşarkcn, ya Kemal içselliğc dönminjtür. lnsanı bugün görüyoruz ki, postmodcrnitcııin dünyaya yerlcştircrck algılamaktan çok icindc ya^ıyor. Yani bir zihinscl durıım dünyayı insan tekinin içindcn görmeye halinc gctircmcdiği, yanızca bir yöntcmçalışnııştır ki, bu yanıyla da modernist bilim c)laıak gürdügü modcmitc, Türki degil, bir romantıktır. (Jlusallık, dil, kimyc'dc ncrcsindcn bakılırsa bakılsın bir lik, benlik kavramlarıyla uğtaşması da postmodcrniic duı unıuydu. Lyotard da, bu nedenledir. lakat oraıla da ilginç bır "Birijcym modcrnolması ıçın onccpostnokta var; çünkü derunilik, olan, somut modcrn olması gcrckir." diyoı. Cjcıçi bu bir şcy defiil. O da bir yokluga dayanı ııu laıklı bir anlam vc bag'lamda soylüyor; yor ki, bu bağlamı da yine ses kavramıyama yinc dc Türkiyc'dc boylc bir durum la ilişkilcndirmck mümkün. Tabii bıın var. Türkiycgclcııcklc tam manasıyla hc lara bir de zaman ve tarihi eklcmek gesaplaşmamışrı; Turkiyc, modcrnizmi bir rckir. Oyleliklc anlaşılan, Yahya Kc biJinç haliııc gctircmcmi^ti; lürkiyc, momal'in dünyayı ve insan tekıni bir gcçmiş tlcrnizmlc ilgıli hcr şcydc bir sorun ya^ıgcrçeğinin içindcn gördüğüdür. Bu ya yordu; o ncdcnlc postmodcmitcyı birnıyla Yahya Kemal'in, Divan Fdebiyadcnbiıc kcııdi konıımıınu nıeşrulaştıratı'nın tüm kavramlarını modern itcıik cak bir arac. olarak gordu vc onu sahipleriyle yokladığı rahatlıkla söylencbılir. lcndi. O bakııiKİan da Türkıyc'dc postGücü uc, güçsüzlüğü de oradadır. • modcrnıtc cok kısa sürcdc ı,\>k öncmli bir yankı l)uldu. !jimdi diinya postmo dcrniteyi yaşarkcn Turkiyc bunları oluijYahya Kemal Rimbaud'yu Okudu turduğu bir bulanıacın ortasında kcndi mu?/ llasan Bülent Kahraman / Yapı Yahya Kemal yuzytl ba;ı Parıs inı tanıyor. ama savas sonrası Paris'l hakkında ne yaşadığını bilsine bir zihinscl yol bulmaya çalışıyor. Kredı Yayınları / Iİ2 s mlyoruz C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 4 16 SAYFA 11