Katalog

• lığa Fısıldanan Sözcükler'in tümcelere dönüşmüş halinde, diyalogsuz bu öykünün pastcl ve ilk sevişmc tadındaki renginde! Adtna özlem Dediğim, imge ilc birliktc sizde, başkalarında oluşan etkinin ötekinde, bir başkalannda sürmesinin Yerçekimli Karanfil tadında öyküsü olurken, OtelOdalarında gemi dudaklar, kedi bakışlar kuşatmasındaki iniltilerin, çıplaklığın, cinselliğin ve Feride fantczifi peçctc anların hayata yapışmış öyküsüdür. Bir bakmışsınız geriye dönüşlerle Mersin'dc, Adana'da, Demirspor'un şampiyonluğunun kutlandıği caddclcrde, bir bakmışsınız lstanbul'a gelmek üzcre Mavi Tren'de, geceleyin kırmızı çantalı imge kadınla Sırasclviler'de Dilson Otel'dc. Bir bakmışsınız Izmir'de, yalnızlığın öteki adı gibi: Saatler, günler, naftalar, aylar, yıllar geçti (geçiyor); 9 Eylül vapurları Kumburgaz vapıırlarını, Kireçburnu'lar Karşıyaka'ları, midyeler sütlü balıkları, ayrılıklar ycni başlangıçlan... kovaladı dıırdıı. Toplantı bitti, toplantıya katılanlar ülkenin tlört bir yanına dağıldılar. Atcşli konuşmalar, çılgınca alkışlar, eleştiriler, sözler, yüzlcr hepsi unutuldu. Aşk şimdi Kütahya adlı yolcıı uçağındaAnkara'ya varmayı bekliyor. Aşk şimdi belki dc top rop yuvarlanan beyaz bulutlara bakıp sodasını yudumluyor. Oysa Izmir'dc zaman yalnızlığın öteki adı. Yalnızlık bir gölge gibi peşimde, yalnızlık otel odasında beni bekliyor. Yalnızlık ki, hep otel odalarını mekân seçmiştir kendine ve kendine geleceklere! Ondandır ki, hep yalnızlıktır otel odaları ve aşk gibi de yalnızlık kokar. Dahası, Karabulut'un kendine ve okura sunduğu kızıl saçlı kadın kokteyliyle, kitabına da adını verdiği gibi Baştan Sona Yalnızlık'tır ömrünün kırkına merdiven dayadığı verde. Her şey belki de "Gülümse" adlı bir Sezen şarkısı şimdi, Baştan Sona Yalnızlık'ın sayfa boşluklarında: "sazlarım vardı/ ırmaklarım vardı/ çakıl taşlarım vardı benim/ tüm şehir bana küskün/ bir kedim bile yok!" Sahi Özcan, bütün yaşadığımız "Gülümse" ve Baştan Sona Yaüıızlık'tan ibaret. Seni bilmem ama, benim kedim bile yok, sevgilim bile yok, tırnaklarım uzadı tırnak makasun bile yok, beyaz gülüm ki yakamda kırıldı vazom bile yok! Sahi, doğru söyle, sende mi "bile"lerdesin yoksa? Nadi, n'olur anlat: Gcldiğimiz ve buluştuğumuz noktada Nilsen'le sen, seninle ben, benimlc Nilsen'in sürekli kimlik değiştirdiğini anlıyor ve senin de tahmin ettiğin gibi üç sözcüktcn oluşan yanıta yaklaşıyordum. Nilsen yalnız kalmamak için öldürüyordu, sen yalnız kalmamak için seçtiğin adamların gövdelerini yağmalıyordun, bense, sen, Nilsen ve kurbanlarınızla rolleri değişip yazıyordum: Senin bir kedin benimse bir daktilom bile yok! Gerçekten bir daktilom bile yok, bu öykü de sarı zarfın içindcki elli altmış teksir kâğıdından çıkacak, tükenmez kalemle son şeklini verip, daktilosu olan birine yazdıracağını, ne kötii! Bizim sevgili günah meleğimiz parmakların saçlarımda dolaşıyor, başını omuzuına yaslıyorsun, ağzın göğsümde, dııdaklarımda diş izlerin var nâlâ ve senin kadar yalnızını. Evet, ben de, biliyorum ki okurların da şu anda en az bu öykü kadar, sen kadar yalnızlar! Ben de, okurların da, her gecen gün o üçsözciikten oluşan bungun yanıta yaklaşıyoruz sanki: Baştan Sona 19. Yıizvılda Galata ve Pera İTÜ Mimarlık Fakültesi Rcstorasyon Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nur Akın, "19. Yüzyılın Ikinci Yarısında Galata ve Pera" adlı çalışmasının "son yıllarda Levanten ve azınlık semtleri konusuna giderek artan ilginin devamı" olduöunu belirtiyor. Akın, bu ilginin, lstanbul'daki aydın çevrenin son on yıllarda yeni bir kentli kimliği aramak zorunda kalmasının ve bu bağlamda çeşitli nedenlerle eski Galata ve Pera kültürüyle özdeşleşme gereksinimi duymasının pir sonucu olduğunu vurguluyor Dr. AYSEGÜLGUCHANri tarayarak bölgenin o dönemdeki ortamından günii gününc ve birinci elden bilgiler yakalama olanağı elde ettiğini belirten (6) Akın, gazete tarama çalışmalarına 1848 tarihli Journal dc Constantinople ile başlamış ve 1865'te çıkan son sayısına dck bu gazeteyi; 1866 ücak ayından 1891 sonuna dek La Turqui ve 18911900 arası için de Le Moniteur Oriental gaKuiesl ve surtan zetelerini taramış; Galata kalmamıstır. blrsey çalışmanın temelde günlük gazetelerdeki haberlere dayalı olması öngörüldüğünden, adı geçen gazetelerdeki bilgi yoğunlıığu kitapta bazı içeriklerin ağırlıldı olarak yer almasına neden olmuş (7). Prof. Dr. Nur Akın'dan bir htanbularaştırması S Yalnızlık! Sizin de bir kediııi/ ve daktilonuz bile yoksa, temmuz sıcağında bir yazsa ya şadığınız, otel odaları alabildiğinc yalnızlılcsa, yanınızda her zaman için üç şey bulıındurun: Rakı, sigaıa, Sezen... vc her şeye Baştan Sona Yalnızlık diyerek başlayın. lyi gelir! • Baştan Sona Yalnızlık/ Ozcan Karabulut/ l'elot Yaytnalıh/ 100 \ CUMHURİYET KİTAP SAYI 461 on on yılda lstanbul'a ilişkin yayınların hem nicelik, hem de nitelik açısından artışına tanık olunmakta. Bir yandan kentin tümünü inceleme kapsamına alan tstanbul Ansiklopedisi, diğer yandan îstanbul mekânları ve sorunlarına ilişkin incelemelerin yer aldığı tstanbul Dergisi; günlük yaşam içcrisinde Istanbul'un ilginc mekânlarının ve kişilcrinin tanıtıldığı bir tür rchber dergi niteliğinde tstanbul Life Dergisi bu ya yın alanının lokomotifi niteliğinde yayınlar. Bunların dışında Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat İçin Vakıf'ın aylık vayını tstanbul Kültür Sanat Haritası da Istanbullu'nun aylık kültürel etkinlikleri için tümü kapsamasa da bir el kitabı niteliğinde. Bunların dışında, tstanbul'u bir bütün olarak tanımaya vönelik rehber kitaplar beşinci basıma ulaşabilmekte, yapı monografileri de okuyucudan yoğıın ilgi görmekte. lstanbul'a yönelik bu ilgi 80'li yıllardan bu yana salt bir ilgi olmaktan çıkıp bilgi alanı olmaya başiadı. îstanbul'un son yrllarda "nostaljik" bir konu haline gelişini Murat Belge kentin hızlı büyümesinin sindirilmesi güç bir deöişim yaratmasına bağlıyor (2). Belge ye göre, " bu kentte daha uzun sürc yaşamış olanlar, her şeyden önce, değişenin bilincine varmak durumunda kalıyorlar" ("). "Dikkatleri, zamanla, kalandan çok kalmayana yöneliyor" diven Belge'nin ruh halini son yıllarda pek çok araştırmacıyazar paylaşıyor. Bu yazarlardan biri de ITÜ Mimarlık Fakültesj Restorasyon Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nur Akın 19. Yüzyılın Ikinci Yarısında Galata ve Pera adlı çalışmasının "son yıllarda Levanten ve azınlık semtleri konusuna giderek artan ilginin devamı" olduğunu belirten (4) Akın, bu ilginin, lstanbul'daki aydın çevrenin son on yıllarda yeni bir kentli kimliği aramak zorunda kalmasının ve bu bağlamda çeşitli nedenlerle eski Galata vc Pera kültürüyle özdeşleşme gereksinimi duymasının bir sonucu olduğunu vurguluyor (5). lstanbul'a yönelik yoğun ilginin yayın formunda sonuçlanması kent tarihi, yapı monografisi, rehber nitelikli olabildiği gibi Nur Akın'ın yeğlediği gazete ra rama tekniği ile de alabilmekte. Bu kitabı oluştıırmak için 18481900 yılları ara sında çıkan ve yoğun haber kaynağı nitcliği taşıyan günlük Franstzca ga/.etele Cenevlz Calatası'ndan dikkate deOer başka Rziksel değişimlerin nedetıleri Gazetelerdeki haberlerin bilgi yoğıınluğunun yanı sıra, kuşkusuz, yazarın ilgi alanlarının zenginliği de kitapta kimi konuların daha ağırlıklı olarak yer almasıyla sonuçlanmış. ürneğin "19. Yüzyıl tstanbul'unda Azınlık Grupları ve Batılılaşma", "GalataPera" ve "Yangınlar, Değişim ve Bugünkü Durum" başlıklarını taşıyan üç ana bölüme ayrılan kitabın ilk bölümünde Galata ve Pera'nın nüfus bileşimi ve nüfusta ağırlıklı yer tutan Musevi, Rum ve Levantenlerin toplumsal durumu, ekonomi içindeki ko numu, eğitim ve eğilimleri verilirken, "Galata ve Pera" başlığı taşıyan ikinci bölüm kitapta ağırlığını duyurmakta. Bu bölümde bir yandan bölgcyi oluşturan nüfusun bileşimi, yaşama alanlan, bu nülusun meslek gruplarına göre dağılımı ve yaşama bicimi aktarılırken, diğer yandan Batılı anlamda eğilimler ve tüketim biçimleri, müslim ve gayri müslim toplum katmanlarının yaşam biçimlcrindeki benzerlik ve rarkLdıklar örneklenmektc. Öte yandan, kitabın ana aksını oluşturan Batılı bir başkent olma yönündeki değişimlcrde en etkili kurum olan VI. Daire'nin kuruluş veetkinlikleri "sokakların aydınlatılması", "sokakların adlandırılması", "yol genişletmeleri ve kaplamaları", "ulaşım düzeni" ve "bakım ve güzelleştirme çalışmalan" gibi başlıklar altında toplanan örneklerle belcelenmekte. Yine ikinci bölümde, bölgenin önemli yapıları "anıtsal yapılar", "dinsel yapılar", "elçilikler", "kamu yapıları", "ticaret yapıları", "matbaalar", "bankalar", "eğitimkültüryapıları", "tiyatrove sirkleı", "sağlık yapıları", "eğlence yerleri", "park ve bahçeler" başlıkları altında ömeklenınekte. Kitabın uçıincii bölümünde bir yan dan Galata ve Pera'nın fiziksel değişimindeki önemli etmcnlerden olan yan gınlar yine günlük Fransızca gazetelerde yer alan haoerlere dayanarak verilmekte, diğer yandan ise kentin Batılı bir başkente dönüşümü projesinin ilk adımı olan ahşap mimarlıktan kâgir mimarlığa geçiş ofgusu bu yangınlar bağlamıncla değerlendirilmekte. Galata ve Pera'daki fiziksel değişimlerin sosyal değişimleri hızlandırmasının altını çizen Akın, yüzyılın ikinci yarısında Levanten ve diğer gayrı müslimlerden oluşan nüfus çoğunluğunun yirminci yüzyıl içinde giderek Müslüman nüfus lehinde farklılık göstermesi ve 1914'lere değin canlılık ve önemini sürdüren Pera'nın "Beyoğlu"na dönüşmesi süreci ile çalışmasını sonlandırmakta (8). # Kantllllk blllncl Yirminci yüzyılın ikinci yarısındaki hızlı ekonomik değişime koşut giden kültürel değişim sonucu aydın kesimin kcnte, kentin tarihine, değişimine, yitenlere ve elde kalanlara yönelik ilgisinin yükselttiği kentlilik bilinci ile doğrudan ilişkisi olan bu tür incelemeler bir yandan kente duyarlı yaklaşımı önerirken diğer yandan profesyonel araştırmacılar için de önemli bir referans kaynağı oluşturmakta. Nur Akın'ın incelikli çalışması 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera da, lstanbul'a ilişkin yayınlar içinde hem akademisycnler, hem de kent tutkunları için vazgeçilmez bir kaynak olarak kitaplıklarda baş köşede yer alacağa benziyor. • (*) Yeditepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi (1) Nur Akın, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Îstanbul: LiteratürY, 1998. (2) Murat Belge, Îstanbul Gezi Rehberi, Îstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997 (5. Basım), ünsöz'den. (3) Murat Belge, Önsöz. (4) Akın, s. 314. (5) Akın, s. 314. (6) Akın, s. 8. (7) Akın, s. 8. (8) Akın.ss. 312313. SAYFA 7