Katalog

Zygmunt Bauman,soykırım faciasının sorumluluğunu Almanlar'a, delilerc ya da sapık katıllere yükleyip olayın gerçek yuzünü gormcmi/i engelleyen basmakalıp imaiı ortadan kaldınyor kitabıntla. SÜHA SERTABİBOĞLU Zigmunt Bauman'dan "Modernite ve Holocaust" Soykırımın gerçek suclusu aramızda I nsanlık tanhının en utanç verıcı olayı hangısıdır dıyc sorıdsa henıen herkesın buna vereceğı yanıt Holocaust, yanı Na zıler'ın dltı mılyon sıvıl ınsanı ftrınlarda yakmasıdır Ama ote yandan bıı konııyu romanlarda, sınemada, televızyonda okumaktan, gor mekten.duymaktan kendısıne gına gefmc mıs bırısını bulmak da zoıdur Bunun ıma jı, ıkınu sınıf kovboy fılmlcn gıbı klışeleşıp aya&ıdıışmuşturçunku Bıryanda sapık ya a.\ raşıst ve suıatından canılık akan kotu Al manlar, ote yanda da onların kurbanı /aval Iı masum Yahudtler Zygmunt Bauman, bu facıanın sorumluluğuntı Almanlar'a, delıJe rc ya da sapık katıllere yukleyıp olayuı ger çek yu/unu goımemızı eııgclleycn bu basma kalıp ınidjı urtadan kaldırıyor, Modernıte ve Holocaust adlı ıncclemcsındc Ru konuyu açıklamada kullanılan en po puler ve en yu/eysel tez, boyle bır seyı akiı ba^ında ınsanların yapamayacağınuan yola çıkaıak, "Hıtler'ın ve avancsının dclı oldu öu, bu delılenn Almanlar ı peşınden surıık îcdığı" saçmalığıdıı "Butunfaılh rın dı lı o/duğu/ıu sızı gostı rc bılseydmı u ; ıııım z mndınız' dıyc soruyor taııhçıRauIl lılbcıg Amancya/ıkkıdelıfa Ian değıldıkr lltlıncn klınık kııttrhn gore unormalolaıak ıııh U m bıleıık SS hrın ora nıyuzilt 10ıhınftijüdığıhh ( )Bıztmkanı mıze aS\u\ıh rıııııı bıı \ ık (o^ıınlujjfi A uıı 11 kan ordmuna yıııı kalılaıı < ıl< K )ıi dd K<ın \a\ (tty polnıiK ınuıhııntn <>hnım pukıyat rıhtestlırın Hıımımh ıı lnlti\<a^< çrhıltrdı,dl yor Kten vı K ıppdpoıi "YahudicenneU" Bu olayı açıklaın ıda kulLınılaıı baş,ka bır tc/ dc Almaıılaı m Yahııdıkı'c ı/cldcn bcrı duSjinan olduğudııı Oysa Bıumin bunun da yanlışjıg'ıni gostuıyor Na/ikı dııı once Almanya A\rLipa ı\.\ Yahudıkı'e kaı^ı ote kıulkeleic kıyasla çok daha hosgoıulu, hat ta "Yahudı ccnncü" dcnebıkcck bır ycrdı Rusya'nın tspanya nın taııhındcgorulen Ya hudı kıyımlaıının hıçbııı olınamışU AJman taııhınue Bu olayı faıllennın u/erıne yıkarak açıkla ıııaya çaliban bır başka goruşe gore, bunlar doğuştan katıl, sapık, tanavar rııhlu ınsanla rın ışlcdığı ıınayctlcrdır ()ysa I loloıaust un faıllen çagiarınm m eğıtımlı ınbanlarıydı I Icpsının sevdıkkrı csjcrı çoeukları, yakın dobtları vardı vc bu msanlann çoğunlıığu ozel ya^amlarında hıçbır sııç ışlememıs, ku rallara saygılı, uygaı bııcı ınsandı Pekı na sıl oldu LU bu ınbaıılar larıhın en utanç vcn u katlıanııııın faıllen halıııe getırılebıldir' Bu kadaı uygar bır ulkedc bu vahşet nasıl ola bddı>> Bauman'ın buna yanıtı "lste tam da bu nedeııle, yaııı uygarlık ve nıodenılık nedcnıy le1 "dıı Holoıaust tam anlamıyla bır uygar lıkeserıdırçunku Pckovunulccekbırşeyol maması'escr olmasınıengellemıyoı Yuksek muhendlslerce planlanıp tekı ıık adaın lar ta rafındaıı ınsa edıluı vc burokratlar tarafın dan mukemmel bır ba^anyla yonctılcn, ga/ odalarından vcceset hrınlarından oluşan ım ha tesıslerı aynen modern bır fabrika gıbı dıı/enlı ve organı/c bır şckılde çalısmı^, va gonlar hammadde ınsanları du/cnlıbırşckıl de tasımısj, bu faalıyctın, ınsan yağı ve saçla rı gıbı yan urunlerı de^crlcndırılmış, bu ara da lıenu/ olıncmış tutuklular son guclerıne varıncaya dek çalıstırtlmış u/crlcrıncıe baş ka ınsanlarda yapılamayacak tıbbı dencyler yapılmı^tıı Yanı uıı (,alı^ına, A'dan Z'yc dck ckonoııuk vc vcrımlı ı^lcyı^ıylc ça^ıını/ın t n lyı organı/c olmuş san.ıyı toplumunun bıı ıınınııdur ! Ierkesgoıevınıen lyısekildeyap mib ve altı mılyon ınsanın vok edılmesı gıbı tcknık yondcn dc ınanılnıa/ bır gorcv ba ^anlmıstıt Yanı uygarlık olmasaydı I loloca ust da olma/dı Bu arada bu dısıplınlı çalış CUMHURİYET KİTAP SAYI 461 mayı taskjnlıklarıyla aksatacak fanatık fa^ıst leı herkeMiı sandığının aksınc bu çalışma lardan o/cnlc uzak tutıılmuşlardır Holocaust ıı yaratan bır dığer uygarlık oğeside 'orgut"tuı Gunumuz modern top lumlarının, gerı' ve yeterıncc organıze ola mamıs toplumlara karşı ovıınç kaynağı olan orgutler, aslında bırcr sorumluluk sılme ay gıtıdır ve ınsanlar tek başlaı ına olsalar hayat ta yapamayacakları sjcylerı orgutlc bırlıkte yapabılmcktcdıı kı, bunun ahlakı sorumlu luğunu, bıreyın ustunde bırguç olan oıgut taşımaktadır çunku I lolocaust uyatatan veuygarlığıngetırdı ğı bıı dığu dusuııce de, gerı vc kendı halınc bırakılmıs toplumların aksıne, kusursıı/ bır toplum kurma yanı sosyal muhendıslık gı rışımlerı ve bunlann arkasındakı guç, yanı /ararlı otlaıı ayıklayarak balıçeyı ıslah cdcn 'Bahçıvan Devkt' anlayısıdır Uygarlığın gctırdığı ahlak anlayışı da I Io locaust'a cpcy yardımcı olmustur Modern ahlak, aydınlanma çağının "Junyadan so rumlıı, sov.ılye ınsan' ahlakının ycıınc "go revını en ıyı şckıldc yapan kendı alanının u/manı ınsan" ahlakını ııstun kılmıştır Tek nolojının ınsanın çapını aşıp onu gorece ufalttığı bu u/manlar çağında tum ınsanlığı llgllendıren bıı şcye kaışı çıkmak csklsınc goıe daha çok ukalalık halınc gdmıştır çun ku Ayrıca tcknolo|inm ıkrkmısı saycsın dc, daha oncekı ılkel savaşlarda duşmanı nıoldurnuk ıçın kıliçl lyada mı/ıaklaonun karnmı clc^mck /orunda kalan askcr gunu muzun 'modcm sa\aşlarmda bu ısı bır ro kctı atesjcyen duğmcyc basarak ya <.h I lolo caust olayında j\ı/ vanasını açaıak yanı çıı pınan k ın kıısan yalvaran ınsanları goımc den yapabılmcktcdıı aıtık Uygaı Iık katılk kıııbanı bııbııındcn u/aklastırmı^tır Bu ko nuda Bauman Mılgram adlı bır ara^tırma cının yaptı^ı ılgınç bır dcneyın sonuçlannı sunuyor bı/e ( ) Mı/gram ın de ncyındc kı (kendıleııne, oğıeıımcyk ılgılı bılımscl bır ara^tırmayakatıldıklarısoykncn)^«fM« kurbanın ıllerını zorla sozde (her scfeıınde glttlkçe aı tan dozda) < le ktrtk }okunun vı rıl dığı bır lei'ha uzırtnı koymaları \oylcndtfcin de de nıklı rın yalnızıa yuzdt i() u ı mrc ıtaatı dc ney sonuna dek surdurdu Kurbanın t llerı nıkavramakyerını yalnızca kumanda ma\a sı uzenndekı manıvılayı (her sıreıde bıraz daha la/la) {ivırmılın ıstendıg'ındı ıtaat edı nlerın oranı yuzdı 40'a yuku Idı Kurban lar bır duvarın ardtna gızlemp de yalnızıa ac ı dolu çığlıkları duyulur olduğunda ışın sonu nu gettrmeye hazır dı neklenn oranı yuzde 62 5 aftrkıdt ( ) Holocaust'u yaratan bır dığır uygarlık ozellıöı dı, uygar toplumların, ılkel toplum ların başıbo/ukluğuna ve kuralsi7İığına kar şı ovıınduklerı kııral fara uyma vc cmıılcrc karı;, gelmeme 'mc/ı yetı'dır Bu nedenle bu cınayctlcrı ışlcmış ınsanları değıl, nııkıı ken, ahlaken bıle yaı gılamak anlamsızdır Eıchmann'ın Ku dus'tekı avııkatı Dr Servatıus'un savunma sı uygar dunyanın vıc danmda bıi7 gıbı so guk bır boîjluk yarattı Eıchmann ınyaptıkla rı, sava^ı ka/anan ta raftakılerın yaptıkla nııdan laıklı cfcgıldı Ekonomlk yönden Lmıc ıtaat ctınek ve ablukaya bunu ın ıyı sckılck alınmıs yapmaya . çafışm ık gettolarda görenleri I ğcr ka/anan taral Al Insanlığından manya olsayclı 1 cılı utandıracak ıııaıııı cc/a değıl ma bir sefalet yaşandı dalyaalacaktı Aynı şeyNurnberg Malıkeme sı ıçın de geçerlıdır Sava^ı kazananlar fark Iı okaydı sanık sandalyesuıde Holocaust'un değıl, belkı Hırosıma'nın katıllerı oturacak tı ( ) Dıuplınlı davranışı, yanı o anda ve a yerde QI çerlı olan ahlaksal normlara tam an lamıyîauymayısuç ohırakkabulctmcntnhak lı bır düyanağı oluncaya dck tavaş suçlusu, ne de Etchrnann't yargıiama, mahkum etme ve bu cezayı tnfaz etme hakkı vardtr Cıelelım Yahudller'e Nazıleriigalettıkle 11 topraklardakı tum Yahudıler'ı bır anda ya kamayacakları ıçın onları gettolardaya^amaya zorladılar ve dunyadan soyutladılar Get toların yonetımını dc tumuyle Yahudj Komı telerı nebıraktılar llksoylendığındedemok ratık gıbı goıuııeıı bu yakla^ım aslında Ya hudıler'ın tum sorumlulugundan kurtul mak, onların sağlık, eğıtım, asayış, kayıt tut ma gıbı hi7metlerının"Yahudıler'e yıkılması demektı 1 konomık yonden ablukaya alın mış gettolarda, Korenlerı ınsanlığından utan dıracak bır setalet yasandı ( )\]i(,bır^eyıolmayanınianlart%eçopyı ğınında bulunmuş kuflu palatc stt ya da aılı n mek ıçın açt/wi} avuta yoldan uıçen bırının kayduğu bırparça tkmtktt gızlt o erışılmcz mutlulujiun' ptşındtdırkr, yalnızca bır an ıçındc ol\aac\lıklarınıunutmakısterlır ama Duvardalddel* açlık gundc n gune artar tıka basa dolu evlc r Bu katıllcrlc bı/ dc ışbırlığı yaprık bılıyor dı nıaddı lt n tauır k orkunç bır şckılde şijmış musunu/'1 tkıncı Dunya Savası sırasındaNa vut utların \ arcılı vc c ı rahatlı, pıs çaputlara w 7iler'dcn kaçan Bulgarvc Komen Yahudılc rılmt) donuUann v< yc tc nız bı slenmt nın aç rı nın bındığıStıunıa adlı gcmıTurkıyc ycsı tıgt yanılarla kaplı bacaklartn goruntusuyle ^ınmak ıstedı, ancak o gunlcrdc 1 lırlcr c ya pozı hatar Açld' dtlının {ocukhınn vı dui ranmaya çalışan, hatta onu taklıd edcıcesı kutı yajlıların dudaklanyUı konujur Yok ne, Varlık Vergısı uygulamasıyla kendı yurt sulluk oylesım korkunçtur kı ınsanlar açlık taşı azınlıklara Askaie'dc ta^ kırdıraıı Ismct tan yollarda cılur Olu kaldtrıcılar ber gun M Inonu gemınııı kaıaya yana^masına ı/ın vı r bah 4 5 arau ıtUıınegazi'te ortulmuş u^ma nıedı Üsıralarda VenbıKoç un Almanlar la \ın dty< dı ııırıum taşLır konulmuş bır \u tıcarı ılüjkıkrı ıvıydı vc Amerıkalılaı bu vu/ ru ce%t t topuular Kımısı yolda olur kırnnı dc den onu kara lısteye almışlaıdı Amcrıkalı ti>de ama at/ı lır onları bıp elbıselı nm \at lar Koç a başvuruugenndc bulunan ve Amc mak ıçın soyarlar, Yahudı Komıteu bclkı ce ııkan petrol şırkctleımın Romanya dakı ada nazeparasını oder dtyc kaldırıma bıraktrlar mı zenguı bır Yahudı yı vc aılesını kuı tarmak ( addelerdc n çıplakcesetlerlı ağzına kadardo ıçın aracı olmasını ıstedıleı bunun kaıs,ılı£ın luatarabalarıbırbırıardıncagıçcr Ayntzada da kendısını kara lısteden çıkaracakıarı manda tıfus kasıp kavurur gettoyu Herhas nı soyledıler Vehbı Koç da Alrnanlar ı, razı tam kofıı^undti 150 ttfolu vardtr bır yalağa edıp o zengın Yahudı'yı karaya çıkarttı vc ıkı, kımt zaman uı btşı yatırılmıstır ama gc sonra Karadenı/ e acılan gcmıyı Alman dc m dı itığu ytr/crdt yatar Olum oldug'unda nı/altılarıtorpılleyıphatınlı kuıtulanolma ınsanlar sabıruzlamr o ycr dıg'erlcrı ıçın gt dı Bauman ınbi7egosterdığı,duvaıaahilmii} rıklıdır Her ınızar çukuruna beşyuz olu tı bıı tablo değıl, duvardakı koskoca bır dclık kijlırılır ama yıne de yuzlcrce ceset açtkta ka tır Bu delıkten gorunenler ısc hıç de oyle bel lırve mezarlıklardan hastalıklt ığn nç bırko gesel fîlmlerdckı gıbı geçmışte kalmış olmus, ku yaytlır bıtmış bır olay değıl, bııgununıuz, hatta gc Alınanlar guya 'Doğuda çahşmak uzere' leceğımızdır bcllı sayıda Yahudı ışçıyı Yahudı Komıte Holocaust, çağdaslasmanın gormezden sı'nden ıstıyor Yahudı polısı bunları getıııp geldıgı, ço/emedığı cskı cğılımlerle, modern elıyle mezbaha kataı larına tes.lım edıyordu gclış,mcnın bızzat kendı oğelerının gorul Boylece Alnıanlar bu ısı, olabılecek uı az sa mcmış bır rastlaşmasıdır Ama modeınlıöııı yıcta askerı kullanarak, kolayca hallcttılcr bu suçlu oğeleıı toplumda hâlâ, ustclık da ha da guçlu bır sekıldc var Dolayısıyla, bıı rastlaşma, yanı \ ıolocaust bırçoklarının san dığının aksıne, tekrar olabılır Nıtekıın olu yor da, 1966'da, dehset vırıct Nazı suc,luları nın açığa cıkmasımn uzerındın hcnuz yırmı yılgeçmı{ken bırgrup saygın bılımadamı Vı etnam savaştnda kullanılacak, bıçımsel yon den çok şık veakılrılığa ornek olusturacak bır elektrontk sava$ projı \t gerı,ekh\tırdık r ( ) So/lcrımızı, yazarın Raul Hılbcrg'den yap tıgıbıralıntıylabıtırclım ( )Önceterıasılm ru, bır Batt ulu\u, uygar bır ulus boylı bır sı yı yapabılır mı, şeklındeydı Ama 7945 tın hemen sonra sorunun tumuyle tenını dondu ğunu gorduk, bu kı z soru suydu "bunu yapa mayaıak bır Batı ulusu var mı•* l')41 vı lında I lolocaust un olma\ı bck/ı nmıyordu ı c bızım sonrakı ı ndısı lc nmtzın gı rçık ııc dc nı budur Bu akla hayalc sığmayan şıyı ıstısna saymayı goze alamayız artık • Modernite ve Holocaust / Vygmıınt Baıı man / lurkçı\ı Suha Sırtabtbogıu / Sarnıal Yayınevı / 301 \ Yahudı Komıtelerı Almanlar'la ışbırlıgı yap masaydı bu katlıam bu kadar kolay olmaz, Varşpva Gettosu Ayaklanması orncgınde ol duğu gıbı pahalıya mal olabılırdı Yahudı Komıtclen, kendı hayatlarını kuıtarmak ıçın yaptılar bu ışı, bırkaç gun daha ya^ayabılmck ıçın yuzle^ce soyda^ıııı olumc gonderenler vaıdı ıçlenııde Bunlar kendı halklarını on kuru^a sattılar Kımılerı dc soydaşlarını so yup onların scrvetlerını yağmaladı ve bunla rı Almanlar'a ruşvet olarak verıp kcndını kurtarmayı deneclı Bu aıada Yanudıkr'm kendı aralaıındakı sınıfsal du^manlıklar da su yu/une çıktı Orne^ın F ransı? ve 1 lollan da Yahudıler'ı, oteden berı asağı gordukleu vetıksındıklerı Doöu Avrupalı Yalıudıler'ın dramına seyırcı kaluılar Sıranın kcndılerıne de geleceğı akıllanndan geçmıyordu Alman lar Yunanıstan'ı ışgal edınce Selanıklı 7engın Yahudıler Almanlar'ın Komıınıst Yahudı ler'ı goturmesıne neredeyse onayak oldular Yahudıler'uı en bılınçlı ve dırengcn bolu munu yok ettıkten sonra gerı kalanları me7 bahaya gondermek çok daha kolaydı aıtık Yahudıler'ı, katıllenyle bu utanç veııcı ış bırlığıne ıtense yıne bır uygarlık ozeUıgı, ya nı mantık, ya da ılkel ınsaniara ozeu ve hor gorulenduygusallığıntersı, akılsallık'tır Ya hudı Komıtesı'nın cn ıyı nıyetlı uyelerı bıle 'bınlerce ınsanı kurtarmak ıçın yuz kışıyı le da etmek' gıbı bır akıİ!>allıkla ve doöru oldu ğuna ınanarak yaptılar bunu Soydaslarının olume gıdısını goren sıradan Yahudıler ıse "Tanrıya şukurhenuz sıra bendedeğıl «sımt cıkarmazsam hâlâ kurtulma \an\mı var gıbı bır akılla buna karçı ayaklanmadılar Akılsal lıkla ahlakın tırs yonlcrt go\terdığt bır top lumda en cok, ınsanlık zararlı cıkar Kntuluk kendı kırlı ışını ancak çoğunluğun çoğu za man kendını tehlıkeyc atarıasmagozupckta vırlardan kaçnaıag'ı umuduyla yapabılır SAYFA 17