Katalog

Evin llyasoğlu'nun 'Cemal Reşit Rey' kitabı üstüne Rey'in ikiögrencisinden izlenimler eserlerin kaybolmuş olacağına inanmak istemiyoruz. Cemal Bey'in onlan bir hattat gibi işlerken yülarca çektiği meşakkati, göz nurunu gördük vc yaşadık. Salonundaki yuvarlak cam masasının üzerinde çalışırdı. Sayfalar ince bir örtünün üzerinde durur, çini mürekkebi ile yazar, hatalarını jiletle kazıyarak düzeltirdi. Israrla evinin arkasındaki karanlık odaya girerek cscrlerini tasnif ctmek isteğimi geri çevirmişti, çünkü natıralarına geri dönmek istemiyordu. Cemal Bey'in müzikolog yönüne ışık tutacak bir bilgiyi burada nakletmek iste rim. Ünlü Fransız müzikolog Baron d'Erlanger Farabi'nin ünlü eseri "Kitabal Musıki al Kebr"in Fransa'da Cemal Bey için özel bir nüshasını bastırtmış ve kendisine takdim etmek üzere Tunus'taki sarayına davet etmiştir. tlyasoğlu'nun kitabının 5. bölümunde Atatürk'ün müzik devrinıi içinde Cemal Reşit Rey'in yerinden söz edıliyor. 75 yaşındaki Cumhuriyctimiz'in tarihi içinde Rey'in ve Türk Beşleri'nin kıırdııklan temelin önemli bir değerlendirmesidir bu. Bir Ortuncu Yıl Marşt'dır ki, Ulu Önder güftesi ve bcstesi ile her zaman aklında tutmuş, yurt gezilerinde otomobilini durdurarak yurttaşlarına öğrcnip öğrenmediklerini hep sormuştıır. "Cemal Reşit Rey aysberg"inin katmanCemal Reşit'i yakından tanımış olan lannı bize sunmakta. müzisyenler üzerinde onun müziği ve şahKayboian partisyon siyeti derin hayranlık uyandırmıştır. 1990 Kitap, "usta"nın kayıp eserlerinin tra93 yıllan arasında Viyana'da katildığım jcdisini de bütün çıplaklıuıyla ortaya serMaster kurslan süresinde hocalarımdan mektedir. Vedat Uşaklıgil ile seslendirdiAlexander Jenner'e Cemal Bey'den söz ği Dört FJ [çın Sonat, Cünes Manzaralart, etmiştim. Jenncr, kcndisi ile yıllar önce Lafonten Baha Çocuk Müzıhalialtı opera Istanburda bir Beethoven Konçerto çalsının çoğu. Antal Dorati'ye gönderdiği mıştı. Cemal Bey'e değinirken, Liszt için KaragazScnfoniiiVim bilirnerededir? Pe kuDanılan "legrandseineur" tabirini kulki ya operalarıPRaoul Laparra'nın "Bu landı. Bir anma konserinde aziz Bülent eserinizle Prix de Romc alaDİlirdiniz" deTarcan'ın konuşmasını hatırlıyorum. () mişolduğu5«//ö«CemOperau, YannMada Cemal Bey'in Liszt gibi mızrağını çok rek Opcrası ncredeler? Filarmoni Derneilerilere firlatmış olduğunu söylemişti. ği tarafından Varan Kargo'ya verilerek llyasoğlu'nun kitabı, zamanın acıma Ankara'ya gonderilcn Çelebi Operau'nın sızca savurup dağıttığı nice belgeyi kayelyazmasışefpartisyonunerededurmakbolmaktan kurtarmış, bir arada toplamış ta acaba? Vaktinde tesüm alınmadığı için tır. Kitaba ekli iki adet kompakt diskin biVaran Kargo koskoca partisyonu imna rru rinde Cemal Bey'in kendi sesi yer alıyor. etmiştir? Biz, onun yalcın öğrencileri, bu Doğumundan başlayarak yaşamını anlatıyor. Türk motiflerini nasıl çokseslendirdiğini, bestelerinin evrelerini, lstanbul Şehir Orkestrası'nı nasıl kurduğunu anlatıyor. O kendine özgü, OsmanlıcaEransızca karışımı vurgulanyla. Uzıın yıllar radyoda yaptığı "Piyano Dünyasından Ge zintiler programlarından bir alıntıyla onun Chopin Muzarkaları çalısını duyuyoruz. Bir orkestra provasındaki disiplitoplumsal ve sanatsal oylarına paralel nine, bir öğrencisine Chopin Etüdleri olarak anlatmış. Cemal Bey'in çok yönaçıklarken Chopin'e hayranlığına, opelulıığunü kıtaba eklcdifii kornpakt diskretlerini anlatırken biraaerı Ekrem Relerle canlı olarak kanıtlamış. (Jemal Bey iit'in anılanna uzanmasına ve kendi sesiyçok titiz bir insandı. Giyimi, hareketleri, e Lüküi Hayat'ı söylemesine tanık oluyoçevresinin hareketlerine karşı reaksiyoruz. tkinci CD'dc Türk Manzaralart ve nu ile son yılma kadar tiyatro, konser ve linstantaneler başlıklı orkestra yapıtları; edebiyat yayınlan karşısında keskin algıAndante Allegro başlıklı kcman ve yaylı lamalarından bir şey kaybetmedi. Ororkestrası için yapıtı, iki piyano için yazkestra şefliği yıllarında topluluk içinde dığı 12 Prelüd ve Füg den bcşi ve Onu/ıbir sazın bozuk entonasyonunu yakalar, cu Yıl Mar^ı yer alıyor. Böylece sesiyle, derslcrinde oğrencilcrindcn egzersizleri müziğiyle Cemal Reşit Rey aramızda yabilc ezber isterdi. Son gününe dek çini şamaya devam ediyor. mürekkebıyle yazdığı inci gibi partisBiz öğrencileri olarak henüz Ccmal yonları kopistlere teslim etmeui. KazaBey'i yeterince tanıdığımızı sanmıyoruz. ya, hatava mediocrite'yc toleransı yoktu. Yüzyılın yüz sanatçısı anketinde onun adı Beni neyecanlandıran, güzel bir şey geçmeliydi. Arzumuz, hâlâ piyanosunun bulunca koşııp götıirurdüm. Hemen ve özel eşyalarının bir araya getirilerek okur, crtcsi günlerde benimlc konuşur, korunma altına alınması, kayboian esertartışırdı. Bu kjtabı da (onun bizden aylerini araştırmak üzere bir heyetin oluştıı rılışını anlatan son bölümünü kopartıp/ rulması ve nihayet tüm eserlerinin kayıt ve koşup ona götürmek isterdim. Gözleri basım projelerinin gerçekleşmesidir. parlar, mutlaka yazarına telefon açar ve Umudıımuz bu kitabın aracılığı ile bütün "Evinciiim! Bravissimo" demez miybunlar gündeme gelsin. I liznıetleri için di?" Evin tlyasoğlu'nu yürekten kutluyoruz." KaybobnaMan kurtubm bekjelep Ulu hir çınardı Ccmal Beşit Re AYDIN KARLIBEL E vin İlyasoğlu ile tanışmam bundan yaklaşık yirmi yıl öncesine kaclar uzaruyor. Boğaziçi Üniversitesi'nin görsel işitsel bölümii arşivlerinde kart katalogları ve plaldar arasında nodar tutar, titiz araştırmalar yapardı. Yıllar boyunca yazdığı makalelerle, hazırlayıp sunduğu TV programlarıyla Türk müzikseverlerine ışık turtu. Üniversite öğrctim görcvinin yaıu sıra yazınımıza değerli kitaplar da kazandırdı. Evin îlyasoğlu'nun kitaplarından "Cemal Reşit ReyMüzikten tbaret Bir Dünyada Gczintucr" başhklı çalışması Haziran 1997'de Yapı Kredi Yayınlan tarafından basıldı. Kitabın tanıtımı "Bir Usta Bir Dünya Sereisi" çerçevesinde Sermet Çifter Kütüpnanesi'nde gerçcklcşti. Aynca bu sergi kapsamında Fatma Türe ve Mehmct Uluscl tarafından hazırlanan bol resimli bir belgesel kitapçık da aynı tarihde yayımlandı. Evin îlyasoğlu yetmişli, scksenü yıllarda çantası ve teyp kayıt cihazı ile bırlikte dcfalarca Ccmal Reşit Bcy'i Serence bcy'deki Yasemin Apartmanı'ndaki dairesinde ziyarct etmiş, üstadın anılarını kendi ağzından teybe almış ve kaleme aktarmıştı. Bu söyleşilcr TRT radyosunda, telcvizyonıında ve Milliyet Sanat dergisinde de yayımlanmıştı. Bunlardan unulamadığım bir sahne, Cemal Bey'in Bechstein piyanosıında ilk çokseslendirmc dcnemcsi Sarı Zeybek'i çalışıdır. Vefatından sonra piyanosunun taşındığı Deri Show pavyonunda Evin Hanım'ın önerisi ile Cemal Reşit'in piyanosıı üzerinde deTRT için birçckim gcrçeklestirmiştik. Kitabın başlığı, "Müzikten Ibaret Bir Dünyada Gezintiler", Ccmal Bey'in bir piyano eserine atıftır: "I latuadan Ibaret Kalan ŞehirdeGezintiler". Bu piyanoeserinin nefis icralarını Ergican Saydam, Judith Uluğ ve Seher Tanrıyar'ın tuşelerindcn anımsıyorum. Eser için Cemal Bey'in bizzat yazdığı notlar ilgınçtir Onun iç dünyası hakkında bize bilgilcr vermektedir. Orneğin, Ulu Çınar bölümii asırdide, koca ağaç, görmüş geçirmiş bir insan kadar tilozol ve haşmetlidir. Ağaçlara, do ğaya, iyiye, doğruya vc güzcle aşık olan Ccmal Reşit, bir çmarda bir lilozof edası KİTAP SAYI 451 bulabilmiş! Evin llyasoğlu'nun 336 sayfalık kitabı son derece akıcı bir dille yazılmış. Bir solukta tümünü bitirmek istiyorsunuz. Piyanistvirtüoz, orkestra şcfi, pedagog veçnelerinin yanı sıra besteci Cemal Reşit, geçirdtği üç ayrı cvre içinde ele alınmış; parçalar hallnde bulunan Cemal Reşit Rey labirenti görkemli bir biçimdc gözler önünc scrümiş. Yazar bu belgcscl biyograliyi hazırlarken yetmişten razla kişi ile görüşmüştü. Onbeş bölümden oluşan eser Rey in doğduğu yılJardaki giizel sanatlara dair bir girişten sonra bu soylu Osmanlı ailesinin Kudüs günlerindcn başlayıp Paris'e, ts viçre'ye ve tstanbul'a uzanan yaşantısını geniş bir yelpaze içinde ele almış. Kitabın her bölümü Ilhan Usmanbaş'ın tabiri ile Cemal Reşit Bay, aysberg Osmanlı'dan Cumhuriyete akan bir kimlik YUKSEL KOPTAGEL E vin llyasoğlu'nun yazdıgı Cemal Reşit Rey Müzikten Ibaret Bir Dünyada Gezintiler" başlıklı kitabı okurkcn Cemal Bey'le yıllar boyu beraberliğimiz sayfa sayfa gözlerimin önündcn geçti. Yazı dilınin güzelliği yanında titiz bir araştırmayla toplanmış zengin materyalin seçilmesi ve sıralaması yönüyle bu kitap son yıllarda okuduğum en mükemmel biyografi örneği oldu. Oysa Ilyasoğlu çok zor bir insanı seçmişti. Cemal Bey şefliği, piyanistliği, besteciliği, hocalığı ve Türkiye Cumnııriyeti'nin müzik devrimindeki önderligi ile çok yönlü bir sanatçıydı. Dayısı Osman Hamdi, babası Ahmet Reşit ve ağabeyi Ekrem Reşit, her bıri ayn değer taşıyan geniş bir aile ile koca yaşlı Osmanu lmparatorluğu'ndan genç Türkiye Cumhuriyeti'ne akan bir kimlik taşıyordu. llyasoğiu bu kimliği /aı /amanın Î C U M H U R İ Y E T SAYFA 7