Katalog

"Ben mılıtan bır entelektuclım" diyen Paula Frcirc, dcvrımci bır eğitımcı. Ezilenlerin, sömüreecilerin ncsncsı olan ezilenlerin cğitimcisıdır Çalışmalarınıri odak noktasi 3. Dünya ulkelerıdır Daha çok yetişkınlerin eğıtımı üzerınde durmakta. Freire'nin bakışı 3. Dunya'dan 1. Dünya'ya kışkırtıcr bir bakıştır. ERKAN KIRAÇ ıtapevrenındebıryaşantı tlkya /ım Cumhurıyet Kıtap'ta (1) <,ık tıktan sonıa hıımmalı bır arayışa gırdım Damarlarımda murekkcp, bu şey bulup ya/malıyım yazış bır ıntıhar Vebeynımı yansıtacak yazar soylcyccck şeylerı olan bıı eser arayışındayım Işte rafta yazbenısı olan bır kıtap Okurya zarhk (2) Yalni7 bu sefer kapağı çarpmadı, kıta bın adı beynımle ortuştu Oncelıkle kı tabın bıçımıyle ılgılenmem si7egarıp gelmış olabılır Ben aynı zamanda bır kıtap perestım "Kıtap' bır nesne olarak da bcnım ıçın kutsaldır (Bu nedenle kaJdı ğı sayfayı sıgarayla yakarak ışaretleyen Tanpınar'ı fııe affetmem ) Edebıyatın/ıletışımın ana ılkesıdır Ne soyledığın değıl, nasıl soyledığın daha oncmlıdır Nasıl soyledığın "nasıl sunduğunu" da ıçerır Kıtabın baskısı, kâğıdı, harf karaktcrı, kapağı, kıtabın rahat açılıp oku nabılmesı benım ıçın son dereee onem lı Daha once okumadığım bır kıtabın yenı baskısını (ınanın salt baskısı nede nıyle) bır çırpıda okuduğumda bu kanı ya varmıştım O nedenle "Ey tmge Kı tabcvı" değıştır n'olur "kıtap" mantığı nı (hele de kıtap kapaklarını) Gelelım asıl mesefcye, basjadım hcyc canla kıtabı okumaya C )ku oku 60 70 sayfa bm(lcrı) bır şey soyluyor ama ben de "tık" yok Bırakıyordum neredeyse, ama ıçımden bır ses oku, oku dcdı Zor ladım kendımı (AHct Pennac (3) ) ve M zınle naçızanc paylaşacak bır şeyler bul dum "Biz olmak icin... tarafuz bır uygulama olarak anlamak da olanaklıdır"(i> 83) P Freıre eğıtımın polıtık olduğunu belırterck cğıtımunın de bır ıdeolojıye bağ lı kışı olduğunu açıklıkla dıle getırır ve tarafsı/ cğıtım olmaz der Bu, şoyle bır sorunu duşıındurur Lğıtımcı, karşıt ıde olojıyle yonetılen bır ulkcdc kendı ıdeolojısıne gore eğıtımını nasıl yapacak? Kıtapta, eğitımcı ıle hâkım ıdeolojı or tuşmuyorsa orada eğıtım yapılamaz so nucuna varıyoru? okuyucu olarak Hıçbır devlet/guç, kuruluş mantığına aykı rı, yaşamını tehdıt edecek kışı ve kurumları doğal olarak barındırmaz Işte bu nun yanıtı yoktur P Freıre'de O çalış tığı yerlerde hâkım ıdcolojıylc uyum i(,ın declır olmadığı noktada eğıtımı bırak mış ortak paydada buluşmuştur "Benım tıın, orneğın o ulkedc ınsanla rının çıkarlartnt temsıl etmeyen ve eyle mt onların yanında olmayan bır huku metçe bır okuma yazma kampanyastnda ı n kuıuk bır tsbırlığı yapmak bıle olanak uzdır " (s 112) ıfadesı bunu net bır bı çımde ortaya koyar "Bır eğıtbılım, ne denlı çok soruşturu cu 'kennltkler' konusunda ne denlı az ke sınse o denlı çok eleştırel ve radtkal olur Btr eğttbtltm ne denlı 'seiuz olmazia' o denlı elcştırel olacaktır ( ) eğıtbılım, ya mtlama eğıtbılımı olmaktan çok dahafazla, btr ioru iorma eğıtbılımıdır " (s 100 101) "C ) ıçhnlıklt kıtlelere tnanmaya ba} lamamız gerekır artık yalnızca nıtaben ya da onlar hakkında konuşarak değıl, /a kat onları dınleyerek, onlarla konuşarak " (s 89) Freıre klasık yontemı devırır "P Fre ıre, dıyalog ıçtmınde oğrttmınlcrın de oğrenalerden oğrenmesı gerektığıne ına nacak cesarett sahıptır " G 31) Yanı oğ> retenın resmı tek ozne olmasını ve oğre nenın pasıf alıcılığını reddcder 'Ojfrt nenlerın, kındıkrının oğrentnlerolduk ları bılgnıyle guçlenmelen goru^u P hrt ıre'ntn cg'ıtbılımının mc rkezındeycralır (s 21) Ona gore "oğrencı btr bılme vt ya raltna c ylı mı olarak okuma yazmayı og* renme surectnın oznetıdır " (s 78) O, ar tık oğrcncnı dc ozne kaüna çıkaru Ar Ey Pedagoglar, Paula Freira'ya dıkkat!.. K "Ben mılıtan bırenttlektutltm" (s 161) dıyen Fıeııe, devumcı bır eğitımcı Lzı lenlerın, somurgecılerın nesnesı olan, eğıtımusıdır Çalışmalarının odak noktası 3 Dunya ulkelerı dır (Batı'ya gore) Daha çok yc tışkınlerın eğıtımı uzennde dur makta Freire'nin bakışı 3 Dun ya'dan 1 Dunya ya (Batı) kışkır tıcı bır bakıştır (Bı/ım termıno lojımıze goıe P I ıeııe bır 'nıus tagrıp"tır) P. Freire'nln kimliğlne dalrdlr: tık oğrUtn oğrenen değıl, dıyaloğun bır leijtığı ıkı eşıt taraf vardır "Bıltn kışı bılnıtyenlert oğ/ttır, ıfade sını yıtkecı karaktcrtndın çıkartp yenı dcn kazanmak ıçtn, bılcn kışıltrın htt, kımsırıın bcrştyı bılmcdığınıvt hn kım \enın hır yydttı haberuz bıçtmdc cahıl olmadığa/ı anlamaları vcrcklıdır (s 86) Bu ıfadLsıylt 'cahıl(lık)" kavramını reddcder P r reıre Bılgı hıc, kımseyı dı ğerlerınegore ustun kılmaz Bu, modern (,ağın otclerıne doğı u yol alırkcn bılgıpe restlığe bır tavır alıştır Bılgı tuketım top lumunun bır mLtasıdır, alıı.i!,ına/zamana gore değer ka/anır P Freıre yanlış bır anlayışı da yıkar Akademısyenlerın oluşturduğu bılgı tek gcr^eklıktır Yanı bılımsel bılgı mıt ı Şu bılınmelıdır kı halkın da kendı gerçeklı ğı ve bılgısı vardır Bılgının referansı yalnızca akademı olamaz Zaten çağımızın hastalıklarından bırı de doğrunun sade cc uzman denılen, her toplantıda "asıl" SO7 sahıbı konumundakı kışılere gore belırlenıyor olmasıdır Bu açılımda son dereee onemlı olan bır %eye değınmek gerekıyor Çağımızda bılgın belırlı bır alanda derınlığıne oğre nıyor Belırlı bır alana bağlı kiuarak derınlığıne oğrenen kışı, derınleşırken yu 7eyı goremez bır derınlıkte olduğunu fark edemıyor Eskı bılge/hâkımlere baktığımızda onların hâlâ aşılmaz/anla şılmaz bılgılere sahıp oldukfarını gorun ce şaşırıyoruz ürneğın tbn ı Sına yalnız bır tıp bılgını değıldır aynı zamanda teolog ve astrologtlur da Bu farklı bakış açılarıyla daha "ınsanı bılgı" uretmcktc dır Bız de kalkıp hıç dunya okıi7un uze nndc durur mu dıye atalarımı/.ın bılgı sıyle dalga ge<,er dururuz, "mecaz"ı du şunmeden Ozet olarak, P Freıre akademık bakı şın tek bakış olmadığını da vurgular Halkın "atasozsel" bılgısının altını çızer, çunku o bılgı yuzyılların deneyımını ta şır P Freırc, ıstcr yctışkın eğıtımınde ıs ter çocuk/genç eğıtımınde once oğreten oğrenen eşıtlığmı gereklı gorur Eğıtım de kımse ustun değıldır Herkesın ken dıne gore bılgısı vardır Oğrctenın de oğ lenenden alacağı çok şey vardır, yeter kı oğreten bu bakışta olsun Bır kışının bı! gihi dunyadakı nufusun "bır kı^ı"sı ka dardır Onun ıçın haddımızı bılclım "Okullar a s la o9rt nı ılc r uzennde mul lak keunlıkler dayatmamalıdır Onlar eleştırcl eğıtbılım ıçın ya^amsal btr yorı tem olarak keun hılınen hıçhır şeyın tu muylc kı \ın olmadığı yolunda uyartıı ol malıdır Lğıtımaleryıne, anlatımın veoz nellığmolanaklarınıkoruklımıltdtr Oğ rcm ılı rı dunya hakkında konupnaya yo neltmelıdır Fğıttmcılt r teknnlojınm onı mını asla yadumamalı fakat oğnnmıyı dunyantn salt tı knolo/ık bıçımde kavra yışına da ındırgı mı mı lıdır " (s 105) P Freıre yalnı/ okıılun gorevındcn bahseder Duşuntelcnnı dctaylandır maz Okulun baskıcı olmamasını oğren cılcrı de soru soran ozne konumuna yuk selten bır sıstemı ongorur Bendeni7 bu oğretmenım (dersancdc) Ben bıle fark lı kultur çevrelcrındcn gelcn oğrcncile re rahat yanıt veremıyorum, devletın okulundakı devletın oğretmenının du rumu bu konuda evlere şenlık olsa gerck Çunku, oğretmen "farklı" bır yaklaşım ıçındeolursa surulur, sıırunur O neden le P Freire'nin soyledıklerı yıne hakım ıdeolojının sınırlarındakı uzlaşmayla or tuşur Bızım okul mantığımız sozde "bılım selhk" uzerınekuruıudur Duşuncekav ramı aslında bu sıstemde yer almaz Ro botoğretmen robotoğrcncıye ongorulen bılgıyı aktarır Sıstemın abartılı ozctı bu dur %aten farklı olması da beklenemez, çunku oğretmen boyle yetıştırılmıştır Oğretmen, eğıtımınınhıçbıraşamasında farklı bır yaklasım gormemıştır belkı okumuştur Dolayısıyla kışı oğretmen olunca oğretmen olmanın sebeplcrı ıse ayrıca trajıkomık Devlctteış gordukJe rınden, yaşadıklarından bır oğretmen uslubu oluşturur Bu, hıç de yabancı ol madığımi7bıldık tanıdık bır usluptur "Okumayı yazmayıoğrınmı eylımı ın sanoğlunun sozcuklerı okumadan once yaptığı bır şey olan, dunyayı okuma eyle mıne ılışktn çok kapsamlt bır anlayıştan yola çıkmak zorundadır larıhsıl olarak da tnsanoğullan once dunyayı değtştırdı ler, arka sından dunyayı açık tlan ı ttıler vı sozcuklerı yazdılar' (s 20) 'Okuma yazma dusuncestntn anlamlı olmau ıçın onun bır kulturel uretım ku ramı ıçıne yerleşttrılmest ıçınde ıntanla rın anlam urettıklerı, donujturduklerı vı yenıden urettıklerı yolun butunleytct btr parçan olarak bakılması gerıkır Okuma yazmaya, bağımlı ya da yaşanan bır kul tur urıten tarıhsel vı varoluşsal canlı yaşantı anlarını oluşturan ve onayfayan bırortam, ılıtısım araıı olarak bakılmalıdır (s 205) P Freıre okuma ya7mayı salt so7cuklerı seslendırme ve seslerı yazıyaaktarmayaındırgcme/ Ona gore okuma yazma, yaşamı oku ma vc okunanı yaşama aktararak kışının kendını yenıden yaratmaM dır Kışının duşunen ureten do nuşturen bır ozne konumuna yuk seltılmesıdır Dorduncıı bolumdc bunu nasıl yaptığını halk kıtapla rından ornek metınlerle açıklar Bu metınlerde, "Alı bal al" gıbı cumleletın yaşamdakı sıfır onem derccesıylc değıl, yaşamdarı somut orneklcıle neyın mucadelesınde olduğtınun bılıncıne vardınlarak yetışkmlcre yetışkınce yaklaşılır Ve oğrenırken o/nellığının farkına vardııılıı Kaışısında ustun bııı yoktur, sadece dıyalooğun herhan gı bır tarafı vardır Bu taratlık ay nanın yansimasından başka bır şey değılcıır P. Frafre ve okuryazarlık Okuryazarlık'ın biçimine dairdir: 13u kıtap 238+2 sayladan oluş maktadır Hk sayfada P Freıre kımdıı sorusunun yanıtı ve yaza rın başlıca eserlerı mcvcuttur tlk 70 sayla, P I rure tun duşunce lerme/ıdeolo)isıne bır gırış nıte lığındedır Kıtap, daha sonra P I reıre'nın tek anlatımı ya da Ma cedo ılc dıyalog bıgmınde de vam cdıyor Bu arada kıtabın çevırmenı hakkında bılgı verılmemış Çevırmenın kımlığı bı? okuyucula rı ılgılendırmektedır Çunku çevıı men kıtabın oznelerınden bı rıdır ( ) tlıştınl bciki} açisınJan guç sorununu dtkkate almakstzın eğıtım hakkında duşunmek bıle olanak\ız\a ığıtımı ozcrk ya da SAYFA 16 P. Freire ve pedagoji P. Freire ve dil "Cıtnı Bıssau da Portıkızıı'yı gençlığın eğıtımınc aracı guç ola rak kullanma vı oğnnııltrı sozlu, yazılt Portekızce btlgtlerıne gore CUMHURIYET KİTAP SAYI 451