Katalog

itrindekiler ıı i1 . 1 ımrnı. n ~ , ' ıı ııı . ^ ^ ^ ^ ^ ^ olan eski sistem karşıtı hareketleri diriltmeyc mi çalışacağız, yoksa özgürlük, cşitlik ve demokrasi için yeni bir yapılanma ve meşruiyet arayışına mı girişeceğiz? Wallerstein'a göre 21 .yüzyılın ilk hayati soruları bıınlar. Mazi Kalbimde Bir Yaradu/Nthal Yeğjnobalt/Can Yayınları/315 \. "Mazi Kalbimde Bir Yaradır", ilk bakışta evli bir kadının aşk öyküsü. Ancak gerisinde tutkular, şehvet, aşk ve türlü sevgi motiflerinden örülmüş ve bir dönemin sosyal atmosferini de yansıtan bir roman var. Yıllarca gizli kalmış eski bir ihanetin su yüzüne çıkmasıyla sarsılan bir evlilik ve ilk aşkıyla kocası arasında kalan Lamia; kıskançlık, kin ve hoşgörü duygulan arasıntla bocalayan Ali; ilk gençliğin romantik hayallerindcn sıyrılamayan ve gerçekle yüzleşince sarsılan Turan, bu çclişkili duygularla bocalayan kişileri görünmez iplerle yönetmeye kalkan, tek yanlı tutkusunun öcünü almak için her şeyi göze alan ikiyüzlü Süsi ve tabii kimilerince romanın başkişisi sayılan, okurları nostaljik ortamlara taşıyan küçük, büyülü Ege kenti Yeşilce. Ustalıklı ve seçkin çevirileriyle ve bir süre önce yayımladığı "Sitem" adlı romanıyla tanıdığımız Nihal Yeğinobalı, bu karmaşık kişilik leri ve ilişkileri kusursuz bir kurgu içinde öriip beklenmedik sonuçlarda çözümlerken cinselliği ve erotizmi de şiiri vc gizemiyle, yahn bir içli dışlılıkla scrgiliyor. Nlh.ıl VglmJulı \\X/\ k\l I1İMDI UIK 'ı ARADIK tkitelli'de Biten BabıtAi/Rahmetullah Karakaya/Scala Yayınahk/204 s "25 yıllık meslek hayatımda 10'un tkitelli'de üzerinde gazete ve dergide görev Biten yaptım. Bu sürenin önemli bölümü dc basın mcrkczi Babıali'de geçti. Babıâli 199O'lı yülarda, gazctelcr tek tck Ikitelli'deki camlı "plazaları"na taşındı. Bir yerde, Babıali, köklü değişimc gircrck kimlik dcğiştirdi. Sendikanın olmadığı, sosyal hakların hasıraltı edildiği, 212 sayılı Ba suı Yasası'nın uygulanmadığı, gazetecilerin artık modern köle gibi çalıştırıldığı bir döııem başladı. Bu süreçte, gazete binalan şeffaflaşırken, habercilikte ise kirliliğin doruğa ulaştığına tanık olduk. Artık Babıali yokuşıında, lETT otobüslerinde, Boğaz vapurlarında, trenlcrdc her görüşten meslektaşa rastlamak tarihc karıştı. Buııun yerine, otobanda delicesine kilometrçlerce yol katedip işc yetişme telaşı başladı. Ben, biraz da bir geleneğin hoyratça yıkılması anısına, bu mütevazi kitabıma, "lkitelîi'de Biten Babıali" adını koydum. Değişik görüşten gazetelerde çalışmam, yaşadığım, tanık olduğum olaylar, bana bazı anckdotları yazıya dökme ccsarcti vcrdi. Olayları, mümkün olduğu kadar tarafsız vermeye çalıştım. Yine de kendimi anlattığım için, bazı yerlerdc ibreyi taraflı tutmuşsam, okuyucunun hoşgörüsüne sığınıyorum. Amaç, gazetelerin "mutfak" diye tabir edilen, okuyucunun göremediği bölümünde geçcnlerdcn bir güldcstc sunmaktır..." diyor Rahmetullah Karakaya. Estetik/Mebmef H. Doğan/Dokuz Eylüt Yayınlanfi 17 s. "Estetik'in, Gcrçck Yayınları 100 Soruda dizisinde yayımlanan birinci basımının üzerinden 24 yıl geçı •*•••,•••• miş. Bu neredeyse çeyrek yüzyıl içinde çeşitli yerlerden aldığım yeniden basım önerilerini, kitaptaki güncelleştirmc istcyen sorulann, eklenecek yeni maddelerin, bilgilerin gerektirdiği çalışma zamanını bulamayacağım, ayrıca 1974'tcn bu yana estctik ve sanat kuramları alanındaki yeniliklcri, yayımlanan ycrli ve çeviri kitapları ki sayıları bir insan ömriinü alacak kadar çoğalmıştı izleyecek, harmanlayacak ve bir ders kitabına uygun bir çözümlemeye indirgeyecek çabayı gösteremeyeceğim korkusuyla hep geri çevirdim. 1970'lerdeki kadar gcnç, yani 40'larımdaki kadar gözükara değiklim. 1973 74'te, Kaynaklar bölümünde de görüleceği gibi, heniiz ana kitapların çevrilmediği, Türkçe yayımların sa tek elin parmaklarını aşmadığı bir zamanda Estetik gibi ucu bucağı olınayan bir konuda incelemeye girişme şövalyeliğini ancak bir kez, o da çalışma gücümün sınırsız olduğu bir yaşta gösterebilirdim. Göstermiştim de. încelememin sınırlarını, sorulann kapsamını bilerekdar tutmama, okuru daha çok o günlerin sanat ve edebiyat sorunları üzcrinc düşünme ve tartışmaya çekmeye özen göstermeme karşın, zamanla, kitabın lisans öğrenimindeki öğrenciler için yararlı bir el kitabı oluşturmuş olduğunu gördüm. Çeşitli kurumlarda öğretim görevinde bulunaıı dostlardan Estetik'in gördüğü işlev konusunda sevindirici, gönendirici övgüler alıyordum. Şu son yıla kadar da devam etti bu. Şakayla da olsa, ellerindeki kitabın kullanılmaktan eskidiğini, ayrıca öğrencilerin kitabı bulmakta gerçekten sıkıntı çektiğini, yeni bir basımın zamanı geldiğini söylüyorlardı. Kitabı bu gözle bir kez daha gözden gcçirdiğimde, gerek estetiğin tarıhinde, estetik öğretilerin özetlenmesi konıı larında, geıekse sanat sorunları bölümünde tazla bir eskimişlik olmadığını larkcttim. Son yirmi beş yılın yurdumuzda ve dünyada estetik ve sanat kuramları alanına gerirdiği yeni bilgilerin, yeni açılımların eksikliği bir yana, kitap yine de yararlı olabilirdi. Kitabın yazıldığı yıllarda çok güncel olan bazı konular üzerinde bazı tartışmaları, soruların içindeki bu kabil bilgi ve savları çıkardım. Ayrıca birinci basımdaki soru yanıt düzcnini değiştirerek belli konularda birbirine bağlt yazılara dönüştürdüm. Böylcce elinizdekı kitap çıktı ortaya. Yine de, kitabın bu haliyle eksiksiz bir inceleme olmadığını; birinci basımda da söylediğim gibi "eleştirilerle, yeni ve güncel akımlar, kuramlar üzerindc yapılacak başka çalışmalarla bütünlcncceğine inanıyorum""diyor Mehmet H. Doğan. Mühendisler ve tdeoloji/Nilüfcr Cole/Metis Yayınları/l95y "Mühendisler ve îdeoloji"nin ilk MÜHENDİSLER basımı 1986yılında yapılmıştı. " İDEOLOJİ Bu tarihten günümüze geçen dönem Türkiye için önemli değişimlerin yaşandığı bir dönem oldu. Nilüfcr Çölc bu ikinci basım için yazdığı Onsöz'de kitabına şöyle bakıyor: "Sosyal bilimcilerin seçtiği konular, içinde yaşadıkları toplumsal tarihten ve buna gösterdikleri kişisel duyarlılıklardan bağımsız değildir. C. Wright Mills'in kavramsallaştırmasıyla 'sosyolojik tasavvıır', toplumsal konularla kişisel tarih arasında bir köprü kurabilme sanatıdır. Başka bir deyişle, bireysel duyarlılıklarımızla toplumsal rahatsızlıklanmızı ilintilendirdiğimiz ölçüde yaşadığımız tarihe nüfıız etmeye çalışırız... Bugünden geriye doğrıı yeniden değerlendirdiğimde, "Mühendisler ve tdeoloji'nin, bireysel entelektüel oluşumum ile tarih arasındaki kah kesişme kah çckişme noktaları üzerine kurulu olduğunun daha iazla farkına varıyorum. Mühendisleri anlamak sanki toplumsal dönüşümün haritasını çizmenin ipuçlannı veriyordu. Türkiye'de modernleşme hareketlerini şekillendiren pozitivist geleneğin ağırlığı; solcu düşüncenin toplumsal mühcndisliğe öykünmcsi; liberal siyasetin mühendis pragmatizmiyle siyasete damgasını vurması; Islamcı hareketin içinde yer alan mühendis kadrolan; yani yakın tarihimizin tüm önemli kırılmalarına mühendis optiğinden bakmanın bize toplumsal hayatımıza ilişkin yeni bir okuma, yeni bir perspektif kazandıracağını söyleyebiliriz. "Mühendisler ve Ideoloji", özcllikle pozitivizmin modernleşme tarihimizdeki ycrini ve 1970 1980 arasında şekillenen sol ideoloji ve toplumsal mühendislik arasındaki ilişkileri inceliyor." Liberalizmden Sonra/Immannel Wallerstein/Çeviren: Erol Öz/Metıs Yayınları/l1)! v Yirminci Yüzyılın son on yılı, "Komünizmin çöküşü ve Eibera lizmin zaler yılları" diye mi anılacak ileride? Immanuell Wallerstein, 1990'Iarda çökenin Eiberalizmin ta kendisi olduğunu iddia ediyor. Eransız Dcvrimi'nden bu yana soldan sağa "Sosyalizm, Liberalizm, Muhalazakârbk" diye sıralanan üçlü ideolojik sistcmin, aslında dünya çapında hakim ve merkez ideoloji olan Liberalizmin üç görüntüsü olduğunu, bu sistemin "sol" kanadının çöküşüyle, dünya çapında bir bütün olarak meşruiyetini ve geçerliliğini yitirdiğini söylüyor. tdeolojik meşruiyetini yitirmiş dcvletlcr 21. yüzyılda ayakta kalabilmek için nc yapabiliı? Daha da önemlisi, "sol" geleneğini yitirmiş sistem karşıtı güçler, aynı dönemde hangi ideolojik çerçevede, nasıl bir yapı içinde örgütlenebılir.' Wallerstein SSdB'nin çöküşüyle "tek kutuplu" hale gelen "yeni dünya düzcni"nin, yakın gelecekte ABD Japonya ve Avrupa Birliği • Rusya eksenlerinde yeniden örgütleneceğini ve bu temelde yeni bir meşruiyet aramaya başlayacağını öngörüyor. Sömürüye karşı ve özgürlükten yana güçlerin kaderi ise, bu yeniden yapılanma sürecinde nc yaptıklarına bağlı. Liberalizmin "sol" bir tiirevi estelik Yt\dtzytyicı\er/R.omain Gary/Çeviren: Saadet Özen/Can Yayınlart/308 s. Orta Amerika'da, And Dağlan'nda yaşayan yerli halkın kullandığı keyif vcrici maddelere verilen addır "yıldızyiyici". Bu maddeleri kullananlar Amerika'ıun sömürge dönemi öncelerine, atalarırun kendi tanrılarıyla baş başa kaldıkları dönemlere ilişkin .sanrıİarın içine kapanıp, acıyla kavruldukları bugünü, gizemli ve görkemli bir geçmişle değişirler. "Yıldızyiyiciler" böylesi bir insan panoramasının çizildiği coğrafyada; devrimlerin, yerel diktatörlüklcrin vc Birleşik Devlctler'in siyasi askeri müdahalelerin günlük olarak yaşandığı 6O'lı yıllarda, Orta Amerika'da geçiyor. Başkişileri de, Kızılderili soyundan gelen, başarılarını ve sürekli yükselmesini gizemli bir proteccion'a borçlu olan diktatör Jose Almayo ve nişanlısı Amerikalı bir kız; idealleri uğruna kendini yok etmeyi göze alan sanşın, güzel bir Amerikalı. Çalkantılı yazgısını Orta Amerika'da arayan bu Amerikalının hayati, hırslı ve yükselmeye yazgılı Jose Almayo'nun acı bir şekilde sona eren iktidar serüveniyle çakışıyor. Volkanik topraklar üzerinde, yöresel mitlerin, "yıldızyiyiciler"in, aşkın, sihirbazlann, Tann'ntn yerel ve ideolojik suretlerinin, sömürge döneminin acı kültürel sonuçlarının bir birine karıştığı, şiirsel, gizemli sayfalarında yıldızlar uçuşan bir masal. "Yıldızyiyiciler", güçlü kalemiyle unutulmaz yazarlar arasında anılan Eransız yazar Romain Gary'nin ustalıklı bir çalışması. Savaşa Giriş/'Italo Calvino/Çeviren: Kcmal Atakay/Can Yayınlan/9l s. <V,\SA "Savaşa Giriş", on yedi yaşında bir ( ;lulş gencin tkinci Dünya Savaşı eşiğindeki ttalya'yı nasıl gördüğünün, algıladığının öyküsü. Calvino'nun daha çok kendi yaşadıklanndan yola çıkarak üç farklı anlatıda bir araya î getirdiği savaş dcneyimi, kuramsallaşmış faşizm ortamında insanların ne ti'ır bir yaşama zorlandıklannı, bu yaşanıa nasıl tepki gösterdiklerini, kısacası insanların savaş atmosferi içindeki toplumsal ve bireysel tavırlannı gözler öniine seriyor Savaş nedeniyle evlerini boşaltmak zorunda kalan ve geçici olarak bir okul binasına ycrleştirilen insanların çaresizliği, savaş sırasında Eransızların terk ettiği Menton'a faşist gençlik örgütünün düzenlediği gezide gençlerin kasabayı yağmalaması, hava saldırılarından korunma planının bir parçası olarak nölxt tutan iki gencin ka rartılmış kasabada yaşadıklaıı... (Calvino'nun yer yer imgesel, yer yer fantastik, yer yer gerçekçi üslubunun ipuçlarını içeren bu kitap, onun yazarlığını bir bütün olarak değerlendirmek açısmdan önemli mctinlerden biri. • l<:tk> Calvlııo 1 1 CUMHURİYET KİTAP SAYI 4 5 1 SAYFA 21