Katalog

karşı çıkılmaksızın iktidardan kaçınmanın mümkün olmadığını söyler. Demokrasi iktidarın hayalci bir antitezi değildir, sade3. îktidarsızlık ideolojisi ola ce onu denetim altına almanın en önemli aracıdır. Demokrasi iktidar ilişkilerinin rak demokrasi meşrulaştırılması sürecidir: Demokrasi eğer, halkın halk için halk "Demokratik düzen, siyasi kararlann tarafuıdan yönetilmesi ise, demokraside alınması amaayla oluşturulmus bir kurumeşitlik düşüncesi egemen demektir. Yani lar düzenidir; bu düzende bazt kisiler belirherkes eşıttir, herkes birdir. Bu nedenle, li bir mücadele sonucunda halkın oylannı azınlığın çoğunluk üzcrindc egemenliği alarak karar vermc yetkisi elde eaerler." yoktur. Bu nedenle de iktidar yoktur. (Schumpeter, s. 428) Demokrasisiyasiiktidar ile eşit görülBu eşidikçi demokrasi anlayışının masmektedir. Arz vc talep, ki bunlar siyasi kesi, klasik seçkinci kuramcılar tarafından programlar ve siyasi oylardır, siyaseti yöntutarlı vc mükcmmel bir biçimde alaşağı lendirir. Ekonomideki pazar kuramında edilmiştir. Mosca'nın aşağıdaki sözleri olduğu gibi, siyasettcki pazar kuramında kendisı ve diğer seçkinci kuramcılar için da talep, yani seçmenler son tahlilde belirgeçerli olduğu kadar demokrasi için de geleyici işlcve sahiptir. lşte demokrasi budur. çerlidir: Böylece demokrasi ilc iktidar uzlaştırı"Bütün kültürel insanlık tarihi, egemen lerin siyasiiktidarlannı tekelleştirme ve bir lır ya da en azından birbirleriyle uyumlu sonrakikuşağa aktarma çabası ileyenigüç halc gctirilir. Eşitlikçi demokrasi anlayılerin varoıan iktidar ilişkilerini deSistirme şından farklı olarak, tümevarımsal yönçabası arasındaki bir çatışma olarak görüle temle ampirik olarak ulaşılan bu demokbilir. Bu çatısma üst tabakalar de alt taba rasi kavramı, itidarın kaçınılmaz olarak varoluşuna ilişkin bulgularla da çelişmez. kaların bir kıstntnın, sürekli olarak bir taraftan diğer tarafa geçis hareketlerine yol Demokrasinin karşıtı iktidar değildir, iktiaçar. tktidar ulmalartnt sa&layan özcllikle darın belirli bir meşrulaştınlış biçimidir. rigeçersizleştig'inde, önceden toplumun bü Demokrasi, tarihsel süreç içinde ortaya tünü açısından sahip olduklart önemlerini çıkmış, tarihsel olarak alternatifi bulunan, kaybettiklerinde, ayncalıklart ve toplumsal flctidarın meşrulaştırılma anlayışlarından katkılart bclirli bir toplumsal çerçeve için sadccc birisidir. Demokraside iktidar orde önemlerini yitirdiginde bazı siyasi sınıf tadan kaldırıl lar çöküntüye uğrarlar." (Bachrach'dan maz, belirli koşullara bağlanır, alıntı, s. 25) "Bu yüzyılın kendisine siar edindiğj mut özgür görevlendirme, özgür delak siyasi esitlik ve çoğunluk yönetimı düşüncelcri, gerçekleşmeleri mümkün olma netim ve özgür dığı için tabii ki gerçekleşmemistir. Aynt görevinesonverşeyler kardeuik için de geçerlidir. Ancak, megibi... egemen sımflar arasmda hâlâ boş yerler bu Yani demokralunmaktadır vc alt tabakalardan bireylerin si, iktidarın sınırüst tabakalara geçisini engelleyen sınırlar lanma ve deneartadan kalkmışttr ya da en azından alçal tim sürecidir. Detnıstır. Eski mutlak devletin çagdas temsili mokrasi güzel devlete dönüşmesiyle, neredeyse bütün si olan.gerçekolan, yasigüçlerin ve bütün toplumsal gruplann, iyi olan değildir; siyasi faaliyete katılmast mümkün olmuşarz ile talepten, tur." (Bachrach'dan alinrı, s. 27f.) arzda bulunan siyasi partiler ile taRobert Michcl, Birinci Dünya Savalepte bulunan şı'ndan öncc, iktidarın iktidar biriktirme seçmenlerden eğiliminde olduğu tespitinde bulunmusoluşan bir siyasi tur. Bu tcspit, siyasi sistemde ve toplumda pazardır. Dekendisini demokratik olarak gören örgütmokrasi ilke olalenmeler için özellikle geçerlidir. Demokrak özgürce işleratik örgütlenmeler içinde de, hatta bundiği varsayılan, larda dana fazla "daha çok oligarşi yasası" işte bu tür bir siegcmendir. yaset pazanndan Demokrasi, ya da en azından "klasik" başka bir şey deanlayışla demokrasi tam bir vitrindir. Değildir. mokrasi, bütün eşitlikçi ve özgürlükçü olma iddialanna rağmen, azınlığın çoğunDemokrasinin "gerçeklik" ile hiçbir ilişluk adına karar verdiği ve iktidarın azınlıkisi yoktur. llk başta demokrasi için "gerğın elinde yoğunlaştığı gerçeğini gizler. çeklik"in hiçbir önemibulıınmamaktadır; onunla ilgilenmez bile. Demokrasi gerçekBu nedenle demokrasi en iyi durumda Üği arama sürcci dcğil, karar oluşturma süancak, iktidar olma olanaklarının değişrecidir... mesi, yani yaygınlaşması, öteden beri lcaçınılmaz biçimde eşit olmayan ve işbölüİşte bu nedenle de "gerçeklik oy ile bemüne sahip, yani iktidar tarafından karaklirlcnmcz" diyerek demokrasiye karşı çterize edilen toplumun geçirgenleşmesi ıkanlar haklı olamazlar. Tartışılan konu anlamına gelebilir. gerçeklik değildir çünkü; kilise içindeki demokrasi söz konusıı olduğunda bilc deAbraham Lincoln'ün dile getirdiği eşit ğildir... likçi demokrasi kavramı bir idcolojidir. Eğer demokrasi halkın halk için halk tarafından yönetilmesi ise, demokrasi yoktur, 5. Önemli 15 Temmuz 1927 çünkü niçbir yerde "halk" somut olarak olaylan İktidarda dcğildir. Eğer buna rağmen bunun bir demokrasi olduğu ve demokrasiElias Canetti "Kulaktaki Meşale" adlı nin var olduğu ileri sürülüyor ise, bilgi otobiyografisinde, I'emmuz 1927 olaylarıinanca kurban ediliyor demektir; bu tür nın kitlc ve iktidar anlayışı konusunda kenbir demokrasi anlayışının sonuçta bazıladisini ne kadar etkiledığini canlı bir şekilrının egeıııenlik amaçlarının meşrulaştırıl de dile getirir. 14 Temmuz 1927 günü, solması için kullanılması demektir. cular tarafından bir skandal olarak nitclcima haşarılı bir şekilde kamuoyundan kaçar. E 3 Onların silahlan, üzerinde ölülerin ve yaralıların taşındığı sedyelerdi." (s. 233) Bu nedenle işçilerin karşıt iktidan başarısızlığa mahkumdu, çünkü aynı düzlemde ve aynı araçlarla oluşturulmus bir karşıt iktidar değildi. İktidar ilişkilerinde simetri eksikti: 1 lıristiyan Sosyal Parti, polis vc adalct mekanizması ile temsil edilen egemen güç, işçi hareketinden fazlaca etküennıedi, kendisini kolayca savundu. Eleştirici banş araştırmalarından elde edilen sonuçlara göre, olumsuz banş, yani savasın ve bireysel şiddetin olmayışı, en iyi iktidar ilişkilerindeki simetri ile kurulabilir. tktidarın ilişkilerindeki simetri, yani demokratik toplumun geçirgenliğinden yararlanan ve toplumsal olarak güçsüz olanların yanında yer alan bir hareket ilk önce bu simetriyi oluşturmalıdır. Egemenlerin eücünc karşı bır karşıt güç oluşturmalıdır, örneğin sendikalann lcarşıt gücü, örneğin yeni toplumsal hareketin karşıt gücü, örneğin kadın hareketinin karşıt gücü gibi... 15 Temmuz 1927 günü, öndersiz ve silahsız kitlenin karşıt gücü sonuçta etkisizdi; tabii ki öndersiz \je silahsız olduğu in... Yapılanmış ve silahlı iktidar karşısına yapdanmamış ve silahsız bir karşıt gücün etkili olması mümkün değildi. Şundan kaçmak asla mümkün olamaz: Egemen iktidar ilişkilerini beğenmeyen birisi, iktidarın nc kadar kötü bir şey olduğundan yakına.rak toplumdan kaçmak suretiyle o uişkileri değiştiremez. Bir şeyleri değiştirmek isteyen, kendi gücünü arttırmaLdır. Değiştirebilmek için önce direnebilecek kadar güçlü olmalıdır. Temmuz 1927 olayları göz önüne alınarak Canetti tarafından "açık" kide olarak nitelenen bu olusum, bu tür bir karşıt iktidar oluşturabilecek güçte değildi. Direniş yeteneği açısından gerçi csnek vc hareketliydi, ancak "Bir kidenin, paniğe kapılmadan kaçabileceğini gördüm ... lcidenin oluşmak için bir lidere gereksinim duymadığını anladım. Bütün bir gün boyunca, liderleri olmaksızın oluşan bir kideyi izledim... Sokaklarda kaçışan insanların görüntüsü sadece bir görüntüydü; çünkü Koşarken bile, bazı insanlann vurufduğunu ve bir daha kalkmayacağını çok iyi biliyorlardı." (s. 235) Etkili karşıt güç, yani: Kideye bir örgütlülük kazandınr, oir önder ver, dışsal bir egemenlik kurabilmesi için içsel bir egemenlik hiyerarsisi sağla... tştebu karşıt iktidardır. Ve kitleye silah ver, egemenlerin iktidarına karşı koyabilmesi için uygun araçlar ver... Karşıt iktidar, saf bir anarşizmi, saf bir pasifizmi izlemek değildir. Karşıt iktidar etkili istcğidir. Bu söylenenler, ilk başta bilinçli olarak bireysel şiddetten kaçınan karşıt iktidar için geçerlidir. Mahatma Gandhi, yürüttüğü kurtuluş savaşında var olan somut koşullarda silahsızlık daha etkili olduğundan silahı reddetmiştir. Silahsız direniş kuramı karşıt iktidar kuramınaeşittir. "Silah" kavramı geniş anlamda anlaşılmalıdır. Silah etkili olan her şcydir. Bu nedenle, eğer etkili olacaksa, silahsızlık da karşıt iktidan oluşturabilir. 6. tktidara övgü İktidarda olanlar, egemen koşullar, ege men çıkarlar ve egemen kişilcr için iktida nn kötülenmesinden daha yararlı bir şey olamaz. Çünkü iktidara sahip olanlar bıınun biçimlendirilmesine gereksinim duymazlar. Onlara biçimsiz, "doğal" iktidar yeterlidir. Çünkü dıkkat çekmezler ve fark ettirmeden iktidarlannı sürdürebilirler. Ancak, iktidarın bir kavram ve anlayış olarak dile getirilmeye başlandığında zorunlu olarak karşıt iktidar da biçimlenmeye ve biçimlendirmeye baslar. Korunıa iktidan zaten sünnektedir, değişiklik isteyen iktidar ise oluşmak ve güçlü olarak ortaya çıkmak zorundadır. tktidarı kötülemek koruma iktidannın yarannadır. İktidara sahip olan onun üzerinde konuşmak zorunda değildir, onu kuramsallaştırma gereği duymaz. Ancak, var olan iktidar ilişkilcrinc karşı bir karşıt iktidar oluşturmak isteven, iktidar konusunu gündeme getirmek ve bir iktidar kuramına sahip olmak zorundadır. 15 Temmuz 1927 günkü olaylar söz konusu olduğunda bu, etkili bir karşıt gücün oluşturabumesi için iktidar konusunun gündeme getirilmcsi ve içsel bir organizas yonlabiriktidann kuramsal olarak meşruiyetinin sağlanması anlamına gelir. Ancak bu vapıldıktan sonradır ki, oışsal iktidar sağlanması ve karşıt iktidara etkili araçlann sağlanması ve bu araçların kullanılması mümkün olabilir. Elias Canetti "Kidevelküdar"daşu tespiti yapar: "Hayatta kalma anı iktidar anıdır/Ms.225) İktidar hayatta kalma, yani hayat ile ilintilidir. Egemenler için bu ilişkinin gizlenmesi, saklanmış bilgiler alanına kaydınlması kendi çıkarlarınadır. llerleme, yani değişim, karşıt iktidan gerektirir. Demokrasüerdc karşıt iktidarlann oluşmasına izin verilir, çünkü demokrasi zaten iktidarın var olmasını gerektirir. Demokrasi iktidan dcngeleyerek onu sınırlandırmak ister. Demokraside iktidar ve iktidarsızlık gibi bir alternatif olamaz. Demokraside sadece sınırlandırılmış ya da suurlandırılmamış iktidar alternatifi bıılunur. İktidar ilişkilerinin sınırlandınlmasından yana olmak demek, iktidarın var olan biçimi karşısında, sınırlandırıcı ve dengeleyici bir karşıt iktidar koymak demektir. Demokrasinin mantığı işte budur. • Çeviren: Ender Ateşman Kaynaklar (Seçilmiş) Bachrach, Peter: "Die Theorie demokratischer Elilenherrschaft. Eine kristische Analyse." Frankfurt 1970 (Europdische Verlagsanstalt) Canetti, Elias:"Kulaktaki Mesale. Bir Yasamın Öyküsü" Istanbul 1997 (Payel) Canetti, Elias: "Kitle ve İktidar" Istanbul 1998 (Ayrtntt) Macpherson, C.B.: "Democratic Thcory. Eassys in Retrieval" Oxford 1973 Clarendon Press) Pelinka, Anton: "Dynamische Demokratie. Zur konkreten Utopie gesellschaftlicher Gleicbheit" Stuttgart 1974 (Kohlham mer) Sartori, Giovanni: "The Theory of Democray Revisited" 2. C Chatman 1987 (Chatman House) Schumpeter, ]oseph A.: "Kapitalismm, Sozialismus und Demokratie', 3. Baskt, Münih 1972 (Francke) * ANTON PELlNKA, doğ. 1941 Viyana. Viyana'da hukuk ve siyasal bilimler öğrenimi, 1964 yılında doktora. Salzburg üniversitesinde hukuk doçenti, Essen, Berlin vc Inssbruck'da öğretim üyeliği. 1987 yılmdan beri Innsbnıck Üniversitesi Sosyal ve Idari Bilimler Fakültesi Dekanı. Yapıtlarından bazıları: "Dynamische Demokratie. Zur konkreten Utopie gesellschaftlicher Gleichheit", Stuttgart 1974; "Sozialdemokratie in Europa. Match ohne Grundsâtzc oder *rundsatzc ohne Macht." Viyana 1980; Politisches Alltagsverstândsnis. Entwickİung des Demokratie und Politikbegriffs.' Viyana 1986. ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 452 4. tktidann sınırlandınlma ve denedenme aracı olarak demokrasi Bu noktada sözü Schumpeter'e btrakalım: Seçkinlcr kuramının klasikleri gibi o da demokrasi kavramını bir ideoloji olarak nitelcr: "Gerçekte halk asla iktidarda değildir, ama tanım vc kavramlarla her zaınaıı öyle gösterilebilir." (Schumpeter, s. 391) Scnumpeter, demokrasi düşüncesine SAYFA 6 nen beraat kararından sonra, "Genelde disiplinli olan işçiler, Sosyal Demokrat liderlerine inanmış... bugün liderlcri başla rında olmaksızın hareketc geçmişlcrdi." (s. 229) İşçiler karşıt iktidardı; sınıf adaletine karşı iktidar, somut olarak sınıfsal iktidarı yerine getiren nolise karşıt iktidar. Ancak, bu karşıt iktidar silahsızdı, bu nedenle de yeterli değildir. "Her yerde görülen, rüzgârlıkları ve kol bantlarıyla ayırt edilen Savunma Birlikleri, polis gücüyle zıtlık oluşturuyordu: Birlikler silahsızdı.