Katalog

den bu yana tarihinde ilk kez bu kadar geniş bir kitleyi kazanıyordu. Zamarun Amerikan Life dereisi Direniş şiirlerinden ve Fransızlar'dan şöyle söz ediyordu: 'Gördüklerı ışkencelerden onlar nıce başyapıt doğurdular.' Silahlı direniş örgütlerinde, hapishanelerde, işkence odalarında, ölüm Kamplarında Direniş şiirleri okunuyor, müttefikler uçaklardan bu şiirleri atıyor, karartma gecelerinde gizlice bu şiirler dağıtılıyordu. Kurşuna dizilenlerin ceplerinden, ilerde anıtJarına da kazılacak olan, bu şiirler çıkıyordu... Çalkantıyı yaratan kuşkusuz yalnızca Aragon değildi, ama dalgalara ilk buyruğu verenlerden biriydi, (6) Yıllarca sonra, Cremieux ile yaptığı bir söyleşide o direniş günleri savaşımından şöyle söz edecek Aragon: "Düşündüm, savaşa karşı romanla mücadele edebilir miyim, dedim. Bu yöntem önceden bir tarihlerde denenmişti. Henri Barbusse'ün Ates romanı vardı, doğurduğu tepki vardı. Demek ki, yönetime karşı kullanabileceğim tek silan kalıyordu: Şiir. Romana karşı uyanık olan bu güçleri şiirlc bastırmalıydım. Gerçekten de, Vicny yönetimini oyuna getirmeyi d başardım. Bu yönetim, yurtsever dizelerin aslında ona çevrilmiş bir silah olduğunun ayrımına varamıyordu. 1942 güzüne dek, I lalk Cephesi'ndeki geçmişime rağmen, hem Direniş içinde yer aldım, hem de cezava çarptırılmadan, yaşamımı sürdürebildim. Ve böylece, yasal ya da yasadışı şiirlerimle halkımın işgalciye karşı direnişini dile getirdim." (7). 1944'te, Kurtuluştan sonra, doğduğu kent, Paris'e döner, en güzel romanlarından biri olan Aurelıen iyayımlar. Bir yd sonra Diane Yrançaise (Fransız Diana) adlı şiir kitabı çıkar (1945). Üç bölümden oluşan Paris köylüsü şarkı söylüyor şiirinde doğduğu kenti anlatır: "Şugiden adam Baudelaire değil mi/ Paris aüşler görüyor kim bılır hangi düşler/ Partsin ağaçları yollart rthttmlart". Polonya'da Aydınlar Dünya Barts Kongresfne katılır (1948) Komünistler adlı romanı çıkar (1949). Komünist Partisi'nin Merkez Komitesi'ne seçilir (1950). Viyana'da Banş Kongresi'ne katılır (1952). Les Yeux et les Me'mories (Gözlerve Anılar) yayımlanır(1954). Bu kitapta Aragon Partiye bağlılığını dile getirir: Selam sana seçip beğendiğim parti/ Her şey aydınlık gızlt ve tehlikelidir/ Ey yaşamı ve ovaları yaratan kuyu/ Aramızda bölüştüğümüz ekmek" Lenin Barış Odülü'nü alır (1957). Kutsal Hafta (Le Semaine Sainte) adlı romanı (195 8) ve (Elsa) adlı şiir kitabı piyasaya çıkar (1959). Dadacı, gerçeküstücü, gerçekçi çizgilerden geçen Aragon Elsa da romantiktir. Sevgilisini gökselleştirir, tanrıça yapar. Elsa'nın her devinimi kutsaldır, yaşlı Aragon'u ayakta tutan sanki odur. Elsa yaşamdır, zamandır artık: "Bir büyük giz söyleyeceğim sana Zaman sensin (. .)/Zaman sensin uyuyan uyandığım safakta/ Sensin bıçak gibi geçen boynumu (..)/ Bir büyük sır söyleyeceğim sana kaptlan ürt/ ölmek sevmekten daha kolaydır/ Bundandır yaşamamn sanalanna yönclmem..", "Gelnice güzelsin göstcr bana gel/ Kıyam kadar tuzak kadar güzehin/ O harfi seklinde dudaktan güzel/ Ayaklanan bir halktan daha eüzel (..)/ Bak bana gözlerinin gözleriy7e/ Veyüzünüyüzümün üstüne ser/ Goklerin bulutlannı gerı ver/ Bakışını yalgınlan ver bana." Deniyor ki, bir vakitler nasıl Aragon boşlukta kalıp Venedik'te kendini öldürmeye kalktıysa, zaman 1 a aynı bunalıma Elsa da düştü. Ve Aragon onu bu bunalımdan kurtarmak için cökselleştirdi. Aragon'un, Elsa ile tanışüktan sonra yazdığı yapıtlann pek çoğunda Elsa'nın adı ve izleri var. Ama, ilginçtir. Elsa Triolet'nin romanlarının hiçbirinde AraSAYFA 6 gon'un adına irlerinin şiirya da kişiliğı lerini Fransıznc rastlanca'ya çevirip maz. ya da çevirtip îran şairı A r a go n ' a Nurcddin Qı okuttuklarını wfnin(1414 ve ilgi göster1495) Mec mediğini Hanun ile Leysan Izzettin la 's ı n d a n Dinamo'dan esinlenerek duymuştum. yazdığı ElAbidin Dino, sa'nın MecnuNâzım Hiknu (Le Fou met ve Yaşar d/Elsa) adlı KemaPle taşiir kitabında nıştı. Onu en Islam kültüson gören saründen ve Isnatçımız ise lam şiir sanaAra Güler: tından geniş "25 Kasım ölçüde yaraı 1981 Varenne lanır, Arap ve Sokağı'ndaki Iran şair, Filo56 numarah zof ve düşüevin en üst nürlerindcn, katındayım. Kur'an'dan Kapıdan giaktarmalar rince gözüme yapar. ilk çarpan, iki metre DoyunDostlarını, Ara Cülerln objektlflnden, Louls Aragon. da, orta yaşlı Tristan TzaElsa'nın fora'yı, Thorez'i toğrafı. Kare kare pencereli salona geçip gömer ve La Mise a Mor/'uyazar (1965), Aragon'u bckliyorum. Her yer, büyüklü Solienitsin'in Sovyetler'den smırdışı küçüklü fotoğraflarla, duvara iğnelenedilmcsine karşı çıkınca Fransız Komümiş desenlerle, çerçeveli, çerçevesiz tabnist Partisi'yle arası açılır. lolarla dolu, masanın üstünde yığın yığın 1967'de, Beyazya da Unutuluş (Blancmektuplar, yazılar. Tıpkı kendi tortusu he ou l'Oubli) adlı romanı yayımlanır. içinde yaşayan Paris gibi Aragon da geçTanrıçasını, Elsa'yı gömer (1970). mişinin birikimi içinde yaşıyor. îçeri giKendini yeniden boşlukta duvumsar yaşrince bana bir merhaba deyip duvarlarlı Aragon. Zamanın cumnurbaşkanı daki tabloları gösteriyor, bu Picasso, bu Pompidou intihar etmesinden korkarak Matisse, bu Dufy, bu da Lurçat'nın güpeşine iki güvenük görevlisi takar. Elneşi, diyor. sa'nın yatağının başucunda saatlerce oturup geçmiş günlere dalar. Sonra soBenim sorduklanma hiç aldırmayıp kaklara atar kendini.. O yaşta yeniden durmadan anlatıyor ve ben hiç durmadandi mi oldu? Üstünde garip giysiler, dan fotoğraf çekiyorum. Arka bölüme çevresinde sanatçı ya da sanatsever gençgötürüyor beni yatak odası. Duvarlaryifer, gecenin geç saatlerine dek seine ne, boydan boya, ifincyle tutturulmuş roNehri'nin çevresinde dolaşır. Elsa'nın toğraflarla dolu. Yatağın hemen yanıbaölümünden sonra, bu doğurgan ozan tek sında yazı masası. Masaya oturtup resimbir yapıt verebilir, Theâtre Romans Ierini çekiyorum. Gözüm pencereye ta(1974). Artık yalnızca eski yapıtlarının kılıyor, dışarıda Paris'in kurşuni damlayeni baskılarıyla ilgilenebiliyor, Fransız rı, balkonlarda kurumuşyapraklar, kassanat dünyası yüzünu pek ender, bazı vetli bir kasım! Veda edıp avrılmadan konferanslarda ve TV konuşmalannda hcmen önce kocaman kara bir kuşun görebiliyor. kurşuni gökte uçup gittiğini görüyorum." (8) Yeni cumhurbaşkanı sosyalist Mitterand'dan Fransa'nın en büyük nişanı, Evet, masal kuşu Zümrüdüanka Kaf "Legion d'Honneur'ü alır.. Dağı'ndaki Elsa'sına doğru kanatlanıyor. Odalar sıkıyor onu: "Bütün odaları yaZümrüdüanka şantımın/ Boğuyor duvarlanyla benı/ SoJacques Prevert'le Istanbul'a geldiğinluSu kestlir uğultuların burda/ Burda çığde hangi şairlerimizle tanıştı, bilemiyolıklar tükenir/ Ben bu odalarda yalnızyarum. Ama, zamanın isim yapmış bazı şa şadtnt/ Adtm attığım yerler boş/ Odalar aynı odalar/ Daha bir kayıtsız ve loş/Sayrılık ateşimin odalarıdır bunlar/ Ölmek ıçin tas gıbt köselerine/ ÖzlemimikoyduSutn odalar/ Özlemimi ve garip geceleri" (9) * 1982.. Aralık ayının son günleri. Dünya yeni bir yıla hazırlanıyor.. lstanbul'da güz, Türkiye'de kış, kar yağıyor, kar yağıyor, kar yağıyor kar".. Gunaydın gazetesinde çalışıyorum. Ajanslar acı bir haber geçiyor: Aragon öldü.. Fransız basınında çılcan yazıları okuyorum, usta kalemler öğüyor onu, Victor Hugo'ya denk, büyük bir şair ve yazar diyorlar. Aşırı sağcılar kıvançlannı açıkça sergiliyor, Aragon'un öldüğü kısa "mutlu kış" adıru takıyorlar. Romanlarının sözcük vığını olmaktan öteye gidemediğini, şiirlerinde yenilik yapamadığını, eski biçimleri deneyip Musset, Verlaine, Apollinaire ve Rostand'ı öykündüğünü, bir Breton, bir Eluard, bir Rene Char bir Bonnefoy, bir Reverdy olamadığını söylüyorlar. Olüyü tokatlamaya pek erken baslıyorlar. Sanat görünümü altındaki bu eleştirilerinde sanatçı Aragon'a değil de partüi Aragon'a saldırdıkları açıkça seziliyor. Daha nice yüzyıllara mavi gözlü dev!« Dipnotlar: (1) Şıır Sanatı, Erdoğan Alkan, Yön Yayınları, s. 248249. (2) 1789 Devrim Şarkılan, Erdoğan Alkan, Kaynak Yayınlan. (3) Komün Şairleri, Erdoğan Alkan, Evrensel Kültür Kitaplığı Yayınlan. (4) Gerçekçilı9ın Boyutlart, Louis Aragon, De Yayınlan ve Toplumsal Dönüşüm Yayınlan, Türkçesi. Erdoğan Alkan, s. 1213. (5) Gabrıel Pcn (19021941): Komünist Gençlikler'ın genelyazmant. Clarte ve Humanite'de gazeteci Komüntst Partisı Merkez Komitesi üyesi (1929). Milletvekili (1932). îşgalyıllannın dırenisçisi, GizliDefterler Yayınlan'nın kurucusu tşbırlıkçı Vichy yönetimi yakalayıp Almanlara teslim cderve 15 Aralık 1941'de, diğer rehtnelerle btrltkte Valenen tepeunde kurşuna dıztltr. (6)SeçmeŞiirler, Aragon, Türkçesi Erdoğan Alkan, Yön Yayınlan, s. 7071. (7) Gerçekçılığın Boyutlan, Louis Aragon, Türkçesi: Erdoğan Alkan, s. 52. (8) Ara Güler, Aragon'a değgtn ilk kttabım Elsa'nın Mecnunu'nun çıktığıgünlerde anlatmıştı. (9)BuyaztmdakibütünsiiralıntılanYön Yaymevinden çıkan "Seçme Şiirler, Aragon" adlı kitaptan. Aragon hakkında daha geniş bılgi edınmek ve şainn bütün sıır kitaplannaan örnekler bulmak isteyenler ıçin tek kaynak Aragon anılaria dolu odasında, yanda. Üstte İse Louls Aragon, ortada Jean cocteau, sağda ümbours. CUMHURİYET KİTAP SAYI 411