Katalog

SEVENGUL SONMEZ ecri Ati Edebiyatı, okurlar hatta bız edcbiyatçılar için bilc fazlasıyla aydınlanamamış; ıki arada bir deredc Scrveti Fünun ilc Milli Edebiyat döncmi arasında sıkişip kalmıştır. Bıınun bilinen birkaç farklı ncdcni vardır; ancak yine dc bu donemin üriinleri günümüz Türkçesi'nekazandmldıkça Fccri Ati'ye bir dc günümüzden baknıak mümkün olacaktır. Fecri Ati topluluğu 20 Mart 19()9'da llilal gazetesinin matbaasında yapılan toplantı ilc kurulmuştur. Toplufuğa ad olarak önerilen Sina yı Emcl beğenilmcyerck, Faik Ali'nin önerdiği Fccri Ati (Geleceğin Aydınlığı) topluluğun adı olarak kabul edilmiştir. Bu toplantıya katılanlar arasında Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şahabcttin Sülcyman, Cemil Süleyman Alyanakoğlu, Mchmcd Fuat Köprülü, Müfit Ratib, Refik 1 lalid Karay, Celai Salıir Erozan, Faik AJi Ozansoy ve Ah med Samim bıılunuyordu. Topluluk o yıllarda Fransa'da yaygın olan bildiri yayım layarak edebiyar yaşamına girme biçimini tercih ederek Servcti Fünun dergisinde (c. 38, No: 977) 11 Şubat 1325 tarihindc yayımladıkları bcyanname ile ilkclcrini ortaya koymuştur. Bu beyannamcdc, cdcbiyatın ciddi bir uğraş olduğu, dilin, edebıyatın vc sosyal bilimlerin ilerlemesi için genç yeteneklerin bir araya getirilerek fikir münakaşaları yapılacağı, Batı'daki rinemli escrlerin Türkçc'ye çevrilerek Fecri Ati Kütüphanesi adı altında yayımlanacağı bildirilmiştir. Fecri Ati topluluğu 1909 yılında yayımladığı bu beyanname ile edebiyat tarihimize beyanname yayımlayarak giren ilk topluluk olarak gecmi^tir. Bu Deyannamenın altında imzası olanlar içindc, ilk toplantıda bulunmayan, Ah meu Haşirn, Emin Bülend, Emin Lami, Fazıl Ahmed, Tahsin Nahid, Hamdullah Suphi, Abdülhak Hayri ve Izzet Melih bulunuyordu.Topluluğun ilk başkanı olarak Faik Ali scçilmis, ilerleyen zamanda Celal Sahir, Fazıl Ahmed, Hamdullah Suphi topluluğa başkanlık etmişlerdir. Topluluk yaşadığı kısa zamana dört başkan sığdırmıştır. Yapılan ilk toplantıda "Fecri Ati" adlı birderginin yayımlanmasına karar vcrilmiş, ancak nıaddi olanak sızlıklar nedeniyle bu fikir hayata geçirilememiştir. Fecri Ati iiyeleri yazılannı Rcsimli Kitap, Şehbal, Rübab veServet i Fünun dergilerinde yayımlamış ve topluluğun resnıi yayın organı olarak Servet'i Fünun kabul cdilmiştir. Cemil Süleyman'dan "Siyah Gözler" F Edebiyatımıza göz kırpan bir sivah daha Siyah Gözler, Cemil Süleyman Alyanakoğlu'nun 1911 yılında yayımlanan ikinci romanı. Eylül 1997 tarihinde Oğlak Yayınları arasında yayımlanan bu romanı Latin alfabesine Nuri Akbayar aktardı. Bu roman daha önce, Selim Ileri'nin yayımladığı Argos dergisinin eki olarak tefrika edilmişti. Bu baskıyı da Nuri Akbayar Latin alfabesine aktarmış ve sadeleştirmiş. Selim îleri'nin önsözü ile yayımlanan roman, Fecri Ati edebiyatı konusunda hissedilen eksikliği giderecek olması açısından önemlidir. ğerlendirmektedir: "Fecri Ati, Mcşrutiyet cemi yeti içinde kısmen Edebiyatı Cedidc'den gelme müphem, amaçları belirsiz bir fikir ve sanat yıldızlan bulutuydu, fakat gerçek şuydu ki, ondan muhtelif sahalarda devrim yapacak, muhtelif parçalar koptu. Her biri kendi basına bir varlık oldu. Bir kısmı da tamamıyla söndü ve bir daha görünmcmek üzere kayıplara karıştı." (1) Fecri Ati'nin dağılması ile kayıplara karışan yazarlardan biri de Cemil Süleyman Alvanakoğlu dur. 18861940 tarihleri arasında yaşamış olan Cemil Süleyman, Fecri Ati toplulu ğuna ilk katılanlar arasında yer almış, topluluğun dağılmasından sonra da yazı yasamını noktalamıştır. C^enıil Sü leyman'ın Timsal i A^k adlı hikâye kitabı Fecri Ati Kütüphanesi Yayınları arasından 1910 yılında ya yımlanmış, bu kitabını î nh iza m (Roman), Ukde (Hikâye), Siyah Gözler (Roman) ve Kadın Ruhu (Roman) adlı eserlcri ta kip ctmiştir. Asıl mesleğı hekimlik olan Cemil Süleyman, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Arabistan'da görev yapmış, daha sonra yurda uönerek Çanakkale'de çalışmış ve ömrünün son yıllarını Devlet Deniz Yollan'nda gemi hekimliği yaparak geçirmiştir. Siyah Gözler. Cemil Süleyman Alyanakoğlu'nun 1911 yılında yayımlanan ikinci romanıdır. Eylül 1997 tarihinde Oğlak Yayınları arasında yayımlanan bu romanı Latin alfabesine Nuri Akbayar aktarmıştır. Bu roman daha önce, Selim Ileri'nin yayımladığı Argos dergisi nin eki olarak tefrika edılmiştir. Bu baskıyı da Nuri Akbayar Latin alfabesine aktarmış ve sadeleştirmiştir. Selim tleri'nin önsözü ile yayımlanan roman, Fecri Ati edebiyatı konusunda hissettiğimiz eksikliği giderecek olması açısından önemlidir. Romanın kurgusu, dönemine görc sade dili ve psikolojik tahlillerdeki başarısı Siyah Gözler 'i önemli kılan özellikleridir. Siyah Gözler, adını bilm ediğim i z dul bir kadının kendisinden yaşça küçük bir erkeğe aşık olması ile başlayan aşkın sonunu anlatan bir rornandır. Sadecc yazıldığı dönem içindeğil,bugünün okuyucıısu için deoldukcail ginç bir kurguya sahip olan romanda eşini uzun süre önce kaybetmiş bir kadının psikolojik çözümlemeleri başan ile yapılmaktadır. Genç kadın delikanlıya aşık olduğunu fark ettiğinde, "liunun birJcnhtrc hahıkat olmavndan korkarak kalbı çarpıyor, cgcr hissiyatına mihaadc ctsc gayr ı Jzabil ı ıctı nab bir tehlıke harştunda ıradelerım kaybedivereceğjni hisscdiyordu. Vc bu, öylc bir uçurumdtı kı lck bir hatve nnn mutht$ bir sükuta sürüklcycbtlirdi " (s. 19) diyc düşünüyor ve yaşayacaftı kırcınlığın, hayal kırıklığmın acısını daha başuıda hissediyordu. Genç adamla ilk karşılaşmalarında "ruhu, siyah bir ummamn cazip dermlıklerıne çekıp götüren, keskm nazarlann altında eriycrvk, sükut cdıyordu " (s. 25) Genç kadın aşık olmasını bir namussuzluk olarak telakki ediyor ve bu namussuzluğu canı ile ödemesi gerektiğini düşünüyordu. Genç adam, bir süre için ortadan kay bolup Yeşilköy'deki halasının yanına gittiği zaman, genç kadın delikanlıyı sevdiğini iyiden iyiye anlar. Artık kendi kendine şu soruyu sormaktadır: "Nıçin sevişmıyoruz?. Madcmki ruhunun bana ihtiyacı var. "(s. 31) Yaşamı att üst eden aşk Tüm bu duygulara karşı, yaşadığı çevreyi ve çevrenin kendi üzerinueki baskısını göz ardı etmez genç kadın. Bir crkeklc dolaştığıru, gezdiğini bir görcn olacak kaygisını hep taşır. Bu çevreden taşınması gerektiğini dc aklının bir köşesinden gecirir. Sevdiği erkekle ilk kez buluştuklarında genç kadın "derin ve hummalı bir uyku dan uyanmıs bir termc\tı rüyagıbıydı. (]ozüniin önü'nde renkler, zıyalar uçusuyor, bahartn bu çiçekli sabahında, yamnda, kalbiniatcijin hislcrle dolduran aşkıyla, yt'şıl lıklerarasında böyle uzun uzun gttmekten ruhunda bir nc^vci tazc hhscdiyordu." (s. 45 Fccri Ati ya/.aılannm Serveti Fünun ya/.arları ilegirıştiklcri polemikler, Fecri Ati ya/.arlannın Cenap Ş ahabettin, Tevfik Fikret ve Mehmed Rauf ilc tartışmaları, bu tartışmaların yanı sıra, onlar kadar ba şarılı cscrler verernemcleri Fecri Ati'nin "I liçbir şey yapamamak, yeni bir şey geÜreınemek" göıüşü ile suçlanmasına neden olmııştıır. Bu sıralarda oluşan Genç Kalemler topluluüıı Fecrı Ati'yi Scrveti Füııun'dan larklı olanıanıak ve dil, üslup seçimlerin de onları taklid etmckle suçlamıştır. Topluluktan ilk kopuşlar Eylül 19] O'da başlamıştır. Bu tarihtcyayımlanan Scrvcti Fünun'un 101. sayısmda Fecri Ati top kıluğundan istifa edenlerin adları sıralanmıştır. Topluluk, bu istitalaı üzeriııe, "Uyelerinın sanat anlayışlarında tamamıyla serbcst olduklarını, her üyenin keıv di adına konuşabılet.egi" rahatlığını sağlamış, ancak, bu karar topluluğun yok olmasına ııeden olıııuştur. Fecr i Ati toplu luğu 1912 yılında tamamıyla dağılmıştır. Bu macerasıyla Fccıi Ati topluluğu edebiyatımızda hcrhangi bir yenilik gctiremeyen vc Ser\;eti Fünun'un takinçisi bir topluluk olarak sayılmış bu nedenle dc sıkça cleştirilmiştir. Hasan Ali Yücel, Fecr i Ati'yi şöyle de SAYFA 12 Genç Kalemler topluluğu yaşamaktadır, ancak yalnız olduğu zamanlarda, bu rüyanın bitmesindcn korkarak, hayal kırıklığına uğrayacağı ve terkedileceğini dü şünerek endişelcnmektcdir. Nc de olsa karşısındaki genç bir adamdı ve bir gün çekip gidebilirdi. Bu sıkıntısını delikanlıya şöyle yansıtır: "ben kıskanç bir kadınım. en küçiik bir hayatına bilc tahanımül cdcmcm " (s. 51) Gündüzleri Beykoz Çayırı'nda bir araya gelen aşıklar, geceleri de kadının evinde buluşmaya başlarlar. Genç kadın mcsuttur, ama içindeki korku onu yiyip bi tirmekte, gitıerek daha asabi, daha kıskanç biri haline gctirmcktedir. Korkusun da yandmadığını genç adamın daha A/ gelmesi, onunla daha az ilgilenmesiyle anlar. Genç adamı vapurda siyah çarsaflı genç bir kızla konusurken görmüştü, daha son ra da çayırda bir rnektup okurken rastlamıştı ona. Sevdiği adamın yaşamında bir başkası olduğunu biliyordu ve "Artıkkcndıunı zaptcdcmiyor, bütün vücudunuhurdahıii cden bir htıhraıı ı a%abla ıztırabtıı dan kıvranıyordu. Vc bu buhrcın, eittık^c bir şekli müznnn olarak onu hıtaubcp htr mütehevvir bir çılgın yapıyordu. luıhat işlc bu clirıdc dcğjldı Onu en küçiik şcy dp/t, bırnazardan, hırhıçtcn kıskanıyordu, onuıı hayatına cıı uzak bir nisbctlc taalluku nlan şeylere kar<,ı kalbındc dcrın bir busumct hisscdıyordu " (s. 77) Genç kadın arrık kendi kendine konuşuyor: "Ah nicın scvdinu Niçin mağlup olJunı'J diynrdu Vcbıınıçtnlcr, zıhnınıo kadar mesgul ediyorJu ki birdcn bir lchac ciim ı cfkarla gözU'rı karararak, ınuhakc matı durdu. Artık bir $ey düşuncmiyordu Zıhninde yalnız bir nokta yaşıyor, kalbını dolduran vahşı bir hnlc Intıkam, irıti kaıu diyc hağırıyordıı" (s. 81) Sevgilisi ilc yan yana oturduklarında genç kadın hazzı bahtiyar ile dolmuştu. Sevgilisini sevrediyor vc onu asla bırakmayacağını düşünüyordu. Dcrken içınden gelen sese kulak verdi. Artık sevgili" C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 4 1 1 1 kadın bir rüyada Genç