Katalog

maya çalışılarak, bıblıyografyada 250 adet makale vc kıtaba yer verılmış (s 197 2229 O/elhklebılımselyayınhaya tında, yorenın halk musıkısının ıriLelen mesı hususunda buyuk bır boşluk oldu ğunu ısrarla vurgulayan (s 223) degerlı araştırmacı Suleyman Senel'ın, kıtabının bonunda ek olarak verdıöı ya/ıları da bız, kendısının bu boşluğu c'oldurmada yap tığı katkılardan saymak ıstıyoruz Çun ku okuyueu bu yazılan dcrlı toplu bıı arada bulacak vc bazı /ahnıetlerdcn kur tulacaktır Verılen 'Trabzon Rakısları' başlıklı ılkya/ı muhtemckn 19321 tarıh lı olup yazan bellı dcğıldır (s 255 258) îkıncısı 1922 tarıhlı Murat Tckın tara fından kaleme alınmış vc "Trabzon'da Oyunlar ve A'dat" başlığını taşıyor (s 259 261) Uçuncıı ya/ı Yenı Yol Gaze tcsı'nde 1929 yayımlanmış ve "Konser vatuvar Heyetının Tctkık Seyahatı / H e yet Azasından Ragıp Beyın Gazctemıze Beyanatı"nı ıçerıyor (s 262 264) Dor duncu ıle beşıncı yazılar ıse "Daru'l El han Trabzon Bolgesı Derleme Notları" (1929 Seyahatı/ (Dorduncu Seyahat) ve "Konservatııvann 4'uncu Seyahatınden Çıkan Netıceler (altbaşlık " TYabzonlu laı Kemençeyı Nereden Buldular) baş lıklarıyla Mahmut Ragıp (Gazımıhal) ta rafından yazılmiş (s 265 279) Altıncı yazı (1946) Halıl Bedı Yonetken'e aıt 'Trabzon ve Dolaylarında Mu/ık ve Oyun I olkloru" (s 280 282) Yıne M R Gazımıhal'ın bır başka ya/ısı yedıncı sı rada (s 283 285) Sekızını vc ıkı bolum lu ek yazı (1968) "Trabzon ve Rı/e Bol gesı Yerel Kuğu" başhğıyla Ilhan Baran ımzasım taşıyor (s 286 297) Elımı/deKi kıtabın teknık notu da çok ıyı Anadolu Sanat Yayınları, ornek alı nabılecek ozende kıtap çıkarıyor Bırın cı hamur kâğıt ve sağlam bır cılt Ayrıca tashıh konusunda çok duyarlı bır yakla şım Bu hem yazarı hem de okııyucuyu yucelten bır temel prensıp Seçılıp bası lan resımlerın kalıtesı ve konuyu butun leyıcı rollerı yerınde Keza, bolumler ıçınde ılgılı yerlere serpıştmlen ve "No talar" bolumunde bızzat Suleyman Şenel tarafından kaleme alınan turku notaları nın baskı kalıtesı harcanan emeğı yansı tıyor Resmı, ama populer amaçlı bır kurum olarak TRT'nın turkulerımızın folklon ze edılmesı konusunda buyuk katkısı ol muştur, ancak bundan fazlası bcklene mez, çunku veremez Bılımsel açıdan yo lun neresındeyız sorusunu yoneltırsek, esas gorevın unıversıtelere ve konserva tuvarlara duştuğu anlaşılır Elımızdekı kıtap bu açıdan somut ve guzel bır or nek Sonuç olarak belırtmelıyız kı halk tur kulcrımızın toplu olaıak değerlendırıl mesının yolu, yore musıkılerının tek tek ele alınıp kataloglanmasından geçmek tedır Trab/on yoresınc aıt turku vaılıgı nı mevcut arşıvlerden taıayarak ozcnlı bırdokumunuçıkatıphcm ınceleyen ve hem de araştırmacılaıa ycnı çalışmalar da kolaylık sağlayan, teşvık eden Suley man Senel'ın bu çalışmasını halk musı kısı araîjtırmalarımızda bır donum nok tası sayabılırı/ Bu gayretlerın sonucun da, yazarın da bclırttığı gıbı son yıllarda duraklama noktasına gelen musıkı folk loru derlemelennı dcg'erlendırmek acı sından yenı araştırma alanlaıının varlığı oıtaya çıkmıştır Bu sahada radyo prog ramları ha/ırlayan bılımsel faalıyetlerıy le yurtıçı ve dışındakı çalışmalarına tanık olduğumu/ Istanbul leknık Unıversıte sı, Turk Musıkısı Devlet Konservatuva rı oğrctım uyesı Suleyman Şencl'ı kutlar kcn, kıtabının bır başlangıc ve dıger ça lışmalara vesıle olmasını dılıyoru/ Trabzon Bölgesi, Halk Musikisine Gmş/SuUyman Saıcl/ Anadolu Sanat Yayınları 2H/ Karadı nız Tolklur Dızısı 2 Ulanbul 1994 297 s No/a vt rtumlı C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI Margret Spohn'dan Alman gözüyle Türkler Evet. Her Şey Türk İşi "Her Şey Türk îşi'" nin yazarı Margret Spohn, Almanya'nın son dönemını ele almıyor, 15 yuzyıldan yola çıkıyor. "Turkler Kımdır^" sorusuna Almanlar'ın verdıklerı yanıtlardan başlıyor GÜLTEKİN EMRE Almanlar'ın Furkler Hakkın da 500 Yılhk (On)Yargıları'nı ele alıyor Her Şey Turk İşi. Yanı, tam Alman ışı1 Almanya ıle Turkıye arasında suregelen bır dostluk var Bırın cı Dunya Savaşı yıllannda bu dostluğa "Silah Arkadaşlığı" dendı ve Alman ya'nın Turkıye'yı ıyı bır pazar olarak kullanmasıyla 1%0'lara dek gelındı 2 Dunya Savaşı yıllarında Alman hayranı lurkler Hıtler bıyığı bıle bıraktılar 1957'de donemın Alman Cumhurbaş kanı Theodor Heuss'un Turkıye'yı zıya retı sırasında Turkıye'den ışçı getırmek ıstedıklerının, buna gereksınımlcrı ol duğunun muştusu Turkıye'de sevınçle karşılanmıstı Sonra Alman doktorlara muayene ola ola, akın akın "acı vatarT'a gelındı Kısa surelı duşler bıttı, yerını uzun gorulen duşlere bıraktı ve ısteme ye ıstemeye yerleşılmeye başlandı, kok salınır oldu "Turken Raus"ların, kun daklamaların, yaralamaların, oldurme lerın, korkutmaların arasında Her Şey Tıirk tşi'nın yazarı Margret Spohn, Almanya'nın son dönemını ele almıyor, 15 yuzyıldan yola çıkıyor "Turkler Kımdır?" sorusuna Alman lar'ın verdıklerı yanıtlardan başlıyor Turkler'ı "îsraıl kavmının 10 kuşağın dan", "îsmaıl'den" turetenlerın yanın da "Kızıl Yahudı" sayanlar da vardır Turkler'ın îstanbul'u almasıyla Roma Katolık Kılısesı'yle Turkler'ın arasında kı ıpler ıyıce kopar ve kılıse I urkler'e ılışkın olur olmaz propagandaya, Turkler'ı karalamaya kotulemeyc başlar Turkler'e karşı haçlı seferlcrı planlanır durmadan, sureklı vaazlar verılır, Turk ler'e karşı dulalar gelıştırılır, uydurma mektuplarla Turkler yerın dıbıne batı rılır Geşıtlı savaşlarsırasında yakalanan Muslumanesırlcr torenlcılc Hırıstıyan laştırılır 16 yuzyıl Avrupası'ndakı kaıışıklık tan bezcn çıftçıler Osmanlı toprakları na goçerler Buna karşılık " Asıller ve dın adamları, sınıf toplumu ıcın oluşan teh lıkeyı gorduler ve adım adım Turkler'ın asırlar boyunca onların ezelı duşmanla rı olduğunu yaydılar O/ellıkle Roma Kılısesı olumsu/, bozuk bır Turk ımajı olu^turulmasına katılıyordu Kılısenın koruyacagı kcndı çıkarları v ardı Bu aı a da Papalığın polıtık guç kaybı vc kılıse nın ıkıye ayrılması buyuk lol oynadı Dın adamları bu çıfte gu<, kavbının, ına nanlaıın Fuıklcrc kar^ı sava^ta bırle!; tırılmesıyle onlenebıleceğını duijunu yorlaıdı Ayınlerde, zaten korkan ın sanlara /ulum ve tehdıt ıçeren bır 1 uık ımajı veıılıyoıdu Turkler tanıısal du/e nın bozucusu VL butun kadın/erkek Hı ııstıyanlar'ın clu^manı olarak goruluyor du " (s 53) Kıtabın ıkmcı bolumunde Muziğin Belirlediği Turk Imajı ustuıulc duru 3 84 Sonuç lur 19 yuzyıla dek Avrupa da luıkınu zığı olarak tek Mehter muzıgı bılınıyor du 1619'da Mıchael Praetorıus "Syntagma musicum"u ya/ar ve kıtabın da çe^ıtlı muzık aletlerını tanıtır dunya ya Ya/ar, kıtabında Turk muzığını Ser serımuzıöı" olarak nıteler 'Turk Doğu kokenlı ılk malzeme Almanya'ya Haçlı seferlerı ıle ve daha sonra Italya ıle yapı lan tıcaret bafilantıları yoluyla 18 yy ın ıkıncı yarısında geldı " (s 63) ' opera larda verılen Turk ımajı ıkı yonludur Asıl, bılge fakat hemen ofkelenen 'hu kumdar ıle zalım, sınsı 'uşak' karşı kar şıyadır Aydın Sultan'ın tebaasına karşı gosterdığı anlayış Almanya'dakı despot prenslere bır karşıtlıktı ve aşağı yukarı onlara bır ayna tutuyordu O zaman da hukumdar tek olumlu kışı olarak kalıyordu Butun dığer Turk soz sahıplerı nın (haremağaları, vezırler) karakterlen asırlardan berı değıs,memış olan zalım, sınsı Turk duşuncesıne uyuyordu Turkler'ı konu edınen operalarda Yerel Renk, olayın geçtığı yerın Doğu'ya ozgu olmasıyla, Turk kıyafetlenyle, ama hep smden oncesı Turk muzığı kullanımı ıle sağlanır" (s 73) Turk tehlıkesının Avrupa ıçın durdu ğu 18 yuzyılda, o yuzyılda Avrupa'da sahnelenen operalarda Turkler aöırlık tadıryıne Operalann "Içerdıklerıbazen hayâl gucunden (Suleyman, kız kaçır ma), bazen tarıhsel yarı gerçeklerden (Tımurlenk vc Beyazıt) kaynaklanıyor du " Aydın sııltan ve Paşa motıflerıne karşılık sıradan Turk "sınsı, zalım, vah şı bır fanatıktı, csır tacırı ve haremağa sıydı " (s 74) Turkler'ı konu edınen halk şarkıları, Almanya da vc daha çok savaş ortamın da oıtaya çıkar ve hı/la vaygınlaşır Bu ^arkılarda 1 urkleı 'Kan kopeğı", "kana sıısamı^ kopck", "Turk kopeğı", "ezelı dus.man", Tanrısı/ Turkler" gıbı aşağı layıcı, hakaret ıçeren sozcuklere dc rast lanır " Furkler hakkındakı operalann ve şarkıların yayılması çofiunlukla polıtık olaylara ba^lı oluyoruu Operalar ve halk şarkıları, halk arasında bcllı bır ruh halının oluşmasına yardımcı oluyordu Onlar aşağı yukarı gereken polıtık on lemler ıçın gereklı zemını tcşkıl edıyor lardı (savasjar vcrgıler gıbı) " (s 83) Her Şey Turk lşi'nın uçuncu bolu munde seyahatnamcler ele alınıyor Ya /ar, bu bolumdc 4 kıtaptanyola çıkarak Avıupa da oluşturulan 1 urk ımajını ın celıyor 1526 da I urkler'e csır duşen vc 13 yıl 1 urkıye'de kalan Bartolomeus Georcievics, bır tırsatını buluı ve Avru pa yaItacar 1 urkler hakkında olumsuz duşuneelerın onyargıların oluşması ıcın çalışır vc başarılı olur 2 Olarak Salomon Schweı»er 1578 de Papa/ olaıak Istanbul agelıı Odagunluk vcanıların dd I urkleı hakkmda onyargıların ve duşmanlığın oluşmasına katkıda bulu nur 3 olarak, îngılız Lady Mary Wortley Montagu 1716 âd elçı cşıyle bırlıktc Istanbul'agelır Tuıkçc dc oğrenen 1 ady yazdığı mektuplarcla bır I urkıye pano raması çıkarır Dorduncu kıtap olarak da kırsal kesımdekı Turk kadınlarının yaşamını bır ay boyunca (1978'dc) ıncc leycn BaumgartnerKarabatak/Landesberger'ın bırlıktc hazırladıkları çalışma ele alınıyor 'Dort larklı çağdan, larklı bakış acılarından ya/ılmış dort yolculuk anlatısı 'nı ya/ar ayrıntılı olarak ırdelı yor Kıtabın 4 bolumu Eğitimde Turk tmajı ustunde duruyor 6O'lı yıllarda yı ğınsal olarak Almanya'ya goculdu ve Âl manya kendı sıstemınde nıçnır değüjik lık yapmadı 1973'te yabancı ışçı alımını durduran Almanya, eğıtımını ıçınde boy veren yabancı oğrencılere gore ayaıla madı Ozellıkle tarıh kıtaplarında Turk ler'ı kotuleyen aşağılayan değınmeler u/un sure yer aldı "Alman tarıh dersle rınde, 'erkek ve kadın Turkler , 'Turk tarıhı' bır cğıtım bırımı cilarak ele alın mıyor Buna rağmen okul çocuklarına Turkler hakkında bır goruş verılıyor Is lam ve Haçlı Sefcrleıı konularında, Hı rıstıyanlarla dınsızler, yenı şovalyeler vc vahşı suruler karşılaşıyor Çocuklar Turkler'ın ve onların dınının Avrupa yı ve dolayısıyla kendı vatanlarını tehdıt et tıklerını vc onlara karşı kendılerını koru maları gerektıfimı oğrenıyorlar Turkler hakkında verılen bu tek yanlı olumsuz bılgının karşıtı olacak Turk tarıhı vc kul turu oğretılmıyor, bu olumsuz bılgı de erkek ve kız ofirencılerı kotu etkılıyor Avrupa merkezlı tarıh goruşu, aynı tan hı paylaşmayan ınsanlara yer tanımıyor Bu açıdan, derslerın dışlayıcı ve ayrımcı etkısı oluyor " Margret Spohn, bu konu dakı goruşunu şoyle tamamlıyor "Top lumsal gerçeklere uygun, barış eğıtımıne ve halkların anlaşmasına hızmet edcn bır ders bıçımının yapılanması zamanı gel mıştır" (s 142) Yazar Her Şey Türk îşi'nde Turkler'den Alman Dilinde Kalan Sozcukler'e de yer verıyor Einen Turken Bauen (Bır Turk Kurmak), Hurra, "Vur ha^'dan, Gugelhupf "Turk sarığı bıçı mınde bır şekerlı çoıek", Kummeltürke "Çorek otu Turku", Turk ya da Sultan "Çok tehlıkeh ve saldırgan saray kopek lerıne verılen adlar", Türkenblut "Turk kanı" (Koyu kırmızı renkte bır şarap), Turkenbund "Turk demetı" (Turk sarı ğı bıçımınde bır zambak turu), turkenmassig "Turk usulu" (Sert koşullarda sa vaş yapmak), Turkenstecher "Turk ca nısı' (Başkalarını oldurmcyle tehdıt edenkımseHs 146 148) Bu ılgınç, ılgınç olduğu kadar da yarar lı, bılgılendırıcı kıtabı Âlmanlar hakkın da onyargılarımızı ve duşmanlı^ımı/ı pe kıştırmek ıçın okumamalıyız, tarıhtekal ması gereken kımı şevlerın hâlâ surdugu nu bılmemı/ açısından okumalıyı/ Yıl lardır Almanya nın ekonomısıne omuz vermış olan 2 mılyon Turk'un hâlâ duş man gıbı gorulmesının onunc geçılmesı gerektığıne de ışaret edıyor bu onemlı çalışma Avrupa duşuncesını, I Imstıyan fığı tanıma açısından da onem taşıyor Her Şey Turk îşi. Bu kıtap, Alman top lumu ıçınden kendıne yonelık bır eleştı rı de "Bu kıtap Almanlar'Ia Turkler arasın dakı ılışkılerın 500 yıl oncesıne kadar gı dıyor, Alman yaşantısının bırçok alanl na Turkler'ın nasıl gırdığını ve zaman ıçerısınde bu durumun ne gıbı sonuçlar doğurduğunu belgelıyor, doğrusuyla ve yanlısıyla Turkler'ın Almanlar'ın yaşan tısınaa oynadığı IOIC ve oluşan onyargı lara ışık tutuyor " (Arka kapak va/ısın dan) Her Şey Turk İşi/ Margrc t Spohn/ Çt vıren Leyla Strdaroglu/ Yapı krtdı Ya yınları/ Ağıutos 1996/ 17X s SAYFA 11